ابن خشاب، عبدالله بن احمد
| نام | ابومحمد عبدالله بن احمد بن خشاب |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | احمد |
| متولد | 492ق |
| محل تولد | |
| رحلت | 567ق |
| اساتید | جوالیقى |
| برخی آثار | مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامية الثقات |
| کد مؤلف | AUTHORCODE23193AUTHORCODE |
ابومحمد عبدالله بن احمد بن خشاب (492-567ق)، عالم نامور نحو، لغت، ادب، حدیث، منطق و نسب‌شناسى، از شاگردان جوالیقى و از اساتید عمادالدین کاتب و صاحب کتاب «تواريخ ميلاد الأئمة و وفياتهم».
اصل و نسب
از اصل و نسب وی اطلاع دقیقى در دست نیست. شاگرد وی عمادالدین کاتب، او را «بغدادی» دانسته و نیز به گفته همو «خشاب» لقب نیای دوم وی بوده است[۱].
ولادت
ابن خلکان درباره تاریخ تولد او که از زبان خود وی 492ق، نقل شده، تردید روا داشته و گفته است که احتمالا وی پیش از این تاریخ به دنیا آمده است[۲].
دوران کودکی و جوانی
درباره دوران کودکى و جوانى او نیز به اشاراتى مختصر بسنده شده و ازاین‌رو بخش وسیعى از زندگى وی در پرده ابهام باقى مانده و تا حدود 13 سالگى که از ابن دباس به‌عنوان استاد خویش یاد کرده است، از وی نشانى در دست نیست[۳].
اساتید
شخصیت علمی
عمادالدین کاتب، وی را داناترین مردم به زبان عرب، نحو، لغت، تفسیر، حدیث و نسب‌شناسى و از همه بزرگان روزگارش برتر دانسته است. یاقوت او را هم‌سنگ ابوعلى فارسى دانسته و ابن فرات او را از لحاظ علمى برتر از ابوعلى شمرده است. افزون بر این گفته‌اند که او در علم فرائض، ادب و شعر، منطق، حساب و هندسه چیره‌دست بود و خطى به‌غایت خوش داشت و دست‌نوشته‌های او به قیمت گزاف به فروش مى‌رفت و طالبان برای به دست آوردن آنها رقابت مى‌کردند. در حسن قرائت و سریع خواندن و فهمیدن قرآن نیز سرآمد اقران به حساب مى‌آمد و قرآن را با قرائت‌های گوناگون، حفظ داشت. بااین‌همه، شهرت ابن خشاب مدیون نحودانى اوست و گفته‌اند زعامت و پیشگامى دانش نحو در آن روزگار به وی منتهى مى‌گشت.
شاگردان
- عمادالدین کاتب؛
- ابوبدر اسکافى؛
- ابوالحسن على بن عنتر بن ثابت معروف به شُمَیم؛
- ابن دهان نحوی؛
- ابوغالب بن میمون؛
- حافظ ابوسعید سمعانى؛
- ابومحمد بن اخضر؛
- ابواحمد بن سکینه؛و...[۵].
مذهب
وی، حنبلى‌مذهب بود و بر آرای فقهى احمد بن حنبل پای مى‌فشرد[۶].
وفات
وی در 75 سالگى به بستر مرگ افتاد و سرانجام در منزل ابن فراء درگذشت و نزدیک آرامگاه بشر حافى به خاک سپرده شد. عمادالدین کاتب تاریخ مرگ ابن خشاب را 568ق، نوشته، اما گفته است که خود در آن هنگام در شام بوده است[۷].
آثار
چاپى
- استدراکات؛
- المرتجل.
خطى
- تواريخ ميلاد الأئمة و وفياتهم (این کتاب با عنوان «تواريخ مواليد و وفيات أهل‌البيت و أين دفنوا» نیز یاد شده است)؛
- القصيدة البديعية الجامعة لشتات الفضائل و الرموز العلمية؛
- لمعة في الكلام على لفظة آمين المستعملة في الدعاء و حكمها في العربية؛
- مسائل في النحو.
آثاری نیز به وی نسبت داده شده است، از جمله:
- شرحى ناتمام بر اللمع ابن جنى در 3 مجلد؛
- شرح مقدمه ابن هبیره وزیر در نحو؛
- حاشیه بر درة الغواص حریری؛
- ردیه‌ای بر تهذيب إصلاح المنطق ابن سکیت؛
- ردیه‌ای بر امالى ابن شجری با عنوان انتصار؛
- ردیه‌ای بر شرح الجمل ابن بابشاذ با نام هادية الهادية؛
- اللامع في النحو[۸].