الشيخ الأكبر ابن ‌عربي صاحب الفتوحات المكية

الشيخ الأكبر ابن ‌عربي صاحب الفتوحات المكية
پدیدآوران	فیومی، محمد ابراهیم (نویسنده)
ناشر	الدار المصرية اللبنانية
مکان نشر	[بي جا] - [بي جا]
سال نشر	[--13]
چاپ	چاپ يکم
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

الشيخ الأكبر ابن ‌عربي صاحب الفتوحات المكية، عنوان کتابی است یک جلدی به زبان عربی به قلم دکتر محمد ابراهیم فیومی. فیومی در این کتاب در هشت فصل به معرفی ابن عربی و نظریات وی می‌پردازد.

ساختار

کتاب یک جلد دارد و حاوی مقدمه نویسنده و محتوای مطالب در 8 فصل است و پس از پایان محتوای مطالب گزیده‌هایی از متون فصوص ارائه شده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه کتاب درباره انگیزه تألیف آن می‌نویسد: من در ایام کسب علم بودم که مرحوم پدرم از شیخ اکبر محی‌الدین عربی صحبت کرد و به من گفت: عنوان کتاب «فتوحات مکیه» او حکایت از محتوای آن دارد... پدرم دائما این کتاب را مطالعه می‌کرد. سه تن از کتاب‌فروشان و کتابداران (وراقین) همواره به منزل ما آمدوشد داشتند... این اشخاص، کتاب‌هایشان را به پدرم عرضه می‌کردند و پدرم کتاب‌های آنان را می‌خرید و این‌گونه بود که رواج کار آنان در رفت‌وآمد به بیوت کبیره مشهور به علم بود. روزی، پدرم، «التفسير المحيط» را به عبدالجواد عباده (یکی از همان ورّاق) داد و در عوض آن، کتاب‌های دیگری از وی گرفت. من از این امر تعجب کردم و از او پرسیدم: چگونه از این تفسیر مستغنی شدی، درحالی‌که طبق آنچه از اساتیدم شنیده‌ام، کتاب مهمی است؟ پدرم گفت: بله چنین است، ولی وقتی دیدم نویسنده این کتاب در وصف محی‌الدین به‌جای «شیخ اکبر» از «شیخ اکفر» استفاده کرده و دائما از وی انتقاد می‌کند، از کتاب خوشم نیامد.

از آن روز، من به خواندن کتاب فتوحات مکیه محی‌الدین علاقه‌مند شدم. با مراجعه به آن دریافتم که کتابی است عمیق و برای رفتن به اعماقش به پارو، بادبان و قایق نیاز دارد. همچنین برای مطالعه این کتاب باید زمینه‌های فرهنگی‌ای برای محقق وجود داشته باشد که او را در رمزگشایی اصطلاحات و نمادهای آن یاری کند. افکار نویسنده کتاب یادشده را تنها کسانی که محرم و اهلند می‌فهمند و کسی که اهل این امور نباشد، در حیرت از امر وی و سایر اهل عرفان قرار می‌گیرد....

مطالب کتاب در یک مقدمه و هشت فصل ارائه شده و پس از پایان فصل هشتم، متونی برگزیده از ابن ‌عربی، ارائه شده است. نویسنده در فصل اول به توضیح درباره ابن ‌عربی در تاریخ می‌پردازد. فصل دوم کتاب درباره مؤلفات ابن ‌عربی توضیح می‌دهد. در فصل سوم، از ابن ‌عربی و منابع و پیشینه فرهنگی و اجتماعی وی صحبت به میان می‌آید. چهارمین فصل کتاب، درباره تصوف و ابن ‌عربی است. نویسنده در فصل‌ پنجم، معرفت نزد ابن‌ عربی را شرح می‌دهد. در ششمین فصل، از رمزیت نزد ابن عربی سخن رفته است. فصل هفتم، به بیان نظریه انسان کامل نزد ابن‌ عربی می‌پردازد. نویسنده در فصل هشتم، ابن‌ عربی را در آینه نگاه ابن تیمیه، بررسی می‌کند. با پایان فصل هشتم، مطالب کتاب نیز پایان می‌پذیرد و نویسنده، به ارائه متونی برگزیده از ابن‌ عربی می‌پردازد.

نمونه متن

ترجمه بخشی از متن کتاب به‌عنوان نمونه ذکر می‌شود تا خواننده گرامی با قلم نویسنده آشنا شود:

علما درباره ابن‌ عربی به دو دسته متعارض تقسیم می‌شوند: گروهی وی را شیخ اکبر و کبریت احمر می‌دانند و گروهی دیگر، او را سردسته زندیقان و از فریفته‌شدگان توسط شیطان می‌خوانند.

ابن ‌عربی، یارانی دارد که با حرارت و قوت از وی دفاع می‌کنند و دشمنانی دارد که با همان حرارت بر وی می‌تازند. شاهد بر این امر، سند ممتازی است از مورخ مشهور مصری سخاوی که در آن مجموعه‌ای از آرا و فتواهای بزرگان و علما را در انصاف به شیخ یا در مذمت او جمع‌آوری کرده است. وی در این اثر، بیش از 300 فتوا، له یا علیه ابن ‌عربی از سال 620 تا 895 را جمع کرده است.

ما 150 شرح، تنها بر یکی از کتاب‌های وی، یعنی «فصوص الحكم»، یافته‌ایم که صاحبان آنان در کتاب‌هایشان با وی موافقت یا مخالفت کرده‌اند.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای اثر آمده است. در صفحه فهرست کتاب، یک غلط چاپی وجود دارد: بخش «نصوص مختارة من كتاب الفتوحات المكية» را صفحه 89 ذکر کرده که صفحه 79 درست است. ارجاعات کتاب در پاورقی‌ها ذکر شده و گاه در برخی از آنها مانند پاورقی‌های صفحه 15، 34 یا 44، شاهد توضیح درباره شخص یا امری هستیم.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.