۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'صفدى' به 'صفدى') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR15365J1.jpg | |||
| عنوان =مراتب النحویین | |||
| عنوانهای دیگر = | |||
| پدیدآوران = | |||
[[ابراهیم، محمد ابوالفضل]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[لغوی، | [[لغوی، عبدالواحد بن علی]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =PJ 6063 /ل7م4 | ||
| موضوع = | |||
زبان شناسان عرب - سرگذشتنامه | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
زبان شناسان عرب - نقد و تفسیر | زبان شناسان عرب - نقد و تفسیر | ||
زبان عربی - نحو - تاریخ | زبان عربی - نحو - تاریخ | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | المکتبة العصرية | ||
| مکان نشر =صیدا - لبنان | |||
| سال نشر = 1430 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15365AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =9953-432-58-9 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15365 | |||
| کتابخوان همراه نور =15365 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''مراتب النحويين'''، از آثار [[لغوی، عبدالواحد بن علی|عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى]] است كه آن را استاد [[ابراهیم، محمد ابوالفضل|محمد ابوالفضل ابراهيم]] تصحيح و منتشر كرده است. در اين اثر، اطلاعات ارزندهاى درباره زندگى، فعاليت علمى و طبقات اديبان، بهويژه نحويان و لغويان از صدر اسلام تا پايان قرن چهارم هجرى بيان شده است. | |||
'''مراتب النحويين'''، از آثار عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى است كه آن را استاد محمد ابوالفضل ابراهيم تصحيح و منتشر كرده است. در اين اثر، اطلاعات ارزندهاى | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
اين كتاب تقسيم به بخش يا فصل نشده و مطالب بسيارى تحت عناوين متعددى درباره اديبان از آغاز اسلام تا پايان قرن چهارم ذكر شده است. نویسنده، مطالبش را با بحث از پيدايش لحن و شيوع لغزشهاى زبانى در بين مردم و داستان ابوالأسود دوئلى و آموختن قواعد نحو عربى از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آغاز كرده و با توضيحاتى در مورد عملكرد ادبى و طبقات نحويان و لغويانى، مانند [[ابوالخطاب اخفش]]، [[اصمعى]]، [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و... ادامه داده و با بحث در مورد ابن قسطنطين و عالمان بغداد به پايان رسانده است. | |||
اين كتاب تقسيم به بخش يا فصل نشده و مطالب بسيارى تحت عناوين متعددى | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
درباره روش و محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است: | |||
#مصحح كتاب، استاد محمد ابوالفضل ابراهيم در مقدمهاش بر چاپ دوم - كه در تاريخ ربيعالثانى 1394ق، نوشته - يادآور شده است كه: | |||
#:الف) اين كتاب با آنكه كمحجم است، ولى در موضوع خودش نادر است و هدفش را بهخوبى تأمين مىكند؛ زيرا مشتمل بر حقايق تاريخى و نصوص نادرى است كه درباره نحويان و لغويان و راويان لغت و شعر، از ظهور اسلام در قرن اول تا پايان قرن چهارم بيان شده است؛ | |||
#:ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مىزيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمعآورى لغات پرداختند و فرهنگهاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوانهاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | |||
#:ج) چون نسخههاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[محمد بن حسن زبيدى]]، «[[نزهة الألباء في طبقات الأدباء|نزهة الألباء]]» نوشته [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|كمال عبدالرحمن بن محمد انبارى]]، «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة]]» نوشته [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، «[[بغية الوعاة]]» نوشته [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و «[[المختصر من المقتبس]]» نوشته [[مرزبانى]] مقابله و مقايسه كردم و بعد به نوشتن پاورقىها و استخراج شواهد كتاب و تنظيم مجدد فهرستهاى كتاب پرداختم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=5&viewType=html مراتب النحويين، ص 5]</ref> | |||
#نویسنده، اولين بحثش را با پيدايش لحن در كلام؛ يعنى انحراف از موازين و قواعد ادبيات عربى و داستان ابوالاسود دوئلى آغاز كرده است. بر طبق توضيح نویسنده، اولين كسى كه براى مردم قواعد نحوى را تنظيم كرد، جناب ابوالاسود دوئلى بود كه اين مطلب را از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آموخت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=19&viewType=html همان، ص 19 - 23]</ref> | |||
الف) اين كتاب با آنكه كمحجم است، ولى در موضوع خودش نادر است و هدفش را بهخوبى تأمين مىكند؛ زيرا مشتمل بر حقايق تاريخى و نصوص نادرى است كه | #مصحح كتاب در مقدمهاش بر چاپ اول كتاب كه در تاريخ 16 محرم 1375ق، نوشته، تأكيد كرده است كه: | ||
#:الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة على أنباه النحاة]]» نوشته وزير [[قفطی، علی بن یوسف|جمالالدين على بن يوسف قفطى]] بودم، از بزرگترين آرزوهايم اين بود كه به كتابهايى مراجعه كنم كه نویسنده ([[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]) از آن در مطالبش استفاده كرده و يا در موضوعش مشاركت كرده تا بتوانم كتاب مذكور را بهخوبى تصحيح كنم و مشكلاتش را بگشايم؛ پس دو كتاب نادر به دستم افتاد كه دو نویسنده بزرگ و جليل آن را پديد آورده بودند: يكى، «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[ابوبكر محمد بن حسن زبيدى]] و ديگرى، «مراتب النحويين» نوشته [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب لغوى]]. اين دو كتاب چنان خوب تنظيم شده و پُرمايه و خوشبيان بودند كه مرا بر سر شوق آوردند تا هر دو را تصحيح و منتشر سازم. | |||
ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مىزيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمعآورى لغات پرداختند و فرهنگهاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوانهاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | #:ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيتهاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مىروند و دانشمندانى چون [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت]]، [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و... از آن دو نقل قول كردهاند؛ | ||
#:ج) هر دو كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» و «مراتب النحويين»، هرچند موضوع و هدفشان يكسان است، ولى روششان دوگانه و جداست. كتاب زبيدى بر طبق طبقات و مكاتب نحوى و لغوى تنظيم شده و اهتمام داشته كه زمان ولادت و وفات را بيان كند و اخبار گوناگون و حكايات را از نحويان و لغويان از صدر اسلام تا زمان استادش [[ابوعبدالله رياحى اندلسى]] متوفاى 358ق، بياورد، ولى [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب]] كتابش را به اين شيوه بيان كرده است: بيان مراتب و درجات علمى دانشمندان و بهره آنان از روايت و پيوند استاد و شاگردى از زمانه ظهور لحن در كلام و تأسيس علم نحو و آنگاه پديدار شدن دو مكتب بصره و كوفه تا شكوفايى علم در آنجا و سپس انتقال علم به بغداد. ابوالطيب، نخست ابوالاسود دوئلى و بعدش شاگردانش را ذكر كرده و سپس به [[ابوعمرو بن علاء]] و [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و كسانى پرداخته كه از آن دو، علم نحو را آموختهاند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=7&viewType=html همان، ص 7 - 10]</ref> | |||
ج) چون نسخههاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب | #نویسنده در آخرين بحثش تحت عنوان دانشمندان بغداد، نوشته است: و اما بغداد، پس آنجا شهر پادشاهى است و نه شهر علم و علمى كه در آنجا هست، پس منقول از جاهاى ديگر به آنجاست و آنان براى علمآموزى شوق و اراده ضعيفى دارند و به بازى و لهو و لعب مشغولند و براى علم جديت لازم است، ولى شوخى بر آنها غلبه دارد و به سخنان بىپايه و بدون علم مشغولند و همانطوركه ابوحاتم گفته در بغداد كسى نيست كه در مورد كلام عرب به سخن وى بتوان اعتماد كرد و بلكه وضع در زمان ما بدتر از زمان ابوحاتم است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=125&viewType=html همان، ص 125]</ref> | ||
#مصحح محترم در مورد نسخهاى كه از روى آن كتاب را تصحيح كرده، توضيح داده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=9&viewType=html همان، ص 9 - 10]</ref>و همچنين تصويرى از صفحه عنوان، صفحه اول و صفحه آخر همان نسخه خطى را آورده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=11&viewType=html همان، ص 11 - 13]</ref> | |||
#استاد محمد ابوالفضل ابراهيم، در پاورقىهاى عالمانه و سودمندش، گاه معانى لغات مشكل را بيان كرده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=15&viewType=html همان، ص 15، پاورقى 1]</ref>و گاه مآخذ مطالب را نوشته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=122&viewType=html همان، ص 122، پاورقى 1]</ref>و گاه همراه با ذكر منبع، توضيحى در مورد اديب و نحوى مورد نظر آورده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=40&viewType=html همان، ص 40، پاورقى 1] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=41&viewType=html ص 41، پاورقى 1]</ref>و گاه شواهد شعرى را توضيح داده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=16&viewType=html همان، ص 16، پاورقى 6] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=25&viewType=html ص 25، پاورقى 3]</ref>و گاه اختلاف نسخههاى خطى را بيان كرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=61&viewType=html همان، ص 61، پاورقى 2 و 4]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=92&viewType=html ص 92، پاورقى 1] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=108&viewType=html ص 108، پاورقى 1]</ref>و... | |||
الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب | |||
ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيتهاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مىروند و دانشمندانى چون | |||
ج) هر دو كتاب | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
خط ۸۴: | خط ۵۷: | ||
مراتب النحويين، عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى، محمد ابوالفضل ابراهيم، المكتبة العصرية، بيروت، الطبعة الثالثة 1430ق. | مراتب النحويين، عبدالواحد بن على ابوالطيب اللغوى، محمد ابوالفضل ابراهيم، المكتبة العصرية، بيروت، الطبعة الثالثة 1430ق. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | |||
[[رده:فروردین(1401)]] |
ویرایش