۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
#:الف) اين كتاب با آنكه كم‌حجم است، ولى در موضوع خودش نادر است و هدفش را به‌خوبى تأمين مى‌كند؛ زيرا مشتمل بر حقايق تاريخى و نصوص نادرى است كه درباره نحويان و لغويان و راويان لغت و شعر، از ظهور اسلام در قرن اول تا پايان قرن چهارم بيان شده است؛ | #:الف) اين كتاب با آنكه كم‌حجم است، ولى در موضوع خودش نادر است و هدفش را به‌خوبى تأمين مى‌كند؛ زيرا مشتمل بر حقايق تاريخى و نصوص نادرى است كه درباره نحويان و لغويان و راويان لغت و شعر، از ظهور اسلام در قرن اول تا پايان قرن چهارم بيان شده است؛ | ||
#:ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مى‌زيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمع‌آورى لغات پرداختند و فرهنگ‌هاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوان‌هاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | #:ب) اين اديبان در كوفه، بصره، بغداد، مكه و مدينه كه مشهورترين مراكز لغت و ادبيات در اين عصر بودند، مى‌زيستند و در اين دوران، اصول علم نحو بنيان گذاشته شد و اهل لغت، به جمع‌آورى لغات پرداختند و فرهنگ‌هاى لغوى متعددى پديد آوردند و شاعران ديوان‌هاى شعرى آفريدند و همين موضوعات مورد اهتمام پژوهشگران و پژوهشگران تاريخ ادبيات عرب است؛ | ||
#:ج) چون نسخه‌هاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[محمد بن حسن زبيدى]]، «[[نزهة الألباء في طبقات الأدباء|نزهة الألباء]]» نوشته [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|كمال عبدالرحمن بن محمد انبارى]]، «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة]]» نوشته [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، «[[بغية الوعاة]]» نوشته [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و «[[المختصر من المقتبس]]» نوشته [[مرزبانى]] مقابله و مقايسه كردم و بعد به نوشتن پاورقى‌ها و استخراج شواهد كتاب و تنظيم مجدد فهرست‌هاى كتاب پرداختم<ref>مراتب النحويين، ص 5</ref> | #:ج) چون نسخه‌هاى چاپ اول اين كتاب، به پايان رسيد و اصرار بر تجديد چاپ كتاب فزونى گرفت، تصميم گرفتم آن را براى چاپ جديد آماده سازم، پس نگاهى دوباره به كتاب افكندم و اغلاطش را تصحيح كردم و مطالبش را با كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[محمد بن حسن زبيدى]]، «[[نزهة الألباء في طبقات الأدباء|نزهة الألباء]]» نوشته [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|كمال عبدالرحمن بن محمد انبارى]]، «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة]]» نوشته [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، «[[بغية الوعاة]]» نوشته [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و «[[المختصر من المقتبس]]» نوشته [[مرزبانى]] مقابله و مقايسه كردم و بعد به نوشتن پاورقى‌ها و استخراج شواهد كتاب و تنظيم مجدد فهرست‌هاى كتاب پرداختم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=5&viewType=html مراتب النحويين، ص 5]</ref> | ||
#نویسنده، اولين بحثش را با پيدايش لحن در كلام؛ يعنى انحراف از موازين و قواعد ادبيات عربى و داستان ابوالاسود دوئلى آغاز كرده است. بر طبق توضيح نویسنده، اولين كسى كه براى مردم قواعد نحوى را تنظيم كرد، جناب ابوالاسود دوئلى بود كه اين مطلب را از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آموخت<ref>همان، ص 19 - 23</ref> | #نویسنده، اولين بحثش را با پيدايش لحن در كلام؛ يعنى انحراف از موازين و قواعد ادبيات عربى و داستان ابوالاسود دوئلى آغاز كرده است. بر طبق توضيح نویسنده، اولين كسى كه براى مردم قواعد نحوى را تنظيم كرد، جناب ابوالاسود دوئلى بود كه اين مطلب را از [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] آموخت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=19&viewType=html همان، ص 19 - 23]</ref> | ||
#مصحح كتاب در مقدمه‌اش بر چاپ اول كتاب كه در تاريخ 16 محرم 1375ق، نوشته، تأكيد كرده است كه: | #مصحح كتاب در مقدمه‌اش بر چاپ اول كتاب كه در تاريخ 16 محرم 1375ق، نوشته، تأكيد كرده است كه: | ||
#:الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة على أنباه النحاة]]» نوشته وزير [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدين على بن يوسف قفطى]] بودم، از بزرگ‌ترين آرزوهايم اين بود كه به كتاب‌هايى مراجعه كنم كه نویسنده ([[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]) از آن در مطالبش استفاده كرده و يا در موضوعش مشاركت كرده تا بتوانم كتاب مذكور را به‌خوبى تصحيح كنم و مشكلاتش را بگشايم؛ پس دو كتاب نادر به دستم افتاد كه دو نویسنده بزرگ و جليل آن را پديد آورده بودند: يكى، «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[ابوبكر محمد بن حسن زبيدى]] و ديگرى، «مراتب النحويين» نوشته [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب لغوى]]. اين دو كتاب چنان خوب تنظيم شده و پُرمايه و خوش‌بيان بودند كه مرا بر سر شوق آوردند تا هر دو را تصحيح و منتشر سازم. | #:الف) زمانى كه مشغول تحقيق كتاب «[[إنباه الرواة علی أنباه النحاة|إنباه الرواة على أنباه النحاة]]» نوشته وزير [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدين على بن يوسف قفطى]] بودم، از بزرگ‌ترين آرزوهايم اين بود كه به كتاب‌هايى مراجعه كنم كه نویسنده ([[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]) از آن در مطالبش استفاده كرده و يا در موضوعش مشاركت كرده تا بتوانم كتاب مذكور را به‌خوبى تصحيح كنم و مشكلاتش را بگشايم؛ پس دو كتاب نادر به دستم افتاد كه دو نویسنده بزرگ و جليل آن را پديد آورده بودند: يكى، «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» نوشته [[ابوبكر محمد بن حسن زبيدى]] و ديگرى، «مراتب النحويين» نوشته [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب لغوى]]. اين دو كتاب چنان خوب تنظيم شده و پُرمايه و خوش‌بيان بودند كه مرا بر سر شوق آوردند تا هر دو را تصحيح و منتشر سازم. | ||
#:ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيت‌هاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مى‌روند و دانشمندانى چون [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت]]، [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و... از آن دو نقل قول كرده‌اند؛ | #:ب) اين دو كتاب از منابع اصلى براى بيان شرح حال و زندگى شخصيت‌هاى لغت، نحو و ادبيات عربى بشمار مى‌روند و دانشمندانى چون [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت]]، [[قفطی، علی بن یوسف|قفطى]]، [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و [[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك|سيوطى]] و... از آن دو نقل قول كرده‌اند؛ | ||
#:ج) هر دو كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» و «مراتب النحويين»، هرچند موضوع و هدفشان يكسان است، ولى روششان دوگانه و جداست. كتاب زبيدى بر طبق طبقات و مكاتب نحوى و لغوى تنظيم شده و اهتمام داشته كه زمان ولادت و وفات را بيان كند و اخبار گوناگون و حكايات را از نحويان و لغويان از صدر اسلام تا زمان استادش [[ابوعبدالله رياحى اندلسى]] متوفاى 358ق، بياورد، ولى [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب]] كتابش را به اين شيوه بيان كرده است: بيان مراتب و درجات علمى دانشمندان و بهره آنان از روايت و پيوند استاد و شاگردى از زمانه ظهور لحن در كلام و تأسيس علم نحو و آنگاه پديدار شدن دو مكتب بصره و كوفه تا شكوفايى علم در آنجا و سپس انتقال علم به بغداد. ابوالطيب، نخست ابوالاسود دوئلى و بعدش شاگردانش را ذكر كرده و سپس به [[ابوعمرو بن علاء]] و [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و كسانى پرداخته كه از آن دو، علم نحو را آموخته‌اند<ref>همان، ص 7 - 10</ref> | #:ج) هر دو كتاب «[[طبقات النحويين و اللغويين]]» و «مراتب النحويين»، هرچند موضوع و هدفشان يكسان است، ولى روششان دوگانه و جداست. كتاب زبيدى بر طبق طبقات و مكاتب نحوى و لغوى تنظيم شده و اهتمام داشته كه زمان ولادت و وفات را بيان كند و اخبار گوناگون و حكايات را از نحويان و لغويان از صدر اسلام تا زمان استادش [[ابوعبدالله رياحى اندلسى]] متوفاى 358ق، بياورد، ولى [[لغوی، عبدالواحد بن علی|ابوالطيب]] كتابش را به اين شيوه بيان كرده است: بيان مراتب و درجات علمى دانشمندان و بهره آنان از روايت و پيوند استاد و شاگردى از زمانه ظهور لحن در كلام و تأسيس علم نحو و آنگاه پديدار شدن دو مكتب بصره و كوفه تا شكوفايى علم در آنجا و سپس انتقال علم به بغداد. ابوالطيب، نخست ابوالاسود دوئلى و بعدش شاگردانش را ذكر كرده و سپس به [[ابوعمرو بن علاء]] و [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد]] و كسانى پرداخته كه از آن دو، علم نحو را آموخته‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=7&viewType=html همان، ص 7 - 10]</ref> | ||
#نویسنده در آخرين بحثش تحت عنوان دانشمندان بغداد، نوشته است: و اما بغداد، پس آنجا شهر پادشاهى است و نه شهر علم و علمى كه در آنجا هست، پس منقول از جاهاى ديگر به آنجاست و آنان براى علم‌آموزى شوق و اراده ضعيفى دارند و به بازى و لهو و لعب مشغولند و براى علم جديت لازم است، ولى شوخى بر آنها غلبه دارد و به سخنان بى‌پايه و بدون علم مشغولند و همان‌طوركه ابوحاتم گفته در بغداد كسى نيست كه در مورد كلام عرب به سخن وى بتوان اعتماد كرد و بلكه وضع در زمان ما بدتر از زمان ابوحاتم است<ref>همان، ص 125</ref> | #نویسنده در آخرين بحثش تحت عنوان دانشمندان بغداد، نوشته است: و اما بغداد، پس آنجا شهر پادشاهى است و نه شهر علم و علمى كه در آنجا هست، پس منقول از جاهاى ديگر به آنجاست و آنان براى علم‌آموزى شوق و اراده ضعيفى دارند و به بازى و لهو و لعب مشغولند و براى علم جديت لازم است، ولى شوخى بر آنها غلبه دارد و به سخنان بى‌پايه و بدون علم مشغولند و همان‌طوركه ابوحاتم گفته در بغداد كسى نيست كه در مورد كلام عرب به سخن وى بتوان اعتماد كرد و بلكه وضع در زمان ما بدتر از زمان ابوحاتم است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=125&viewType=html همان، ص 125]</ref> | ||
#مصحح محترم در مورد نسخه‌اى كه از روى آن كتاب را تصحيح كرده، توضيح داده<ref>همان، ص 9 - 10</ref>و همچنين تصويرى از صفحه عنوان، صفحه اول و صفحه آخر همان نسخه خطى را آورده است<ref>همان، ص 11 - 13</ref> | #مصحح محترم در مورد نسخه‌اى كه از روى آن كتاب را تصحيح كرده، توضيح داده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=9&viewType=html همان، ص 9 - 10]</ref>و همچنين تصويرى از صفحه عنوان، صفحه اول و صفحه آخر همان نسخه خطى را آورده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=11&viewType=html همان، ص 11 - 13]</ref> | ||
#استاد محمد ابوالفضل ابراهيم، در پاورقى‌هاى عالمانه و سودمندش، گاه معانى لغات مشكل را بيان كرده<ref>همان، ص 15، پاورقى 1</ref>و گاه مآخذ مطالب را نوشته<ref>همان، ص 122، پاورقى 1</ref>و گاه همراه با ذكر منبع، توضيحى در مورد اديب و نحوى مورد نظر آورده<ref>همان، ص 40، پاورقى 1 و ص 41، پاورقى 1</ref>و گاه شواهد شعرى را توضيح داده<ref>همان، ص 16، پاورقى 6 و ص 25، پاورقى 3</ref>و گاه اختلاف نسخه‌هاى خطى را بيان كرده است<ref>همان، ص 61، پاورقى 2 و | #استاد محمد ابوالفضل ابراهيم، در پاورقى‌هاى عالمانه و سودمندش، گاه معانى لغات مشكل را بيان كرده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=15&viewType=html همان، ص 15، پاورقى 1]</ref>و گاه مآخذ مطالب را نوشته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=122&viewType=html همان، ص 122، پاورقى 1]</ref>و گاه همراه با ذكر منبع، توضيحى در مورد اديب و نحوى مورد نظر آورده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=40&viewType=html همان، ص 40، پاورقى 1] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=41&viewType=html ص 41، پاورقى 1]</ref>و گاه شواهد شعرى را توضيح داده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=16&viewType=html همان، ص 16، پاورقى 6] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=25&viewType=html ص 25، پاورقى 3]</ref>و گاه اختلاف نسخه‌هاى خطى را بيان كرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=61&viewType=html همان، ص 61، پاورقى 2 و 4]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=92&viewType=html ص 92، پاورقى 1] و [https://noorlib.ir/book/view/15365/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86?pageNumber=108&viewType=html ص 108، پاورقى 1]</ref>و... | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | ||
[[رده:فروردین(1401)]] | |||