المختصر في مرسوم المصحف الكريم: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در مقدمه‌اش بر کتاب، تصریح کرده که کتابش را مختصر نوشته؛ چراکه اهل زمانش به‌اختصار علوم تمایل دارند و مراعات حال آنها لازم است؛ زیرا همت‎های کوتاه در غیر این ‎صورت خسته و بی‌میل می‌شوند. ‎وی سپس هدف از نگارش کتاب را بررسی مصحف شریف به لحاظ رسم‌الخط و نقطه‌گذاری به ترتیب سور دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32340/1/26 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص26]</ref>. محقق اثر نیز اختصار، تنظیم و تبویب، و جمع بین رسم و ضبط را از ویژگی‌های این اثر دانسته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32340/1/12 ر.ک: مقدمه محقق، ص13-12]</ref>.  

نویسنده در خاتمه کتاب در موضوع نقطه‌گذاری سخن گفته است. او بر این نکته تأکید می‌کند که از تطویل و تعلیل پرهیز کرده و آنچه در اینجا آورده قول برگزیده برای کسی است که می‌خواهد آن را به کار بندد؛ اما برای مطالعه بیشتر می‌تواند به کتب مبسوط مانند «[[المحكم في نقط المصاحف]]» [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو دانی]] و «الطراز في شرح ضبط الخراز» محمد بن عبدالله تنسی مراجعه کند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32340/1/120 ر.ک: همان، ص120]</ref>.

از جمله مباحثی که نویسنده به‌اجمال به آن اشاره کرده و نیازمند توضیح است، اعراب‌گذاری قرآن به شکل مستطیل است. در این رابطه در کتاب رسم‌الخط مصحف توضیح خوبی آمده است: ابوعمرو دانى در توضیح انگیزه‌هایى که پیشینیان را وادار به تکمیل کتابت، به‌خصوص در مصاحف گردانید سخن خوبى دارد. او مى‌گوید: چیزى که پیشینیان را به نقطه‌گذارى مصاحف وادار نمود، پس از آنکه این مصاحف در زمان نوشتن و ارسال آنها به شهرها خالى از نقطه بود، این بود که آنها اهل زمان خود را دیدند که با وجود نزدیکى آنها به زمان فصاحت و ملاقات با اهل آن، تباهى در لغت آنها افتاده بود و الفاظ‍‎ آنها اختلاف پیدا کرده بود و طبیعت آنها تغییر یافته بود و بسیارى از خواص و عوام مردم دچار خطاگویى شده بودند. آنها مى‎ترسیدند که گذشت زمان موجب افزایش این تباهى گردد و آیندگان که بدون شک در علم و فصاحت و فهم و درایت پایین‎تر از نسل موجود خواهند بود، بیشتر به خطا بیفتند و فساد و اشتباه آنها را فراگیرد. آنها این کار را انجام دادند تا اینان در هنگام پریشانى اعراب و ناآگاهى از آن، به این نقطه‌ها و اعراب‌ها مراجعه کنند و بدین‌گونه اعراب کلمه تحقق یابد و چگونگى الفاظ‍‎ درک شود. علامت‎هاى سه‌گانه حرکات کوتاه، چند مرحله از تطور را پشت سر گذاشته، تااینکه به این صورتى که امروز در مصاحف مى‌بینیم و مردم در کتابت به کار مى‌برند، درآمده است. در مرحله اول، حرکات را با نقطه‌هاى گرد با رنگ مخالف رنگ سیاه نشان مى‎دادند، سپس با گذشت زمان، به علامت‎ها و یا حروف کوچک تغییر یافت که بالا یا پایین حرف مى‌گذاشتند. انتقال از مرحله نقطه‌هاى گرد در نشان دادن حرکات، به مرحله اعراب مستطیل، چندین قرن طول کشید و سرعت یا کندى پیشرفت آن در شهرهاى اسلامى در شرق و غرب مختلف بود<ref>ر.ک: حمد، غانم قدوری، ص449-448</ref>.