دفع الشبه عن الرسول صلي‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و الرسالة

‏دفع الشبه عن الرسول(ص) و رسالة
پدیدآوران	حصنی، ابوبکر بن محمد (نويسنده) کوثری، محمد زاهد (معلق) جامعة من العلماء (محقق)
عنوان‌های دیگر	دفع شبه من شبه و تمرد نسب ذلك إلی الإمام احمد»
ناشر	دار إحياء الکتاب العربي
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1418ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/ح6د7 228/4 BP

دفع الشبه عن الرسول(ص) و رسالة، اثر ابوبکر بن محمد بن عبدالمؤمن تقی‌الدین حصنی دمشقی (752- 829ق)، کتابی است در رد افکار ابن تیمیه که با تحقیق گروهی از علما به چاپ رسیده و علامه محمد زاهد کوثری، به آن تعلیقه اضافه کرده است.

نام‌های دیگر کتاب

این کتاب در چاپ‌های قبلی خود، تحت عنوان «دفع شبه من شبه و تمرد نسب ذلك إلی الإمام احمد» به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز گردیده و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی خاصی، در عناوین متعددی، عرضه شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه محقق، ضمن ارائه شرح‌حال مختصری از نویسنده، به بررسی سبب تألیف، موضوع و نسخ کتاب پرداخته شده و در مقدمه محقق، علت تألیف کتاب، بیان گردیده است.

محتویات کتاب، درباره نقد و بررسی افکار ابن تیمیه در مسائل گوناگون است. از جمله مباحثی که در این کتاب به آن پرداخته شده است، مسأله تشبیه و تجسیم خداوند عالم است که نویسنده، با این تفکر به مبارزه پرداخته و عقیده ابن تیمیه دراین‌باره را به چالش کشیده است و احمد بن حنبل را نسبت به تشبیه و تجسیم، مبرا دانسته است.

مؤلف، ابن تیمه را انسانی می‌داند که در دلش بیماری و انحراف وجود داشته و به دنبال فتنه‌انگیزی در دل‌های بیمار بود است. به نظر او، ابن تیمه‌ای که برخی او را دریای علم توصیف می‌کنند، برخی از پیشوایان، او را زندیق مطلق می‌شمارند و علت گفتار این علما را بررسی تمام آثار علمی ابن تیمیه و مواجه نشدن با اعتقاد صحیحی در مورد ایشان و تکفیر مسلمانان در موارد متعدد و آمیخته بودن کتاب‌های وی به تشبیه خدا به مخلوقات و تجسیم ذات باری‌تعالی و هم‌چنین جسارت به ساحت مقدس پیامبر(ص) و شیخین و ملحد دانستن عبدالله بن عباس، می‌داند. وی در این کتاب، دلایل زندیق بودن ابن تیمه که توسط بعضی از ائمه اهل سنت، به او نسبت داده شده را تبیین کرده و می‌نویسد: «چون که او در کتاب‌هایش، در موارد متعدد، گروهی را تکفیر کرده و گمراه می‌داند و در جای دیگر، همان مطلب یا بعضی از آن را خودش مطرح می‌کند. کتاب‌های او، مملو است از تشبیه و تجسیم خداوند و جسارت به نبی مکرم اسلام(ص) و شیخین و تکفیر عبدالله بن عباس که او را از ملحدین دانسته و عبدالله بن عمر را از مجرمین و گمراه‌کننده و بدعت‌گذار دانسته است. وی همه این‌ها را در کتاب «الصراة المستقيم و الرد علی أهل الجحيم» بیان کرده است». حصنی دمشقی همچنین می‌نویسند: «عبارت‌هایی از ابن تیمیه را دیدم که ائمه اربعه را تکفیر کرده است».

حصنی دمشقی بابی را به عنوان پرهیز از عقاید ابن تیمیه دارد و در این باب، با اشاره به انحرافات موجود در شخصیت ابن تیمیه و استفاده وی از متشابهات قرآن برای فریفتن مردم به‌قصد فتنه‌انگیزی، مردم را از تبعیت وی برحذر داشته و معتقد است با دقت در سخنان ابن تیمیه، مطالبی یافته است که قادر به بیان آن نیست، زیرا وی خدا را در تنزیه از تجسیم و تشبیه تکذیب کرده است.

حصنی دمشقی درباره فتوای علمای مذاهب اربعه با عنوان «فتاوای ائمه اربعه به کفر ابن تیمیه» معتقد است فتاوای ابن تیمیه در مورد بدعت شمردن زیارت انبیاء و انسان‌های صالح و جایز نبودن سفر برای زیارت انبیاء، باطل و مردود می‌باشد، چون بسیاری از علما آن را عملی جایز و مستحب می‌دانند و بر این مطلب اتفاق‌نظر دارند. وی در ادامه، می‌گوید: شایسته است ابن تیمیه را از دادن چنین فتواهایی که نزد علما باطل است، بر حذر داشت و او را از فتاوای عجیب و غریب منع نمود و اگر این عملش امتناع نکرد، باید زندانی شود و انحرافات او را برای مردم آشکار نمود تا مردم مواظب باشند و از او تبعیت نکنند.

وی این فتوای ابن تیمیه که هر کس به مرده و یا فرد دور از نظر استغاثه کند، ظالم، گمراه و مشرک است را بسیار زشت دانسته و معتقد است این سخن ابن تیمیه بدن انسان را می‌لرزاند و این سخن، قبل از ابن تیمیه، از جانب هیچ‌کسی در هیچ زمان و هیچ مکانی بیان نشده است و در واقع ابن تیمیه از برخی روایات صدر اسلام در بی‌اعتنایی به ساحت پیامبر(ص) که ناشی از نیت پلید اوست، سوءاستفاده کرده است و با این سخنان بی‌اساس، مقام و منزلت آن حضرت را در دنیا، پایین آورده است و مدعی شده است که حرمت و رسالت آن بزرگوار پس از رحلت، از بین رفته است و این عقیده به‌یقین کفر و در واقع زندقه و نفاق است.

وی همچنین درباره فتوای ابن تیمیه مبنی بر اینکه زیارت قبر پیامبر(ص) و انبیای الهی را گناه شمرده و ادعای اجماع نموده است می‌نویسند: «... هیچ‌کسی مانند او به پیامبر و انبیای الهی جسارت نکرده است، با اینکه کتاب‌های مشهور و غیرمشهور، مردم را در تمامی زمان‌ها و در همه جای عالم، به زیارت پیامبر(ص) تشویق نموده است و زیارت حضرت رسول (ص) از بهترین تلاش‌ها در راه خدا و آسان‌ترین راه‌های نزدیکی به خدا و از جمله سنت‌های انبیاست و هیچ فردی چنین جسارتی نمی‌کند، مگر اینکه در قلب او بیماری نفاق است و از دست‌نشانده‌های یهود و دشمنان دین و مشرکینی است که در مذمت آقای امت‌های پیشین و امت اسلام، پافشاری کرده‌اند». وی این ادعای ابن تیمه که برای کنار گذاشتن حدیث «من حج و لم یزرنی فقد جفانی» (هر کس حج خانه خدا را انجام دهد و مرا زیارت نکند، به من جفا کرده است) گفته است: این حدیث را احدی از علما نقل نکرده است، آن را تهمتی آشکار به علمای اهل سنت و ناشی از عدم اطلاع ابن تیمیه دانسته و برای اثبات بیان خویش، به نقل این روایت توسط تعداد زیادی از بزرگان پرداخته است.

از دیگر مباحثی که در این کتاب، بدان پرداخته شده، درباره بدعت، توسل و استغاثه و تبرک به آثار رسول خدا(ص)، زیارت قبر پیامبر(ص) و برخی دیگر مباحث است که مورد انکار ابن تیمیه و طرفداران او واقع شده است.

از مطالبی که از نظرات حصنی دمشقی درباره فتاوا و آرای ابن تیمیه نقل شده است چنین به‌دست می‌آید که آرای ابن تیمیه، مخالف با اندیشه علمای مسلمان بوده و آن‌قدر از مسیر صحیح منحرف شده است که علما را به این‌چنین واکنشی واداشته تا آنجا ناچار به دادن حکم تکفیر برای وی شده‌اند. به‌یقین اگر کسی به دیده انصاف و بدون تعصب، به این سخنان و مواضع او بنگرد، دیگر برای او شکی در منحرف و ضال و مضل بودن ابن تیمیه، باقی نمی‌ماند.

وضعیت کتاب

فهارست کتاب، شامل فهرست آیات؛ احادیث؛ مهم‌ترین اعلام؛ الفاظ و محتویات، در انتهای آن جای گرفته و پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیحات مصحح پیرامون برخی از مطالب، اختصاص یافته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. عباسی، حبیب، «حصنی دمشقی و نقد ابن تیمیه»، پایگاه تخصصی وهابیت پژوهی و جریان‌های سلفی به آدرس:

http://alwahabiyah.com/fa/Article/View/1162