ابن خشاب، عبدالله بن احمد

ابومحمد عبدالله بن احمد بن خشاب

نام	ابومحمد عبدالله بن احمد بن خشاب
نام‎های دیگر
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت
اساتید	[[ | ]] [[ | ]]؛
برخی آثار	[[ ]] [[ ]]
کد مؤلف	AUTHORCODE23193AUTHORCODE

ابومحمد عبدالله بن احمد بن خشاب (492ق-567ق)، عالم نامور نحو، لغت‌، ادب‌، حدیث‌، منطق و نسب‌شناسى، از شاگردان جوالیقى و از اساتید عمادالدین کاتب و صاحب کتاب «تواريخ ميلاد الأئمة و وفياتهم».

اصل و نسب

از اصل و نسب وی اطلاع دقیقى در دست نیست. شاگرد وی عمادالدین کاتب، او را «بغدادی» دانسته و نیز به گفته همو «خشاب‌» لقب نیای دوم وی بوده است‌‌.

ولادت

ابن خلکان درباره تاریخ تولد او که از زبان خود وی 492ق، نقل شده، تردید روا داشته و گفته است که احتمالا وی پیش از این تاریخ به دنیا آمده است‌.

دوران کودکی و جوانی

درباره دوران کودکى و جوانى او نیز به اشاراتى مختصر بسنده شده و ازاین‌رو بخش وسیعى از زندگى وی در پرده ابهام باقى مانده و تا حدود 13 سالگى که از ابن دباس به‌عنوان استاد خویش یاد کرده است‌، از وی نشانى در دست نیست‌‌.

اساتید

1. جوالیقى؛
2. حسن بن على محولى؛
3. ابوبکر بن جوامرد قطان؛
4. على بن ابى‌زید فصیحى؛
5. ابن شجری؛
6. ابوالغنائم نرسى؛
7. یحیى بن عبدالوهاب منده؛
8. ابوالقاسم بن حصین؛
9. ابوالعز بن کادش؛
10. ابوالقاسم سمرقندی؛
11. ابوغالب بن بنا؛
12. ابوبکر مرزوقى؛
13. ابوبکر بن عبدالباقى انصاری؛

و... .

شخصیت علمی

عمادالدین کاتب، وی را داناترین مردم به زبان عرب‌، نحو، لغت‌، تفسیر، حدیث و نسب‌شناسى و از همه بزرگان روزگارش برتر دانسته است‌. یاقوت او را هم‌سنگ ابوعلى فارسى دانسته و ابن فرات او را از لحاظ علمى برتر از ابوعلى شمرده است. افزون بر این گفته‌اند که او در علم فرائض‌، ادب و شعر، منطق‌، حساب و هندسه چیره‌دست بود و خطى به‌غایت خوش داشت و دست‌نوشته‌های او به قیمت گزاف به فروش مى‌رفت و طالبان برای به دست آوردن آنها رقابت مى‌کردند. در حسن قرائت و سریع خواندن و فهمیدن قرآن نیز سرآمد اقران به حساب مى‌آمد و قرآن را با قرائت‌های گوناگون‌، حفظ داشت. بااین‌همه، شهرت ابن خشاب مدیون نحودانى اوست و گفته‌اند زعامت و پیشگامى دانش نحو در آن روزگار به وی منتهى مى‌گشت.

شاگردان

1. عمادالدین کاتب؛
2. ابوبدر اسکافى؛‌
3. ابوالحسن على بن عنتر بن ثابت معروف به شُمَیم‌؛
4. ابن دهان نحوی‌؛
5. ابوغالب بن میمون؛
6. حافظ ابوسعید سمعانى؛
7. ابومحمد بن اخضر؛
8. ابواحمد بن سکینه؛

و...‌.

مذهب

وی‌، حنبلى‌مذهب بود و بر آرای فقهى احمد بن حنبل پای مى‌فشرد .

وفات

وی در 75 سالگى به بستر مرگ افتاد و سرانجام در منزل ابن فراء درگذشت و نزدیک آرامگاه بشر حافى به خاک سپرده شد. عمادالدین کاتب تاریخ مرگ ابن خشاب را 568ق، نوشته‌، اما گفته است که خود در آن هنگام در شام بوده است‌.

آثار

چاپى‌

1. استدراکات‌؛
2. المرتجل‌.

خطى‌

1. تواريخ ميلاد الأئمة و وفياتهم (این کتاب با عنوان «تواريخ مواليد و وفيات أهل‌البيت و أين دفنوا» نیز یاد شده است)؛
2. القصيدة البديعية الجامعة لشتات الفضائل و الرموز العلمية؛
3. لمعة في الكلام على لفظة آمين المستعملة في الدعاء و حكمها في العربية؛
4. مسائل في النحو.

آثاری نیز به وی نسبت داده شده است، از جمله:

1. شرحى ناتمام بر اللمع ابن جنى در 3 مجلد؛
2. شرح مقدمه ابن هبیره وزیر در نحو؛
3. حاشیه بر درة الغواص حریری؛
4. ردیه‌ای بر تهذيب إصلاح المنطق ابن سکیت‌؛
5. ردیه‌ای بر امالى ابن شجری با عنوان انتصار؛
6. ردیه‌ای بر شرح الجمل ابن بابشاذ با نام هادية الهادية؛
7. اللامع في النحو.

منابع مقاله

فاضلی، محمد، «دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به آدرس اینترنتی: http://lib.eshia.ir/23022/3/1149