اسکافی، محمد بن عبدالله: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۵

اسکافی، محمد بن عبدالله

نام	اسکافی، محمد بن عبدالله
نام‌های دیگر	ابوجعفر اسکافی اسکافی، ابوجعفر محمد بن عبدالله
نام پدر	عبدالله
متولد	نيمه اول قرن سوم هجرى
محل تولد	اسكاف
رحلت	240 ‌‎ق یا 854 م
اساتید
برخی آثار
کد مؤلف	AUTHORCODE01412AUTHORCODE

اِسكافى، ابوجعفر محمد بن عبدالله (وفات: حدود240ق)، متكلم پرآوازه و تشيع‌گراى مكتب معتزله بغداد (د 240ق)، با اينكه نياكانش اهل سمرقند بودند، او را ظاهراً به‌واسطه اقامت در اسكاف، اسكافى خوانده‌اند. اسكاف، نام ناحيه‌اى از نهروان بود كه بين بغداد و واسط قرار داشت.

تولد

سال تولد اسكافى همچون ديگر جزئيات زندگى‌اش روشن نيست و دانسته‌هاى ما از سرگذشت وى به اشاره‌هاى جسته گريخته‌اى محدود مى‌شود كه در لابه‌لاى روايت‌هاى منابع تاريخى و كلامى به چشم مى‌خورد.

تحصیل

ظاهراً در جوانى به علم كلام علاقه‌مند مى‌شود و در حوزه درسى متكلمان به فراگيرى این علم مى‌پردازد. ديرى نمى‌پايد كه پدر و مادرش به سبب تنگى معيشت، او را وادار مى‌كنند كه درس و بحث را كنار گذاشته، به پيشه خياطى بپردازد، اما جعفر بن حرب (د 236ق)، متكلم نامدار مكتب بغداد كه به استعداد او پى برده بود، محروم ماندن وى را از تحصيل برنتافت و با پرداخت مقدارى پول به خانواده‌اش به‌طور ماهيانه، شرايط ادامه تحصيل را برای اسكافى فراهم كرد. از جمله‌هاى ستايش‌آمیزى كه ابن نديم درباره اسكافى به كار برده، چنين برمى‌آيد كه در دانش‌اندوزى و كسب كمالات پيشرفت حيرت‌انگيزى داشته است.

جایگاه اسکافی

اسكافى از قرار معلوم در دوران خلافت معتصم عباسى (218 - 227ق) شهرت و اعتبارى يافته بود، چرا كه معتصم او را به دربار پذيرفته بود و احترام بسيارى برایش قائل بود؛ چندان‌كه وقتى اسكافى در مجلس معتصم سخن مى‌گفت، همه خود را موظف مى‌دانستند كه تا پایان سخنرانى خاموش بمانند. برخى روايت‌ها نشان مى‌دهند كه اسكافى تا واپسين سال‌هاى عمرش همچنان این اعتبار را حفظ كرده بود.

اسكافى همچون ديگر متكلمان هم‌روزگارش به بحث و مناظره با ساير متكلمان مى‌پرداخت. حسین بن على كرابيسى، سكاك - كه یکى از ياران هشام بن حكم بود - و ابوعفان فارقى از كسانى بودند كه با وى مناظره‌ها داشته‌اند. ظاهراً مناظره‌هاى اسكافى با سكاك متكلم شيعى در چندين نوبت انجام شده بود، چرا كه متن این گفت‌وگوها در کتابى با عنوان «مجالس» جمع‌آورى شده بود.

اسكافى را بر اساس طبقه‌بندى اعتزاليان، در طبقه هفتم جاى داده‌اند. ناگفته نماند كه این طبقه‌بندى ساختگى است، چرا كه قاضى عبدالجبار و برخى ديگر از اعتزاليان كوشيده‌اند تا پيشينه فرقه معتزله را به بزرگان دين كه پيش از واصل بن عطا مى‌زيستند، برسانند؛ چنان‌كه خود واصل را در طبقه چهارم جاى داده‌اند. بدين قرار، اسكافى در واقع به طبقه چهارم معتزله تعلق دارد.

گفتنى است كه محمدباقر محمودى در 1402ق، در بيروت کتابى با عنوان «المعيار و الموازنة» به نام اسكافى منتشر كرده است، اما هيچ دليل موجهى در دست نيست تا انتساب این کتاب را به اسكافى درست بدانيم، چرا كه اولاً ابن نديم این عنوان را از آثار فرزند اسكافى دانسته و ثانياً محمودى در مقدمه کتاب نه از مشخصات نسخه سخنى گفته و نه حتى یک دليل برای صحت انتساب این کتاب به اسكافى ذكر كرده است.