انحطاط و سقوط امپراطوری روم: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده گزارش روى‌دادهاى دنياى قديم (476 - 180 م) را در سه فصل گنجانده و زمينه آنها را روشن ساخته و به بازگويى جغرافياى كتاب خود پرداخته است. اين فصل‌ها پس از حذف بخش‌هايى از آنها در چكيده كتاب هست؛ زيرا مقصود نویسنده بدون خواندن اين سه فصل امكان‌پذير نيست. بخش دوم كتاب، سرگذشت هزار سال را در بردارد و اگرچه كم اطلاعى او را درباره تاريخ بيزانس به شرح بازگفته‌اند، اين بخش از درخشنده‌ترين و بهترين نمونه‌هاى نويسندگى وى است. او روى‌دادهاى فرعى داستان خود را كه به سقوط قسطنطنيه مى‌انجامد، به گونه‌اى آراسته و كم مانند سامان داده كه مبحث اصلى‌اش در چكيده آمده، اما بخشى از مباحث فرعى آن حذف شده است. براى نمونه، موضوع ظهور و انتشار دين اسلام در كتاب ديده مى‌شود؛ اما شرح گسترش فتوحات عربان و تمدن و فرهنگ اسلامى تا مرزهاى پايانى اروپاى غربى (اسپانيا) كه در آن روزگار در چارچوب امپراطورى نبود، در آن نيست. هم‌چنين پاره‌اى از شرح پيش‌رفت ملت‌هاى جديد امپراطورى مقدس از آن حذف و بخش‌هاى ديگرش كوتاه‌تر شده و به جاى آنها، لشكركشى‌هاى اقوام بيگانه به ايتاليا و غارت چند باره روم پس از سقوط امپراطورى مغرب، شرح و بسط يافته است. شهر شاهنشاهى روم هرگز اعتبار پايتختى خود را نزد نویسنده از دست نداد و مشكلات آن هرگز از انديشه وى محو نشد؛ زيرا او روم را «مخلّد» مى‌دانست و وحدت ذات آن امپراطورى را درك مى‌كرد و چنين خصلتى در همه نويسندگان پس از او نيست. حتى هنگامى كه شهرهاى امپراطورى ميان دولت‌هاى شرقى و غربى تقسيم شد، دو امپراطورى پديد نيامد و آن وحدت پايدار ماند و به‌رغم اين‌كه زبان لاتين در قسطنطنيه ناتوان شد و مُرد، يونانيان خود را به درستى رومى و زبانشان را «روميايى» مى‌دانستند. از اين‌رو، زبان يونانى را تا كنون نيز در محاوره به همين نام مى‌خوانند. هنگامى كه سلطان محمد ثانى به قسطنطنيه رفت (1403 م)، نه تنها اين شهر ساقط شد، كه امپراطورى روم (27 پيش از ميلاد تا آن روز) سرانجام از ميان رفت؛ اما تاريخ گيبون با سقوط اين امپراطورى به پايان نمى‌رسد.

او داستان را در قالب «خاتمه» با شرح وضع روم در سده‌هاى ميانه و قرن شانزدهم پى مى‌گيرد. تفاوت وضع عمومى اين شهر در آن زمان با روزگارى كه گيبون بدان‌جا سفر كرد، بسيار اندك مى‌نمود. فصل‌هاى پانزدهم و شانزدهم اين اثر كه بازگوينده داستان ظهور مسيحيت و گسترش آنند، در چكيده آمده‌اند. بسيارى از خوانندگان كتاب تنها با اين فصل‌ها آشنايى دارند و از اين‌رو، بخش‌هاى بزرگى از آنها كه به دگرگونى باورهاى دينى و دستگاه روحانى مى‌پردازند، در چكيده گنجانده شده‌اند. شرح لشكركشى‌هاى مردمان كم‌فرهنگ و تاريخ وضع داخلى امپراطورى شرقى، از پيش‌رفت مذهب آريوسى و باورهايى مانند تثليث و كالبدپذيرى روح خدا، بر كنار نخواهد ماند.

دريغ خوردن او بر مرگ آزادى، از سر عادت است و مانع نوشتن وى درباره نوآورى‌هاى سياسى و كارهاى ديوانى نمى‌شود. او لشكركشى‌هاى اقوام كم‌فرهنگ شمالى را جز موج‌هايى از سيل پيوسته ويران‌گرى نمى‌ديد؛ اما از ديدگاه ديگرى مى‌توان انگيزه مهاجمان را پيوست به «مُلك جميل» آن تمدن باستانى گمان زد. افزون بر اين، آنان با خود ابزارهاى فراوانى مى‌آوردند كه زندگى اروپاييان را دل‌پذير مى‌ساخت؛ چيزهايى كه دنياى يونان و روم هرگز آنها را كشف نكرده و نشناخته بودند.

مترجم كتاب در رعايت امانت كوشيده و براى راهنمايى خوانندگان توضيحاتى در پانوشت‌هاى كتاب آورده و بر پايه متن آن يا ديگر منابع معتبر، يادداشت‌هايى به پايانش افزوده و هم‌چنين تلاش كرده است كه نام افراد را به شيوه‌اى بى‌نياز از الفباى لاتين بنويسد؛ اما به هر روى هر نامى دست كم يك بار با حروف لاتين در پايين صفحه جاى گرفته است.

جز دى. ام. لو، كسان ديگرى به تلخيص اين كتاب يا تدوين چكيده‌هايى از آن دست زنده‌اند كه شمارى از آنها دست كم به اندازه اين چكيده، حواشى را نياورده‌اند.پاره‌هاى يونانى و لاتين كه ثقيل و ديرياب مى‌نموده، در چكيده حذف شده و جز منابع معتبر كه مرجع گيبون بوده و از چاپ‌هاى منسوخ يا كتاب‌هاى دست‌نيافتنى نقل شده‌اند، ديگر يادداشت‌ها بر پايه متن اصلى در آن جاى گرفته است.

نمايه كسان و امپراطوران روم بر پايه تاريخ پادشاهى آنان در پايان جلد سوم و نقشه‌هايى از روم باستان و جغرافياى امپراطورى آن در جاهايى از كتاب ديده مى‌شود.