الأصول الستة عشر من الأصول الأولية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
جز (جایگزینی متن - 'بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام' به 'بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام') |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =01576 | ||
| کتابخوان همراه نور =01576 | | کتابخوان همراه نور =01576 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
مرحله سوم: این مرحله، از زمان [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و بعد از استيلاى سلجوقيان پديد آمد. | مرحله سوم: این مرحله، از زمان [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و بعد از استيلاى سلجوقيان پديد آمد. | ||
اين مطلب كه این اصول، چگونه شناسايى شده‌اند و محتواى این مجموعه چيست و رواتش چه كسانى هستند؟ در قسمت ديگرى از مقدمه مشخص گرديده است. اولین آشنايى با مجموعه مذكور، به زمان صفويه كه [[علامه مجلسى]] بخشى از روايات مزبور را در كتاب [[ | اين مطلب كه این اصول، چگونه شناسايى شده‌اند و محتواى این مجموعه چيست و رواتش چه كسانى هستند؟ در قسمت ديگرى از مقدمه مشخص گرديده است. اولین آشنايى با مجموعه مذكور، به زمان صفويه كه [[علامه مجلسى]] بخشى از روايات مزبور را در كتاب [[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام|بحار الانوار]] آورد، برمى‌گردد. ظاهر این است كه [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، مؤلف «[[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]]»، به مجموعه ياد شده دسترسى نداشته است؛ لا اقل تا قبل از زمان تأليف این اثر گران‌قدر، زيرا هيچ اشاره‌اى به روايات آن در وسائل ننموده است. | ||
مجموعه مزبور، ويژگى‌هایى دارد كه آن را از امثالش متمايز كرده است، مانند اينكه در آن، برخى از روايات، در یک دسته‌بندى ذكر شده‌اند كه ظاهرشان با هم هم‌آهنگى ندارد، ولى به لحاظ واقعى و با دقت معلوم مى‌شود، همگى مضمون واحدى دارند. | مجموعه مزبور، ويژگى‌هایى دارد كه آن را از امثالش متمايز كرده است، مانند اينكه در آن، برخى از روايات، در یک دسته‌بندى ذكر شده‌اند كه ظاهرشان با هم هم‌آهنگى ندارد، ولى به لحاظ واقعى و با دقت معلوم مى‌شود، همگى مضمون واحدى دارند. | ||
نسخهٔ ۱ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۱۳
| الأصول الستة عشر من الأصول الأولیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمودی، ضیاءالدین (محقق)
غلامعلی، مهدی (محقق) جلیلی، نعمت‌الله (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | مجموعه من کتب الروایة الأولیة في عصر الائمه المعصومین علیهم‌السلام |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1381 ش یا 1423 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 1ق. - مجموعهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 128 /الف6 1381 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الاصول الستة عشر (ط - دار الحديث)، كتابى است مشتمل بر دو مجموعه از اصول و منابع روايى باقى‌مانده از عصر ائمه(ع) با موضوعات گوناگون كه توسط جمعى از علما و به زبان عربى تأليف گرديده است.
ساختار
كتاب، داراى یک مقدمه و دو مجموعه است كه مجموعه اول، حاوى هفت كتاب و چند روايت با عناوين «حديثان لعلى بن عبدالله بن سعيد»، «روايتان للشيخ التلعكبرى رحمه‌الله» و «حديث متفرد آخر للتلعكبرى» است و مجموعه دوم، شامل شش كتاب و چند روايت با عناوين «من نوادر على بن اسباط»، «خبر في الملاحم» و «المختار من كتاب علاء بن رزين» مى‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه مفصل كتاب، بسيارى از مطالب مهم در مورد اصول حديثى و كتاب حاضر بيان شده است. مؤلف، مى‌فرمايد: آنچه ما را بر آن داشته تا به فكر جمع‌آورى چنين مجموعه‌اى بيفتيم، از بين رفتن بعضى از منابع اصلى ما در حديث و كلمات معصومين(ع) مى‌باشد كه با توجه به اهميت حديث در احكام شرعى ما، نبايد چنين اتفاقى مى‌افتاد. ايشان، از مرحوم وحيد بهبهانى نقل مى‌كند كه این سرنوشت بسيارى از اديان الهى بوده است كه با فاصله گرفتن از عهد تشريع و از بين رفتن منابع اصلیشان، دچار گمراهى شده و رفته‌رفته با آموزه‌هاى دينى خود بيگانه شده‌اند. مؤلف، چنين وضعيتى را تهديدى برای ما مسلمانان برشمرده كه وظيفه سنگين صيانت از اصول و منابع اولیه‌مان را چندين برابر مى‌كند.
اصول اربعمائة، ديگر مطلبى است كه به تفصيل در مقدمه توضيح داده شده است؛ این اصول، به نظر شيخ مفيد، مجموعه‌اى از مصنفات اماميه از زمان اميرالمؤمنين(ع) تا زمان امام حسن عسکری(ع) و مشتمل بر چهار صد كتاب بودند. اينكه در مورد بعضى از روات گفته شده كه «له اصل»، ناظر به همين مطلب مى‌باشد. مرحوم طبرسى مى‌گويد: این اصول، در واقع پاسخ‌هاى امام صادق(ع) به چهار صد سؤالى است كه از محضرشان شده است.
تراث اسلامى، در سه مرحله دچار دگرگونى و ضياع شده‌اند كه عبارتند از:
مرحله اول: این مرحله، با وفات رسول خدا(ص) و منع از كتابت و تدوين حديث آغاز شد؛
مرحله دوم: این مرحله، بعد از شهادت امام صادق(ع) و قوت گرفتن عباسيان تا زمان كلينى مى‌باشد؛
مرحله سوم: این مرحله، از زمان شيخ طوسى و بعد از استيلاى سلجوقيان پديد آمد.
اين مطلب كه این اصول، چگونه شناسايى شده‌اند و محتواى این مجموعه چيست و رواتش چه كسانى هستند؟ در قسمت ديگرى از مقدمه مشخص گرديده است. اولین آشنايى با مجموعه مذكور، به زمان صفويه كه علامه مجلسى بخشى از روايات مزبور را در كتاب بحار الانوار آورد، برمى‌گردد. ظاهر این است كه شيخ حر عاملى، مؤلف «وسائل الشيعة»، به مجموعه ياد شده دسترسى نداشته است؛ لا اقل تا قبل از زمان تأليف این اثر گران‌قدر، زيرا هيچ اشاره‌اى به روايات آن در وسائل ننموده است.
مجموعه مزبور، ويژگى‌هایى دارد كه آن را از امثالش متمايز كرده است، مانند اينكه در آن، برخى از روايات، در یک دسته‌بندى ذكر شده‌اند كه ظاهرشان با هم هم‌آهنگى ندارد، ولى به لحاظ واقعى و با دقت معلوم مى‌شود، همگى مضمون واحدى دارند.
كتاب «الاصول الستة عشر (ط - دار الحديث)»، از دو مجموعه تشكيل يافته است كه اولى، مشتمل بر كتاب زيد زراد و چند نفر ديگر مى‌باشد و دومى، شامل كتاب عبدالملك و چند نفر ديگر است كه به تفصيل اشاره خواهد شد. در مورد روات مجموعه هم بايد گفت كه غالب روايات از طريق شيخ الرواية، محمد بن ابى عمير مى‌باشد كه از اصحاب اجماع است. در مقدمه كتاب، تعاريفى از هر دو مجموعه كتاب و اينكه برای گردآورى كتاب از چه نسخه‌هایى استفاده شده و طريق تحقيق بر چه پايه‌اى استوار است، بازگو شده است.
مجموعه اول: اولین كتاب مجموعه نخست؛ يعنى كتاب‌هاى روايى زمان ائمه(ع)، كتاب زيد زراد مى‌باشد و اولین روايت این كتاب، از امام صادق(ع) بوده و در مدح جود و ذم بخل است. این كتاب، غير از روايت مذكور داراى سى و سه روايت ديگر نيز مى‌باشد كه آخرين آنها دستورى است از امام صادق(ع) كه به هنگام نگاه به آسمان، آيات 190 آل عمران و 54 اعراف قرائت گردد.
كتاب بعدى، متعلق به ابى سعيد، عباد عصفرى است كه نوزده روايت دارد؛ اولین روايت این كتاب، روايت عاصم بن حميد حناط از امام صادق(ع) مى‌باشد.
كتاب سوم، كتاب عاصم بن حميد حناط است كه مشتمل بر صد روايت است.
كتاب چهارم، كتاب زيد نرسى است كه در بر گيرنده پنجاه روايت از امام صادق(ع) مى‌باشد؛ اولین روايت آن از محمد بن ابى عمير از زيد نرسى از امام صادق(ع) است كه در فضيلت روز جمعه و روزهاى عيد مى‌باشد.
كتاب بعدى، كتاب جعفر بن محمد بن شرع حضرمى است. این كتاب، چهار نوع اخبار دارد كه عبارتند از: اخبار حميد بن شعيب از جابر جعفى، اخبار عبدالله بن طلحه نهدى، اخبار ابى صباح عبدى و اخبار ابراهیم بن جبير از جابر جعفى كه مجموعا صد و بيست و سه روايت را در بر گرفته است.
كتاب ششم، متعلق به محمد بن مثناى حضرمى است كه مشتمل بر اخبار ذريح بن يزيد محاربى و اخبار محمد بن مثنا بن قاسم حضرمى ملقب به بزيع مى‌باشد. این كتاب، شصت روايت دارد.
كتاب هفتم، كتاب درست بن ابى منصور است. این كتاب، داراى شصت و دو روايت مى‌باشد كه اولین روايت آن، در مورد استغفار هر روزه پيامبر(ص) مى‌باشد.
در این مجموعه، این مطالب نيز ذكر شده است:
1. دو حديث از على بن عبدالله بن سعيد كه یکى در مورد دعاى وتر است از امام صادق(ع) و ديگرى در مورد شعرى از هند است كه به هنگام رحلت پيامبر(ص) سروده است؛
2. دو روايت از شيخ تلعكبرى كه از محمد بن جعفر قرشى نقل كرده است؛
3. یک روايت ديگر از تلعكبرى كه سؤال مرد يهودى از پيامبر(ص) در مورد صداى حيوانات مى‌باشد.
مجموعه دوم: این مجموعه، از كتب روايى اولیه كه در زمان ائمه(ع) بوده و به اصول اربعمائة مشهور است، اخذ گرديده است. اولین كتاب این مجموعه، كتاب عبدالملك بن حكيم است كه تنها شش روايت دارد و اولین روايت آن هم از امام باقر(ع) بوده و درباره سابقه سلمان فارسی مى‌باشد كه عمرى را مشغول خدمت به بزرگان مسيحى از فرزندان حواريون و غيرهم بوده و نهایتا توفيق شرف‌يابى به محضر پيامبر اسلام(ص) را پيدا مى‌كند.
دومين كتاب از دومين مجموعه، كتاب مثنى بن ولید حناط است كه بيست و سه روايت دارد.
كتاب بعدى، متعلق به خلاد سندى است كه هشت روايت داشته و اولین آنها روايتى است از امام صادق(ع) در بيان حكم ذبح كبوترى از كبوتران حرم.
كتاب حسین بن عثمان بن شریک، چهارمين كتاب مجموعه دوم است كه در بر دارنده چهل و چهار روايت از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است.
كتاب بعدى، متعلق به عبدالله بن يحياى كاهلى است كه سيزده روايت دارد.
آخرين كتاب این مجموعه هم از سلام بن ابى عمرة است كه ده روايت دارد.
دسته بعدى روايت‌هاى مجموعه دوم، از نوادر على بن اسباط است كه شامل سى روايت بوده و در ادامه‌اش خبرى در ملاحم آمده است. این خبر را ابوالقاسم، على بن حسن بن قاسم يشكرى خزار كوفى، معروف به ابن طبال نقل كرده است. آخرين بخش مجموعه دوم كتاب، انتخاب پنجاه و نه روايت از كتاب علاء بن رزين است كه اولین روايتش در توضيح آيه 87 سوره حجر مى‌باشد. امام باقر(ع) در مورد این آيه؛ يعنى«و لقد آتيناك سبعا من المثانى و القرآن العظيم»مى‌فرمايد: مراد، آية الكرسى است.
وضعيت كتاب
تحقيق و تصحيح كتاب، توسط ضياء‌الدين محمودى با مساعدت آقايان نعمت‌الله جليلى و مهدى غلام‌على و... صورت گرفته و به‌صورت پانوشت، در ذيل صفحات ذكر شده است. در آغاز كتاب، مطالبى تحت عنوان «التصدير» توسط محمدحسین درايتى نگاشته شده، سپس مقدمه آقاى ضياء‌الدين محمودى ذكر گرديده است.
در پایان كتاب، فهرست آيات، فهرست احاديث، فهرست اشعار، فهرست اسماء معصومين(ع)، فهرست اعلام، فهرست اماكن و بقاع، فهرست اسماء حيوانات، فهرست مصادر تحقيق و فهرست مطالب مرقوم شده است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.