المشجر الكشاف لتحقيق أصول السادة الأشراف

‏المشجر الكشاف لتحقيق أصول السادة الأشراف
پدیدآوران	حسيني نجفي، محمد بن احمد (نويسنده) عبدالغني، عارف احمد (محقق) ساده، عبدالله (محقق) مرتضی زبیدی، محمد (نويسنده)
ناشر	دار کنان
مکان نشر	سوريه - دمشق
سال نشر	مجلد1: 2001م , 1422ق, مجلد2: 2001م , 1422ق,
موضوع	آل ابوطالب - نسب نامه خاندان نبوت - نسب نامه سادات - نسب نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏53‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏م‎‏5
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المشجر الكشاف لتحقيق أصول السادة الأشراف، تألیف محمد بن احمد بن عمیدالدین حسینی نجفی نسابه (متوفی 927)، کتابی است قدیمی پیرامون انساب اهل‎‌بیت(ع) و ذریه آنها که با تحقیق عارف احمد عبدالغنی و عبدالله بن حسین ساده به چاپ رسیده است

ساختار

کتاب با مقدمه محققین آغاز و مطالب در پانزده باب، در دو جلد، تنظیم شده است.

اثر حاضر، دارای شهرت فراوانی بوده؛ زیرا زمان زیادی برای نگارش آن صرف شده و نویسنده پس از تحقیقات میدانی و بازدید از بسیاری از شهرهای اسلامی، آن را به نگارش درآورده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محققین، به سابقه تحقیق و کتبی که پیرامون سلسه انساب و پیش از اثر حاضر، تألیف شده‌اند، اشاره شده است که از جمله آنها عبارتند از: «الجوهر الشفاف في أنساب السادة الأشراف»، تألیف عارف عبدالغنی و «رياض زهر النقب في معرفة قبائل العرب»، نوشته بهجةالدین حسنی زعبی.

محققین به این نکته اشاره دارند که پس از خواندن این کتاب و خواندن ده‌ها کتاب پیرامون انساب آل‌البیت(ع)، می‌توان به این نکته پی برد که جز دو کتاب «عمدة الطالب في نسب آل أبي‎طالب» ابن عنبه (متوفی 828ق) و «جمهرة أنساب العرب» ابن حزم که به انساب آل‌البیت(ع) در اقطار عالم و تفصیل در مورد هر شخص به شکلی موجز و پراکنده پرداخته‌اند، هیچ کتابی با اثر حاضر، نمی‌تواند برابری نماید. برتری کتاب حاضر از دو اثر مذکور نیز در این است که به دلیل متأخر بودن آن از آن دو، محتوی معلومات و مطالب بیشتری پیرامون آل‌البیت است.

اگر پیرامون امتیاز مذکور، چنین عنوان شود که کتاب «تحفة الأزهار و زلال الأنهار في نسب السادة أبناء الأئمة الأطهار» اثر ضامن بن ضدقم حسنی (متوفی بعد از 1090)، حدودا 60 سال بعد از این کتاب نوشته شده است، باید به این نکته خاطرنشان نمود که ترتیب و تبویب اثر حاضر، بهتر از کتاب «التحفة» می‌باشد.

نویسنده در هر مورد، ابتدا به ذکر نام و اجداد افراد پرداخته و سپس کنیه، لقب و محل و زمان تولد و نام مادر را ذکر نموده و پس از آن، به مسائلی همچون مدت عمر، زمان و مکان وفات یا شهادت، نحوه وفات یا شهادت و اقوال مطرح‌شده پیرامون آن و محل دفن، پرداخته است. در مواردی نیز به‌صورت مختصر، به معرفی اوضاع و شرایط اجتماعی و سیاسی دوران زندگانی اشخاص، همت نهاده است.

جلد اول، باب اول تا دهم را در خود جای داده است. باب اول، مربوط به چگونگی ولادت و بعثت پیامبر(ص) و مدت عمر و چگونگی وفات ایشان بوده و مطالبی نیز پیرامون مهدی منتظر(عج)، در آن عنوان گردیده است. نویسنده در این باب، به اسامی پیامبر(ص) و معانی هریک از آنها نیز اشاره نموده است.

در باب دوم، ذریه امام محمدباقر(ع) معرفی شده و در باب سوم، به معرفی ذریه زید بن علی بن الحسین(ع) پرداخته شده است.

باب چهارم، ذریه امام باقر(ع) را در خود جای داده و در سایر ابواب، به‌ترتیب، ذریه عمر اشرف، فرزند امام سجاد(ع) (باب پنجم)، ذریه حسین اصغر، فرزند امام سجاد(ع) (باب ششم)، ذریه علی اصغر فرزند امام سجاد(ع) (باب هفتم)، ذریه جعفر خطیب بن حسن مثنی، فرزند امام حسن(ع) (باب هشتم)، ذریه عبدالله محض، فرزند امام حسن(ع) (باب نهم) و ذریه ابراهیم غمر، فرزند حسن مثنی، فرزند امام حسن(ع) (باب دهم).

جلد دوم، با باقی‌مانده باب دهم، در ذکر ذریه ابراهیم غمر، آغاز شده و سپس در باب یازدهم، به معرفی ذریه داود، فرزند امام حسن(ع) پرداخته شده است.

باب دوازدهم، به معرفی ذریه حسن مثلث، فرزند حسن مثنی، فرزند امام حسن(ع) اختصاص یافته و در باب سیزدهم، ذریه حسن بن زید، فرزند امام حسن(ع) معرفی شده است.

باب چهاردهم نیز ذریه امیرالمؤمنین علی(ع) را در خود جای داده و در آخرین باب، ذریه عباس و ابوطالب بن عبدالمطلب معرفی شده است.

از جمله ویژگی‌های کتاب، وجود فهرست درختواره‌ای در انتهای آن می‌باشد. با تمام محسنات و ویژگی‌های ذکرشده برای کتاب، این چاپ از کتاب، دارای نقص قابل توجهی است و آن اینکه با وجود تهیه فهارس فنی، کتاب فاقد فهرستی است که بتوان بر اساس آن، ابواب کتاب را به‌راحتی پیدا نموده و مطالب مربوط به هر باب را دریافت؛ به‌گونه‌ای که پیدا کردن هر باب، نیازمند تورق و جستجوی صفحه‌به‌صفحه است.

وضعیت کتاب

فهرست اسامی اشخاص مذکور در جلد اول و دوم، به‌ترتیب حروف الفبا، در انتهای همان جلد قرار گرفته و فهارس فنی کتاب، شامل فهرست اعلام و القاب، در انتهای جلد دوم آمده است.

پاورقی‌ها بسیار مختصر بوده و به توضیحات محققین، پیرامون اضافات هریک در متن و یا توضیح کلمات و عبارات متن اختصاص یافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.