دیباجی، سید ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۱۳

نام	دیباجی، سید ابراهیم
نام‎های دیگر
نام پدر	حاج سید فتح‌الله دیباجی
متولد	1315ش
محل تولد	فروشان سده (خمینی‌شهر)
رحلت
اساتید	میرزا ابوالحسن شعرانی خوانساری آیت‌الله حاج شیخ آقابزرگ تهرانی
برخی آثار	بيان الحق بضمان الصدق (العلم الإلهي) القبسات چهارده رساله فارسی
کد مؤلف	AUTHORCODE08066AUTHORCODE

سید ابراهیم دیباجی (متولد 1315ش)، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران. وی پس از تحصیل در حوزه علمیه در سال 1360ش، از دانشگاه بیروت دکترا گرفت. او آثار فراوانی را تألیف، تحقیق و تصحیح نموده که «الجديد في الصرف والنحو» از آن جمله است.

ولادت

دکتر سید ابراهیم دیباجی فرزند حاج سید فتح‌الله دیباجی در آذرماه 1315ش، در خانواده‌ای اهل علم و روحانی در فروشان سده (خمینی‌شهر کنونی) متولد شد. شجره سیادت او به محمد دیباج فرزند امام جعفر صادق(ع) می‌رسد.

تحصیلات

وی خواندن و نوشتن را در پنج، شش سالگی در مکتب‌خانه‌های زادگاه خود آموخت و در همان جا کتاب‌های انشا و ترسل، علم صرف عربی، نصاب فراهی، گلستان سعدی و برخی دیگر از کتاب‌های فارسی را آموزش دید و پس از آن دوره دبستان را به پایان رسانید و به حوزه علمیه اصفهان رفت.

وی در مدرسه جدّه بزرگ، حجره‌ای گرفت و به آموختن علوم دینی و معارف اسلامی و ادبی پرداخت؛ دوره علوم مقدماتی حوزه مانند: صرف و نحو، علوم بلاغی، منطق و اعتقادات را نزد حجت‌الاسلام شهید شیخ قنبرعلی فلاورجانی و حجت‌الاسلام شیخ حیدرعلی صلواتی سدهی و حجت‌الاسلام شیخ عبدالخالق اصفهانی آموزش دید و کتاب‌های معتبر دستور زبان عربی و علم منطق و بلاغت را نزد حجت‌الاسلام سید محمدباقر مصطفوی و حجت‌السلام سید احمد مقدس بیدآبادی و حاجی شیخ محمدعلی حبیب‌آبادی فراگرفت.

مقدمات علم فقه و کلام را نزد آیت‌الله حاج سید مصطفی مهدوی سدهی و آیت‌الله حاج شیخ رمضانعلی املایی سدهی آموخت. مقدمات علم اصول فقه را نیز نزد حجت‌الاسلام حاج سید محمد هاشمی و آیت‌الله حاج شیخ احمد فیاض سدهی خواند. روزهای آخر هفته، چهارشنبه، پنج‌شنبه و جمعه به آموختن علوم ریاضی از حساب و هندسه و جبر و مقابله پرداخت. پس از آموزش علوم دوره مقدماتی، دوره سطح را آغاز نمود و آثار معتبر فقهی و اصول فقه و منطق عالی و هیئت و نجوم را نزد آیت‌الله حاج شیخ عباسعلی ادیب و حجت‌الاسلام سید حسن مصطفوی و حاج سید حسن مدرس بیدآبادی و آیت‌الله حاج شیخ احمد فیّاض و آیت‌الله حاج شیخ محمدحسین اشنی خواند و دوره عالی و خارج را آغاز نمود. خارج فقه، اصول فقه و فلسفه، عرفان علمی و عملی را نزد آیات: حاج شیخ محمود مفید، حاج رحیم ارباب، حاج میرزا علی‌آقا شیرازی، شهاب‌آبادی، خوانساری، حاج میرزا ابوالحسن شعرانی، حاج شیخ محمدعلی حکیم، گلپایگانی و بسیاری دیگر از آیات عظام و حجج اسلام آموزش دید؛ به‌علاوه در این دوره، آموزه‌های خود را به طالبان علم و عرفان و طلبه‌های علوم دینی آموزش داد. با تبادل علمی پژوهشی، کتبی و شفاهی که میان او و آیت‌الله حاج میر سید علی بهبهانی رامهرمزی، آیت‌الله حاج شیخ آقابزرگ تهرانی در راستای نقد و بررسی کتاب‌های علوم و معارف عقلی و نقلی انجام گرفت، از آیت‌الله رامهرمزی به اخذ اجازه اجتهاد و درایت و از حاج شیخ آقابزرگ به اخذ اجازه روایتی نائل گردید.

وی در سال 1339ش، از حوزه‌های علمی و سنتی اصفهان و قم رهسپار حوزه‌های علمی و سنتی تهران و مراکز علمی آموزشی جدید و دانشگاهی شد و در تهران، به مدرسه سپهسالار قدیم رفت و در آنجا حجره گرفت و پس از استقرار، در امتحان تصدیق مدرسی شرکت نمود و با توفیق در امتحان، تصدیق مدرسی گرفت و در دبیرستان‌های اسلامی به تدریس پرداخت. او سپس بی‌درنگ در امتحان آزاد دبیرستان‌ها شرکت نمود و به دانش‌سرای مقدماتی راه یافت و پس از اتمام آن به اخذ دیپلم علمی و ادبی، طبیعی – ریاضی نائل گردید و با تصدیق مدرسی دوره مؤسسه وعظ تبلیغ اسلامی در امتحان دانشکده الهیات دانشگاه تهران پذیرفته شد و مقطع کارشناسی در رشته فلسفه (معقول) را به پایان آورد و در سال 1345ش، به اخذ لیسانس توفیق یافت. کارشناسی ارشد همین رشته را در سال 1350ش، به پایان رسانید و فوق لیسانس گرفت. وی مدتی در مراکز علمی به آموزش و پژوهش پرداخت و بر آن شد که از مراکز آموزشی و پژوهشی کشورهای عربی دیدن نماید؛ پس رهسپار کشورهای سوریه و لبنان گردید و پس از بررسی، دانشگاه قدّیس یوسف سن ژوزف بیروت را پسندید و در دوره دکتری آن ثبت نام نمود و در سال 1360ش، به اخذ دکترا با درجه «جيّد جدّا» توفیق یافت.

خدمات آموزشی و پژوهشی

دکتر دیباجی از سال 1342 تا 1345ش، در لغت‌نامه دهخدا بررسی فرم‌های مؤلفان را برعهده داشت و نیز از سال 1343 تا 1346ش، در بخش بررسی و تحقیق کتابخانه مجلس شورا به فهرست‌نگاری کتاب‌های خطی و پژوهش اشتغال یافت و در سال 1349ش، به کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران دعوت شد و به‌عنوان کارشناس کتاب‌های فارسی و عربی مشغول کار شد. در سال 1350ش، مربی گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده شد و به‌ترتیب مراتب استادیاری و دانشیاری و استادی را پیمود. در سال 1387ش، بازنشسته شد. وی افزون بر آموزش و پژوهش در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران و نیز در دانشگاه‌های تربیت مدرس و تربیت معلم تدریس نموده است. وی هم‌اکنون در گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد (واحد علوم و تحقیقات) آموزش و پژوهش می‌نماید^[۱]‏.

آثار

فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای ملی سابق، شماره دهم بخش یکم، همکاری با عبدالحسین حائری، و عالمه اوحدی؛
فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه خانقاه نعمت‌اللهی تهران (دو جلد)؛
فهرست مقاله‌های موجود در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران (بخش اول)؛
الجديد في الصرف والنحو؛
بدایة البلاغة؛
ابن سینا به روایت اشکوری و اردکانی؛
تصحیح چهارده رساله فارسی عرفانی از صائن‌الدین ترکه اصفهانی با همکاری دکتر موسوی؛
تصحیح «المناهج في المنطق» ابن ترکه؛
مدخل منطق لوکری؛
تصحیح بخش الهی «بيان الحق بضمان الصدق» لوکری؛
تصحیح «القبسات» میرداماد با همکاری پروفسور ایزوتسو، پروفسور لندلت، دکتر موسوی بهبهانی و دکترمحقق؛
سلسله مقالاتی در زمینه ادبیات و فلسفه در مجله‌های مختلف؛
معجم المثنی؛
فرهنگ تحلیلی منطق صوری؛
موسوعة اصطلاحات العلوم والفنون؛
فرهنگ تحلیلی معربات؛
فرهنگ تحلیلی علوم بلاغی؛
سهم معارف اسلامی در پدیداری سمانتیک و هرمنوتیک در جهان؛
فرهنگ تحلیلی علوم دستوری عربی؛
فرهنگ تحلیلی اصول فقه اسلامی؛
فرهنگ فلسفی – منطقی؛
دستور زبان تطبیقی عربی و فارسی؛
مقایسه غزل‌های دیوان شمس با غزل‌های حافظ؛
مولانا و حافظ؛
آثار و افکار ابن عربی در عارفان پس از او؛
سهم زبان فارسی در گسترش علوم بلاغی و آثاری دیگر^[۲]‏.