رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري: تفاوت میان نسخه‌ها

| زبان =عربي

موسسه تبوک للنشر و التوزيع  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =29075

'''رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري''' اثر عبدالملک بن عیسی بن درباس، در دفاع از کتاب «[[الإبانة في أصول الديانة|الإبانة]]» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] نوشته است. برخی می‌گویند این اثر توسط ابواسحاق ابراهیم بن عثمان بن عیسی، فرزند برادر عبدالملک بن عیسی نوشته شده است، نه خود او<ref>ر.ک: سلفی، حمدی عبدالمجید، ص151</ref>.

کتاب «[[الإبانة في أصول الديانة|الإبانة]]»، مشتمل بر همه عقاید اشعری است و گفتگوی مفصل از آن، به‎ویژه ازآن‎جهت که حتی امروز نیز اکثریت مسلمانان جهان دارای این مذهب فکری‌اند، ضروری می‌نماید. اشعری ابتدا در دو باب از این کتاب به نقل و شرح عقاید و اقوال کژراهان و بدعت‎گذاران (بنا بر تعبیر او) می‌پردازد که خود صریحاً به‎عنوان معتزلیان، قدریان، جَمهیان، حَروریان، رافضیان و مُرجئیان از آن‎ها یاد می‌کند و سپس به بیان نظرات «اهل حق و سنت» می‌پردازد<ref>ر.ک: بخش فلسفه و کلام، ج2، ص351</ref>.

در بخش دوم، متن کتاب رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري بعد از مقدمه محقق آمده است.

محقق در مقدمه این رساله به معتزله تاخته و می‌گوید: آن‎ها کسانی هستند که نصوص قرآنی و روایی را مورد تحریف قرار داده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص97</ref>.

وی می‌نویسد: هرچند [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] در ابتدا شاگرد ابوعلی جبائی معتزلی و معتقد به مسلک اعتزال بود، لکن بعد از مدتی با تمسک به قرآن و حدیث از اعتزال دست کشید و تفکر آن‎ها را مورد نقد قرار داد و تفکر صحیح خود را در کتاب «[[الإبانه عن أصول الديانة]]» به معرض نمایش گذاشت<ref>ر.ک: همان، ص98</ref>. برخی، درباره او گفته‌اند: اعتقاد [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] با آنچه در این کتابش آورده، منافات دارد؛ زیرا او در این اثرش راه تقیه را پیش گرفته است. برخی دیگر در دفاع از وی گفته‌اند: اینکه گفته شود او در این اثر تقیه نموده است، افترائی بیش نیست؛ زیرا او از عالمانی است که به علم و تقوا معروف بوده و از چنین کسی بعید است که در وادی نفاق و تقیه بیفتد<ref>ر.ک: همان، ص99</ref>.

نویسنده در این رساله، نظریات برخی از علماء را آورده که در تعریف و تمجید از کتاب «الإبانة» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]، مطالبی را بیان نموده‌اند و گفته‌اند که این اثر او به‎دور از تقیه نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.

این اثر، رد بر کلام کوثری نیز هست. او در حاشیه خویش نوشته است: اشعری، کتاب ابانه را بر روش مفوضه نوشته است و مقصود او بیرون کشیدن کسانی است که در ورطه تشبیه افتاده‌اند. او سعی نموده قدم‎به‎قدم آن‎ها را به سمت اعتقاد صحیح هدایت کند... [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] به بغداد رفت و با تمام حکمتش سعی نمود به‎وسیله کتاب ابانه، به‎تدریج تفکر معتقدان و زاهدان حشویه (حشویه قائل به تجسیم بودند) را به اعتقاد مطابق با سنت تبدیل نماید؛ لذا به‎محض وارد شدن به آنجا این اثر را نوشت<ref>ر.ک: همان، ص99-100</ref>.  

نویسنده در این رساله، نظرات برخی از علما درباره کتاب و نویسنده «الإبانة» را ذکر کرده است؛ از جمله نظر احمد بن ثابت طرقی در بیان مسئله «استقرار (استواء) خداوند» است که می‌گوید: جهمیه را دیدم که مسئله عرش را منکر می‌شدند و استوا را طبق نظر [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] تأویل می‎بردند و من دیدم که این نوع تأویل و انتساب آن به ابوالحسن اشعری باطل است؛ زیرا در کتاب الإبانة عن أصول الديانة، ادله‌ای را دیده‌ام که استقرار و استوا را اثبات نموده است و در آن تأویل نیست<ref>ر.ک: همان، ص111-112</ref>.

یکی دیگر از عالمانی که به این اثر اهتمام ورزیده، اسماعیل بن عبدالرحمن بن احمد صابونی نیشابوری (متوفی 449ق) است. او همواره درحالی‎که کتاب «ابانه» اشعری را در دست داشت، به مجلس درسش می‎رفت...<ref>ر.ک: همان، ص113</ref>.

پاورقی‎های کتاب به ذکر مستندات مطالب و ترجمه اعلام متن اختصاص یافته است.

# سلفی، حمدی عبدالمجید، رسالة في الذب عن أبي‎الحسن الأشعري و كتابه الإبانة عن أصول الديانة، مجله الحكمة، رجب 1422، شماره 23، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور، به آدرس: