ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه (روغنی قزوینی)

ترجمه و شرح صحيفه کامله سجاديه
پدیدآوران	علي بن حسين(ع)، امام چهارم (نويسنده) قزوینی، سید محمدصالح بن محمدباقر (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه
ناشر	سازمان تبليغات اسلامى. پژوهشکده باقر العلوم عليه السلام
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1388ش.
چاپ	1
زبان	فارسي - عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎BP۲۶۷/۱/ع۸ص۳۰۲۱۶۶
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، اثر محمدصالح روغنی قزوینی (1019-‌1116ق)، شرح و ترجمه فارسی کتاب «صحیفه سجادیه» حاوی دعاهای امام سجاد(ع) است که با تصحیح علی فاضلی، به چاپ رسیده است.

کتاب با دو مقدمه از مصحح و شارح آغاز گردیده و مطالب، در دو بخش ارائه شده است.

در مقدمه مصحح، ابتدا به شرح حال شارح پرداخته شده و اطلاعاتی مانند اساتید، احفاد، آثار و تألیفات، افکار و حالات و تولد و وفات وی، در اختیار خواننده قرار گرفته و سپس، به معرفی کتاب حاضر، نسخه‌های مورد اعتماد به‌حسب اهمیت و اعتبار و نمونه‌های نسخه‌های ترجمه و شرح صحیفه، پرداخته شده است.

شارح پیش از این، چهار شرح و حاشیه و ترجمه، بر «صحیفه» نگاشته است. وی در دیباچه ترجمه «صحیفه»، به شرح عربی و شرح فارسی (کتاب حاضر) اشاره کرده و می‌نویسد: «به تاریخ هفتادوسه بعد از هزار از هجرت مقدسه، این کم‌بضاعت، شرحی مفید بر صحیفه کامله... به عربی نوشتم مشتمل بر مطالب لایق و مقاصد نافع، ولیکن همت‌ها از آن متقاعد بود و اکثر مطالبان را از آن نفعی لایق نبود». سپس انگیزه نگارش شرح فارسی بر «صحیفه» را بیان می‌کند: «ازآن‌روی که عابدان و مخلصان زمان ما که راغب به عبادت و دعا اکثر از عامه مردمانند، نه از آنان که خود را خاصه می‌نامند و تتبع کتب مدونه و علوم مرسومه و تعلم لغت عربیه می‌نمایند، پس ثانیا به التماس دوستان مؤمن، شرحی به فارسی نوشتم و بذلت جهد در تنقیح و توضیح کلام نمودم. خاطرها به آن مایل آمد که نفعش شامل و سهل التناول بود».

وی در این کتاب نیز در دیباچه، غرض از نگارش و ترجمه و شرح را بیان کرده و به دشواری کار، اشاره نموده و می‌نویسد: «دیری است بعضی از اخوان مخلص که به لغت عرب معرفت کامل ندارند، از من التماس می‌نمایند تا ادعیه «صحیفه کامله سجادیه» را (علی‌ قائلها أالف‌ألف‌سلام‌ و تحية) ترجمه کنم به کلامی روشن و بیان مبین، خالی از تکلف و تعقید، فارغ از اطناب غیر مفید، تا مجمل معنی وقت قرائت دعا معلوم گردد و داعی از فهم مدعا بی‌نصیب نباشد؛ چه، غرض از دعا، مناجات و عرض حاجات به درگاه واهب العطیات است و چون شخص، معنی فهم نکند، از درجه اعتبار ساقط باشد؛ هرچند تلفظ به آن کلمات شریفه و ادعیه مأثوره، نشاید که از فضیلت ثواب مطلقا خالی بود؛ علی‌الخصوص که داعی به صدق نیت و اخلاص عقیدت و خضوع و رغبت موصوف باشد؛ ولیکن بر همه کس معلوم است که تحریک زبان بی‌فهم مدعا و اظهار صوتی عاری از معنی، در میزان اعتبار، چنان وزنی ندارد و به حال بعضی از اذکیا و مخلصان، که قدرت بر تحصیل معنا دارند، لایق نمی‌نماید...».

وی پس از آن، متذکر می‌شود که در ابتدا، بر آن بوده که بخش‌های فارسی شرح شیخ‌الاسلام یزد بدیع‌الزمان قهپایی را از شرح او انتخاب کند و بی‌موجبی قوی، عبارات او را تغییر و تبدیل ندهد، ولی چون به نظر امعان در آن تأمل نموده، غالبا تقریر مدعا مرضی و مأنوس وی نبوده است؛ ازاین‌روی، عنان همت به صوب شرحی مستقل، معطوف داشته است.

شارح، شرح را به‌اختصار برگزار کرده است و مانند سایر آثارش، شرح را در نهایت استحکام و اتقان نگاشته است. قضاوت اهل فن، درباره «ترجمه و شرح نهج ‌البلاغه» وی، شاهد صدقی است بر این مدعا.

شارح، اهل فضل‌فروشی و خودنمایی نیست؛ او در نوشتار، راه تطویل و گزافه‌گویی را نمی‌پیماید. کلام او، خالی از تکلف و تعقید است. غالبا شرح و تبیین کلمه یا جمله را با کلمه «یعنی» بیان می‌کند و در اکثر موارد، از یکی دو سطر، فراتر نمی‌رود یا کمی بیشتر و به عقیده برخی، همین دو سه سطر او، برابری می‌کند با نوشتار دو سه صحفه یا بیشتر بعضی.

شارح، تنها در یک مورد، در شرح دعای چهل‌وششم، درباره کلمه «داله»، با کمی تفصیل، سخن گفته و در آخر بحث می‌گوید: «امثال این تحقیقات به رساله آخر کتاب متعلق است و اینجا اتفاق افتاد».

شارح، داری اعتدال روحی و فکری است، به‌دور از افراط و تفریط. وی در ذیل این فقره از دعای اول: «الحمد لله الذي دلنا علی التوبة التي لم نفدها إلا من فضله»، پس از دفاع از دیدگاه شیخ بهایی، از شیوه اشکال میرداماد بر بهایی، تعجب کرده و می‌نویسد: «و انکار میرداماد بر شیخ جلیل بهاءالدین محمد وارد نیست و آن‌گونه تشنیع از آن سید فاضل، بس شنیع و بدیع است».

وی در پایان شرح خود، رساله‌ای در احکام و شرایط دعا نگاشته است که در آخر کتاب، به طبع رسیده است. وی در دیباچه، می‌نویسد: «و در خاطر است (إن‌شاءالله‌تعالی) رساله‌ای منظم گردانم تا هرکه خواهد، با ترجمه ضم نماید و اگر نخواهد، کتاب بی آن تمام باشد و چون اینجا غرض، مجرد ترجمه بود، بر آن اقتصار افتاد و سایر فواید و مقاصد متعلقه به آن، در شرحی که به عربی مرتب کرده‌ام، مذکور است و مطالب علمی و معارف تحقیقی آنجا مسطور». وی همچنین در ابتدای رساله می‌نویسد: «این رساله‌ای است در احکام متعلق به دعا و در اول کتاب، به آن وعده شده بود. اکثر این فواید، از کتاب «کافی» مأخوذ است به همان ابواب که در کتاب دعا آورده است و آنچه از غیر آن کتاب مذکور است، نشان «غ» دارد». البته از غیر کتاب کافی، یک حدیث فقط آورده است.

وی رساله را بر یک مقدمه در حقیقت دعا و ابوابی مرتب کرده است و پس از آن، خاتمه‌ای در ذکر ادعیه‌ای که برای بعضی احوال، مثل وقت خواب و بیداری و... که در صحیفه مذکور نیست، کلام را به پایان برده است.

وضعیت کتاب

فهارس کتاب، شامل فهرست آیات؛ احادیث؛ ابیات عربی؛ ابیات فارسی؛ اسامی؛ کتاب‌ها، فرقه‌ها و گروه‌ها؛ مکان‌ها؛ اشیا و حیوانات؛ کتاب‌نامه و فهرست مطالب، در انتهای آن آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، به شرح و توضیح برخی واژگان، پرداخته شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه (فیض‌الاسلام)