التمهيد في معرفة التجويد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' عربي' به ' عربی') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''') |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR17692J1.jpg | | تصویر =NUR17692J1.jpg | ||
| خط ۵: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[عطار، حسن]] ( | [[عطار، حسن]] (نویسنده) | ||
[[حمد، غانم | [[حمد، غانم قدوری]] (محقق) | ||
| زبان = فارسی عربی | | زبان = فارسی عربی | ||
| کد کنگره =BP 79/6 /ه8ت8 | | کد کنگره =BP 79/6 /ه8ت8 | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۸: | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE17692AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE17692AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =17692 | |||
| کتابخوان همراه نور =17692 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''التمهيد في معرفة التجويد'''، نوشته [[عطار، حسن|حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد عطار]]، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. این اثر به بررسی قواعد علم تجوید اعم از مخارج حروف و اصوات و صفات حروف و احکام آنها می‌پردازد. | '''التمهيد في معرفة التجويد'''، نوشته [[عطار، حسن|حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد عطار]]، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. این اثر به بررسی قواعد علم تجوید اعم از مخارج حروف و اصوات و صفات حروف و احکام آنها می‌پردازد. | ||
کتاب توسط [[حمد، غانم قدوری|حمد غانم قدوری]] تحقیق و مقدمه‌نگاری شده است. | |||
کتاب توسط حمد غانم قدوری تحقیق و مقدمه‌نگاری شده است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب دارای، مقدمه تحقیق و مقدمه مؤلف و محتوای مطالب در ده باب است. این اثر از 143 منبع عربی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: [[معجم البلدان|معجم البلدان]] [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]]، مجمع الزوائد هیثمی، السنن و کتاب الضعفاء و المتروكين و فضائل القرآن احمد بن شیعب نسائی، [[لسان العرب|لسان العرب ابن منظور]]، [[موطأ الإمام مالك|موطأ مالک]]، غاية الاختصار في القرائات العشر، جامع البيان عن تأويل آي القرآن طبری، بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة، تاريخ الخلفاء، الجامع الصغير في أحاديث | کتاب دارای، مقدمه تحقیق و مقدمه مؤلف و محتوای مطالب در ده باب است. این اثر از 143 منبع عربی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: [[معجم البلدان|معجم البلدان]] [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]]، مجمع الزوائد هیثمی، السنن و کتاب الضعفاء و المتروكين و فضائل القرآن احمد بن شیعب نسائی، [[لسان العرب|لسان العرب ابن منظور]]، [[موطأ الإمام مالك|موطأ مالک]]، غاية الاختصار في القرائات العشر، جامع البيان عن تأويل آي القرآن طبری، بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة، تاريخ الخلفاء، الجامع الصغير في أحاديث البشير النذير، [[الدر المنثور في التفسير بالمأثور]]، طبقات الحفاظ و [[همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو|همع الهوامع شرح جمع الجوامع في علم العربية]] از [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر|سیوطی]] و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/308 ر.ک: فهرست منابع، ص308-316]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۵: | ||
# مقدمه‌ای که نویسنده، کتاب را با آن شروع کرده و یک سوم از کتاب را گرفته است. او در این مقدمه آداب قاری را در خوراک و رعایت نظافت و نیک کردن صدایش بیان می‌کند. | # مقدمه‌ای که نویسنده، کتاب را با آن شروع کرده و یک سوم از کتاب را گرفته است. او در این مقدمه آداب قاری را در خوراک و رعایت نظافت و نیک کردن صدایش بیان می‌کند. | ||
# نویسنده به روایات نبوی و آثار منقول از صحابه و علمای امت درباره تلاوت و نیک نمودن صدا عنایت ویژه‌ای دارد؛ تا جایی که احادیث و آثار در این کتاب به 561 مورد می‌رسد. نویسنده این احادیث را با اسنادشان به شکل کامل آورده است و این کتاب از این جهت با کتاب‌های حدیث مشابهت دارد. | # نویسنده به روایات نبوی و آثار منقول از صحابه و علمای امت درباره تلاوت و نیک نمودن صدا عنایت ویژه‌ای دارد؛ تا جایی که احادیث و آثار در این کتاب به 561 مورد می‌رسد. نویسنده این احادیث را با اسنادشان به شکل کامل آورده است و این کتاب از این جهت با کتاب‌های حدیث مشابهت دارد. | ||
# او به موضوعات لغوی (که نویسندگان در این علم به آنها اعتنایی نکرده‌اند) پرداخته است. از جمله به موضوع اعراب پرداخته و بیش از یک باب از ابواب کتاب را به آن اختصاص داده است و در آن روایاتی آورده که متعلق به شروع علم عربی است و محقق کتاب مانند آن را در جای دیگر نیافته است. وی همچنین به موضوع تصحیف پرداخته و روایات زیادی حول این موضوع نقل می‌کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص33</ref>. | # او به موضوعات لغوی (که نویسندگان در این علم به آنها اعتنایی نکرده‌اند) پرداخته است. از جمله به موضوع اعراب پرداخته و بیش از یک باب از ابواب کتاب را به آن اختصاص داده است و در آن روایاتی آورده که متعلق به شروع علم عربی است و محقق کتاب مانند آن را در جای دیگر نیافته است. وی همچنین به موضوع تصحیف پرداخته و روایات زیادی حول این موضوع نقل می‌کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/33 ر.ک: مقدمه محقق، ص33]</ref>. | ||
خواننده این کتاب با توجه به محتوای مطالب و فصول آن درمی‌یابد که مباحثی چون آموزش مخارج اصوات و صفات آنها و کیفیت تلفظ آنها در ترکیب، که از موضوعات اساسی علم تجوید هستند، فقط دو باب از ده باب مطالب این کتاب را اشغال کرده است و ابواب دیگر، به موضوعات دیگری پرداخته که ارتباط قوی‌ای با قرائت قرآن دارند، ولی نویسندگان کتاب‌های تجویدی اهتمامی به ذکر آنها نداشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>. | خواننده این کتاب با توجه به محتوای مطالب و فصول آن درمی‌یابد که مباحثی چون آموزش مخارج اصوات و صفات آنها و کیفیت تلفظ آنها در ترکیب، که از موضوعات اساسی علم تجوید هستند، فقط دو باب از ده باب مطالب این کتاب را اشغال کرده است و ابواب دیگر، به موضوعات دیگری پرداخته که ارتباط قوی‌ای با قرائت قرآن دارند، ولی نویسندگان کتاب‌های تجویدی اهتمامی به ذکر آنها نداشته‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/34 ر.ک: همان، ص34]</ref>. | ||
محتوای مطالب فصل‌های ده‌گانه این کتاب را امور ذیل تشکیل می‌دهند: | محتوای مطالب فصل‌های ده‌گانه این کتاب را امور ذیل تشکیل می‌دهند: | ||
تفسیر آیاتی درباره با ترتیل خواندن قرآن و عجله نکردن در این امر. مؤلف در این بخش به تفسیر آیات 32 سوره فرقان، 4 مزمل، 16 قیامت و 106 اسراء می‌پردازد. او سپس به بیان سه روایت در فضیلت قاریانی که عالمانه و بامهارت به قرائت قرآن همت می‌گمارند، می‌پردازد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص139-151</ref>؛ مانند این روایت: از عایشه نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: کسی که قرآن را بخواند و در آن ماهر باشد با سفیران بزرگوار نیکوکار (السفرة الكرام البررة) همراه خواهد بود و کسی که قرآن بخواند؛ درحالی‌که بر او دشوار و مشقت‌بار است، دو پاداش خواهد داشت<ref>ر.ک: همان، ص151</ref>. | تفسیر آیاتی درباره با ترتیل خواندن قرآن و عجله نکردن در این امر. مؤلف در این بخش به تفسیر آیات 32 سوره فرقان، 4 مزمل، 16 قیامت و 106 اسراء می‌پردازد. او سپس به بیان سه روایت در فضیلت قاریانی که عالمانه و بامهارت به قرائت قرآن همت می‌گمارند، می‌پردازد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/139 ر.ک: متن کتاب، ص139-151]</ref>؛ مانند این روایت: از عایشه نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: کسی که قرآن را بخواند و در آن ماهر باشد با سفیران بزرگوار نیکوکار (السفرة الكرام البررة) همراه خواهد بود و کسی که قرآن بخواند؛ درحالی‌که بر او دشوار و مشقت‌بار است، دو پاداش خواهد داشت<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/151 ر.ک: همان، ص151]</ref>. | ||
باب سوم، مشتمل است بر روایاتی درباره پاداش اهل قرائت قرآن با ترتیل و کرامت و فضیلتی که خدای متعال برای آنان آماده کرده است؛ | باب سوم، مشتمل است بر روایاتی درباره پاداش اهل قرائت قرآن با ترتیل و کرامت و فضیلتی که خدای متعال برای آنان آماده کرده است؛ مثلاًدر روایتی شخصی به [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] گفت: من قرآن را سریع و باعجله می‌خوانم، حرف زدنم هم همین طور است و [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] گفت: خواندن یک سوره بقره با ترتیل و آرامش، در نزد من محبوب‌تر است از اینکه تمام قرآن را در یک شب با شتاب بخوانم<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/153 ر.ک: همان، ص153-157]</ref>. | ||
حسن عطار در فصل چهارم، اوصاف قرائت رسول‌الله(ص) را بیان می‌کند. وی پس از بیان آنچه از قرائت پیامبر نقل شده، آن را به سه قسم مد و تحقیق بدون ترجیع، تردید و ترجیع و قرائت حرف‌حرف و آیه‌آیه با ترسل و ترتیل و تقطیع، تقسیم می‌کند و اوصاف هرکدام از این قرائات را بیان می‌کند و سپس صوت پیامبر(ص) را توصیف می‌نماید<ref>ر.ک: همان، ص159-185</ref>. | حسن عطار در فصل چهارم، اوصاف قرائت رسول‌الله(ص) را بیان می‌کند. وی پس از بیان آنچه از قرائت پیامبر نقل شده، آن را به سه قسم مد و تحقیق بدون ترجیع، تردید و ترجیع و قرائت حرف‌حرف و آیه‌آیه با ترسل و ترتیل و تقطیع، تقسیم می‌کند و اوصاف هرکدام از این قرائات را بیان می‌کند و سپس صوت پیامبر(ص) را توصیف می‌نماید<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/159 ر.ک: همان، ص159-185]</ref>. | ||
از براء نقل شده است که شنیدم پیامبر اکرم(ص) در نماز عشا سوره تین را می‌خواند و من هیچ کسی را خوش‌صداتر از ایشان هنگامی که قرآن می‌خواند، ندیدم<ref>ر.ک: همان، ص185</ref>. | از براء نقل شده است که شنیدم پیامبر اکرم(ص) در نماز عشا سوره تین را می‌خواند و من هیچ کسی را خوش‌صداتر از ایشان هنگامی که قرآن می‌خواند، ندیدم<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/185 ر.ک: همان، ص185]</ref>. | ||
نویسنده مباحث کتاب را با بیان اوصاف قرائت قاریان ده‌گانه ادامه می‌دهد و سپس روایاتی را در برانگیختن خوانندگان قرآن به تلاش و کوشش در قرائت آن با لحن عربی و فصیح و زیبا و بدون غلط ذکر می‌کند؛ | نویسنده مباحث کتاب را با بیان اوصاف قرائت قاریان ده‌گانه ادامه می‌دهد و سپس روایاتی را در برانگیختن خوانندگان قرآن به تلاش و کوشش در قرائت آن با لحن عربی و فصیح و زیبا و بدون غلط ذکر می‌کند؛ مثلاًروایتی را از پیامبر(ص) نقل می‌کند که در آن بیان شده: هرکه قرآن بیاموزد و با لحن عربی فصیح و بدون غلط بخواند، اجر صدّیق و شهید را دارد. وی می‌گوید: این روایت عجیبی است؛ زیرا در سندش چهار تن از صحابه هستند که از یکدیگر نقل می‌کنند و سه تن از تابعین<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/192 ر.ک: همان، ص192]</ref>. | ||
او در فصل هفتم درباره اعراب کلمات می‌نویسد و پس از بیان معنی لغوی آن، درباره لحن جلی و خفی صحبت کرده و سپس اخبار برخی از مصحّفین و اهمیت اسناد را بیان می‌کند. در فصل هشتم اسامی حروف و مخارج آن را توضیح می‌دهد. ادامه مطالب کتاب درباره کیفیت تلفظ حروف در حال قرائت قرآن اعم از حروف مد و لین و حروف حلقی و... است<ref>ر.ک: همان، ص233-303</ref>. | او در فصل هفتم درباره اعراب کلمات می‌نویسد و پس از بیان معنی لغوی آن، درباره لحن جلی و خفی صحبت کرده و سپس اخبار برخی از مصحّفین و اهمیت اسناد را بیان می‌کند. در فصل هشتم اسامی حروف و مخارج آن را توضیح می‌دهد. ادامه مطالب کتاب درباره کیفیت تلفظ حروف در حال قرائت قرآن اعم از حروف مد و لین و حروف حلقی و... است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24150/1/233 ر.ک: همان، ص233-303]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۲: | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[تجوید قرآن مجید]] | |||
[[المرشد في علم التجويد]] | |||
[[التجويد القرآني دراسة صوتية فيزيائية]] | |||
[[بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آوا شناسی]] | |||
[[روضات الجنان في آداب و احكام تلاوة القرآن]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۷۸: | خط ۸۶: | ||
[[رده:علم تجوید]] | [[رده:علم تجوید]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۰
| التمهيد في معرفة التجويد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطار، حسن (نویسنده) حمد، غانم قدوری (محقق) |
| ناشر | دار عمار |
| مکان نشر | عمان |
| سال نشر | مجلد1: 2000م , 1420ق , |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - تجويد |
| زبان | فارسی عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 79/6 /ه8ت8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التمهيد في معرفة التجويد، نوشته حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد عطار، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. این اثر به بررسی قواعد علم تجوید اعم از مخارج حروف و اصوات و صفات حروف و احکام آنها می‌پردازد. کتاب توسط حمد غانم قدوری تحقیق و مقدمه‌نگاری شده است.
ساختار
کتاب دارای، مقدمه تحقیق و مقدمه مؤلف و محتوای مطالب در ده باب است. این اثر از 143 منبع عربی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: معجم البلدان یاقوت حموی، مجمع الزوائد هیثمی، السنن و کتاب الضعفاء و المتروكين و فضائل القرآن احمد بن شیعب نسائی، لسان العرب ابن منظور، موطأ مالک، غاية الاختصار في القرائات العشر، جامع البيان عن تأويل آي القرآن طبری، بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة، تاريخ الخلفاء، الجامع الصغير في أحاديث البشير النذير، الدر المنثور في التفسير بالمأثور، طبقات الحفاظ و همع الهوامع شرح جمع الجوامع في علم العربية از سیوطی و..[۱].
گزارش محتوا
حمد غانم قدوری در توضیح کتاب می‌نویسد: نام کتاب حاکی از موضوعی است که از آن بحث می‌کند. این کتاب درباره علم تجوید است که به اداء قرآنی از طریق آموزش مخارج اصوات و صفات آنها و احکام صوتی که از ترکیب نشأت می‌گیرند، عنایت دارد. وجه امتیاز کتاب تمهید عطار از کتاب‌های تجویدی پیش از خودش در موارد زیر است:
- مقدمه‌ای که نویسنده، کتاب را با آن شروع کرده و یک سوم از کتاب را گرفته است. او در این مقدمه آداب قاری را در خوراک و رعایت نظافت و نیک کردن صدایش بیان می‌کند.
- نویسنده به روایات نبوی و آثار منقول از صحابه و علمای امت درباره تلاوت و نیک نمودن صدا عنایت ویژه‌ای دارد؛ تا جایی که احادیث و آثار در این کتاب به 561 مورد می‌رسد. نویسنده این احادیث را با اسنادشان به شکل کامل آورده است و این کتاب از این جهت با کتاب‌های حدیث مشابهت دارد.
- او به موضوعات لغوی (که نویسندگان در این علم به آنها اعتنایی نکرده‌اند) پرداخته است. از جمله به موضوع اعراب پرداخته و بیش از یک باب از ابواب کتاب را به آن اختصاص داده است و در آن روایاتی آورده که متعلق به شروع علم عربی است و محقق کتاب مانند آن را در جای دیگر نیافته است. وی همچنین به موضوع تصحیف پرداخته و روایات زیادی حول این موضوع نقل می‌کند[۲].
خواننده این کتاب با توجه به محتوای مطالب و فصول آن درمی‌یابد که مباحثی چون آموزش مخارج اصوات و صفات آنها و کیفیت تلفظ آنها در ترکیب، که از موضوعات اساسی علم تجوید هستند، فقط دو باب از ده باب مطالب این کتاب را اشغال کرده است و ابواب دیگر، به موضوعات دیگری پرداخته که ارتباط قوی‌ای با قرائت قرآن دارند، ولی نویسندگان کتاب‌های تجویدی اهتمامی به ذکر آنها نداشته‌اند[۳].
محتوای مطالب فصل‌های ده‌گانه این کتاب را امور ذیل تشکیل می‌دهند: تفسیر آیاتی درباره با ترتیل خواندن قرآن و عجله نکردن در این امر. مؤلف در این بخش به تفسیر آیات 32 سوره فرقان، 4 مزمل، 16 قیامت و 106 اسراء می‌پردازد. او سپس به بیان سه روایت در فضیلت قاریانی که عالمانه و بامهارت به قرائت قرآن همت می‌گمارند، می‌پردازد[۴]؛ مانند این روایت: از عایشه نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: کسی که قرآن را بخواند و در آن ماهر باشد با سفیران بزرگوار نیکوکار (السفرة الكرام البررة) همراه خواهد بود و کسی که قرآن بخواند؛ درحالی‌که بر او دشوار و مشقت‌بار است، دو پاداش خواهد داشت[۵].
باب سوم، مشتمل است بر روایاتی درباره پاداش اهل قرائت قرآن با ترتیل و کرامت و فضیلتی که خدای متعال برای آنان آماده کرده است؛ مثلاًدر روایتی شخصی به ابن عباس گفت: من قرآن را سریع و باعجله می‌خوانم، حرف زدنم هم همین طور است و ابن عباس گفت: خواندن یک سوره بقره با ترتیل و آرامش، در نزد من محبوب‌تر است از اینکه تمام قرآن را در یک شب با شتاب بخوانم[۶].
حسن عطار در فصل چهارم، اوصاف قرائت رسول‌الله(ص) را بیان می‌کند. وی پس از بیان آنچه از قرائت پیامبر نقل شده، آن را به سه قسم مد و تحقیق بدون ترجیع، تردید و ترجیع و قرائت حرف‌حرف و آیه‌آیه با ترسل و ترتیل و تقطیع، تقسیم می‌کند و اوصاف هرکدام از این قرائات را بیان می‌کند و سپس صوت پیامبر(ص) را توصیف می‌نماید[۷].
از براء نقل شده است که شنیدم پیامبر اکرم(ص) در نماز عشا سوره تین را می‌خواند و من هیچ کسی را خوش‌صداتر از ایشان هنگامی که قرآن می‌خواند، ندیدم[۸].
نویسنده مباحث کتاب را با بیان اوصاف قرائت قاریان ده‌گانه ادامه می‌دهد و سپس روایاتی را در برانگیختن خوانندگان قرآن به تلاش و کوشش در قرائت آن با لحن عربی و فصیح و زیبا و بدون غلط ذکر می‌کند؛ مثلاًروایتی را از پیامبر(ص) نقل می‌کند که در آن بیان شده: هرکه قرآن بیاموزد و با لحن عربی فصیح و بدون غلط بخواند، اجر صدّیق و شهید را دارد. وی می‌گوید: این روایت عجیبی است؛ زیرا در سندش چهار تن از صحابه هستند که از یکدیگر نقل می‌کنند و سه تن از تابعین[۹].
او در فصل هفتم درباره اعراب کلمات می‌نویسد و پس از بیان معنی لغوی آن، درباره لحن جلی و خفی صحبت کرده و سپس اخبار برخی از مصحّفین و اهمیت اسناد را بیان می‌کند. در فصل هشتم اسامی حروف و مخارج آن را توضیح می‌دهد. ادامه مطالب کتاب درباره کیفیت تلفظ حروف در حال قرائت قرآن اعم از حروف مد و لین و حروف حلقی و... است.[۱۰].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و فهرست منابع در انتهای کتاب ذکر شده است. این کتاب دارای دو نسخه خطی است که یکی در کتابخانه شهر قسطمونی ترکیه و دیگری در کتابخانه چستر بیتی شهر دبلن ایرلند نگاهداری می‌شود.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.