بدایة البلاغة

بدایة البلاغة
پدیدآوران	دیباجی، سید ابراهیم (نويسنده)
ناشر	سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1385ش
چاپ	3
شابک	‎964-459-234-4
موضوع	زبان عربی - معانی و بیان - عروض عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/‎‏د‎‏9‎‏ب‎‏4 2028 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بدایة البلاغة اثر ابراهیم دیباجی، در زبان و ادبیات عربی برای دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی تدوین شده است.

ساختار

کتاب حاضر شامل پیشگفتاری فارسی از مؤلف می‌باشد در ادامه مقدمه‌ای در شناخت فصاحت و بلاغت بیان شده و آنگاه در دو جزء به اسم علم معانی و علم بیان به مطالب کتاب ادامه داده است.

گزارش محتوا

به ادعای مؤلف، کتاب حاضر نخستین گامی است که در راه بیان مهمترین اصول بلاغی برداشته شده است. از افراط و تفریط به دور و به اصطلاح نه دارای «اطناب ممل» است و نه «ایجاز مخل»، از استدلال‌های پیچ و خم دار خالی، و از استشهاد به لغز و معما عاری و برهنه است، سنگینی و سختی الفاظ و کلمات، و تکرار و تعقید تعبیرات و ترکیبات فرود آمده، و سادگی و سبکی و روانی بیان در آن فزونی گرفته و بر دو بخش نهاده شده است.

بخش نخستین آن در اصول معانی و دومین آن قواعد بیانی است؛ بخش بدیع را با پیوستی از مباحث عروضی دنبال کرده است.‏

در مقدمه‌ی عربی که به شناخت فصاحت و بلاغت پرداخته، این دو واژه را از جهت لغوی و اصطلاحی مورد بحث و بررسی قرار داده است و اشاره می‌کند که فصاحت در اصطلاح اهل بلاغت، وصف برای کلمه و کلام و متکلم واقع می‌گردد، از این رو گفته می‌شود: کلمه‌ی فصیح، کلام فصیح و متکلم فصیح.‏

در ادامه این سه موضوع را مورد تحلیل قرار داده است و برای هر کدام، مثالی از اشعار عرب ذکر می‌نماید.

وی در مورد معنای اصطلاحی بلاغت، خاطر نشان می‌کند که بلاغیون قدیم و جدید در تعریف آن اختلاف کرده‌اند و چند دسته شده‌اند، بعضی جانب معنا را گرفته و بعضی جانب لفظ را و بعضی دیگر ما بین آن رابطه‌ای قرار داده‌اند که جدایی از آن امکان پذیر نیست، و ظاهر این است که اکثرا تعریف فنی‌ای ایراد ننموده‌اند، بلکه به ذکر اوصاف آن پرداخته‌اند.‏

در ادامه به تعاریف مختلفی که از بلاغیون ذکر شده، اشاره می‌کند و سپس بلاغت در کلام را توضیح داده و نمونه‌هایی را از قرآن کریم متذکر می‌شود.

بخش دوم کتاب به علم معانی پرداخته است؛ معانی علمی است که درباره احوال کلام سخن می‌گوید که مقتضای حال باشد. احوالی از کلام که بر آن عارض می‌شود همچون: تاکید، عدم تاکید...

مؤلف در ابتدای بحث از علم معانی اشاره می‌کند که این علم، در این کتاب، شامل مباحثی چون: خبر، انشاء، مسندالیه، مسند، متعلقات فعل، قصر، فصل و وصل، ایجاز، اطناب و مساوات می‌باشد.

در ادامه‌ی کتاب، تحت عناوین مختلف، تک تک این موضوعات را ذکر نموده و به توضیح و تمثیل آن‌ها می‌پردازد و در این راستا از آیات و اشعار عرب استفاده نموده است و همچون سایر کتب بلاغی به مباحث خود ادامه می‌دهد. قسمت عمده‌ی کتاب حاضر، بخش دوم، یعنی علم معانی است که در پایان هر موضوعی، سوالات و تمرین‌هایی را برای دانش پژوهان این رشته ذکر نموده است.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب کتاب در ابتدای آن ذکر شده‌اند و پاورقی‌های کتاب مربوط به ذکر اسانید و توضیح برخی از مطالب متن می‌باشد.

مصادر کتاب در پایان آن ذکر شده است.

منبع مقاله

متن و مقدمه کتاب