امر به معروف و نهی از منکر در قرآن

امر به معروف و نهی از منکر در قرآن
پدیدآوران	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. نمایندگی ولی فقیه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی (تهيه کننده) سروشی، محمد (نویسنده)
ناشر	سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، اداره آموزش‎های عقيدتی سياسی
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1387 ش
چاپ	6
موضوع	امر به معروف و نهی از منکر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏196‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏4‎‏ ‎‏الف‎‏84
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

امر به معروف و نهى از منكر در قرآن، تأليف محمد سروش، با هدف آموزش قرآن و معارف قرآنى، توسط پژوهشكده تحقيقات اسلامى نمايندگى ولى فقيه در سپاه تهيه شده است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و هفده درس است. در هريك از دروس با توجه به آيات قرآن كريم يكى از مباحث مرتبط با امر به معروف و نهى از منكر مطرح شده است.

گزارش محتوا

در درس اول، ارزش و اهميت امر به معروف و نهى از منكر بيان شده است. نویسنده تأكيد مى‌كند كه امر به معروف و نهى از منكر يكى از واجبات اسلامى است كه آيات متعددى از قرآن بر ارزش والاى آن، گواهى مى‌دهد. بر طبق آيه 110 سوره آل عمران انجام اين فريضه الهى، ملاك امتياز امت اسلامى از ساير امت‌ها معرفى شده است. همچنين بر طبق آيه 199 سوره اعراف از جمله وظايفى است كه بر عهده پيامبر(ص) نهاده شده است.

در درس‌هاى دوم و سوم كتاب به ريشه‌ها و عوامل بى‌اعتنايى به مسئوليت‌هاى اجتماعى و بروز بى‌تفاوتى پرداخته شده است. نویسنده اين بحث را با اين سؤال مطرح مى‌كند كه چرا بسيارى از مسلمانان توجه و اهتمام لازم به اين اصل اسلامى را ندارند؛ نه براى جلوگيرى از مفاسد و منكرات اقدام به «نهى از منكر» مى‌كنند و نه براى تحقق خوبى‌ها «امر به معروف» مى‌كنند.

در درس چهارم به بررسى ضرورت شناخت امر به معروف و نهى از منكر پرداخته شده است: «براى امر به معروف و نهى از منكر بايد «معروف و منكر» را شناخت و دانست كه چه كارى در محدوده «معروف» قرار دارد تا امر به آن لازم باشد و چه كارى در محدوده «منكر» جا مى‌گيرد تا نهى از آن واجب باشد؛ ازاين‌رو، آنان كه بدون شناخت صحيح از معروف و منكر ديگران را امر و نهى مى‌كنند نه تنها خدمتى انجام نداده‌اند، بلكه چه‌بسا باعث گمراهى ديگران نيز مى‌شوند...».

در درس پنجم، آثار و عواقب بى‌اعتنايى به امر به معروف و نهى از منكر بررسى شده است. انحطاط جوامع، آثار بد روانى بر شخص تارك، تسلط اشرار و ذلت اخيار و دخالت و سلطه بيگانگان بر جوامع اسلامى، از جمله آثار ترك اين فريضه الهى است.

در درس ششم، به جنبه ديگرى از ترك امر به معروف و نهى از منكر نگاه شده است كه عبارت است از بروز حوادث و بلاياى طبيعى كه در اين درس به آن پرداخته شده است.

در درس‌هاى هفتم و هشتم، عوامل موفقيت در امر به معروف و نهى از منكر و شرايط انجام اين فريضه ذكر شده است. شناخت معروف و منكر، احتمال تأثير، اصرار بر گناه و خالى بودن از مفسده از جمله شرايطى است كه در مواجهه با اين موضوع بايد لحاظ گردد.

در درس‌هاى نهم و دهم، مراحل و مراتب امر به معروف و نهى از منكر ذكر شده است. نویسنده، متذكر مى‌شود كه برخورد منفى با گناهكار داراى مراتبى است كه در صورتى‌كه احتمال تأثير مراتب پائين‌تر وجود دارد، نبايد به سراغ مرتبه بالاتر رفت.

در آخرين بخش درس دهم، ضوابط اعمال قدرت براى امر به معروف و نهى از منكر با استفاده از «تحرير الوسيلة» حضرت امام خمينى(ره) بيان شده است.

درس يازدهم به اين موضوع پرداخته كه امر به معروف و نهى از منكر را بايد از خود و نزدیک ان شروع كرد؛ چرا كه دعوت پيامبر(ص) چه در مرحله فراخوانى به توحيد و چه در مرحله اداى واجبات، از نزدیک ان شروع شد.

در درس دوازدهم، رابطه امر به معروف و نهى از منكر با تبليغ و هجرت در دو بخش بيان شده است.

درس سيزدهم به تبيين رابطه تقيه با امر به معروف و نهى از منكر اختصاص دارد. يكى از مسائل مطرح‌شده در فقه شيعه، «تقيه» است. فقها تصريح كرده‌اند كه در مواردى استفاده از تقيه و كتمان حق جايز نيست، مثل موردى كه اساس مكتب يا يكى از اصول آن در معرض خطر قرار گيرد.

در درس چهاردهم، رابطه امر به معروف با ردّ بدعت، نصيحت و انتقاد بيان شده است. در خلاصه اين درس مى‌خوانيم: «دعوت به خوبى يا جلوگيرى از بدى، تنها در قالب امر به معروف و نهى از منكر انجام نمى‌شود و تكاليف ديگرى نيز در اين رابطه وجود دارد، از قبيل: 1. رد بدعت؛ 2. نصيحت و ارشاد؛ 3. نقد و انتقاد.

درس پانزدهم، به بررسى موضوع كتاب در فقه و كلام پرداخته است. در اين درس در سه بخش، امر به معروف و نهى از منكر در مذاهب اسلامى، در فقه شيعه و نيز نقش امام خمينى در احياى آن بررسى شده است. هرچند مسئله امر به معروف پيوسته در فقه مطرح و مورد توجه فقها قرار داشته است، ولى رهبر فقيد انقلاب اسلامى حضرت امام خمينى(ره)، اين اصل حيات‌بخش را زنده كرد و پس از چهارصد سال، با بازگرداندن آن به رساله عمليّه و طرح فروع جديد، ابهاماتى را كه پيرامون آن از سوى كج‌انديشان مطرح شده بود از بين برد.

در درس شانزدهم، جايگاه امر به معروف و نهى از منكر در سيره انبياء و ائمه اطهار(ع) تبيين شده است. امامان شيعه، علاوه بر تحليل علمى و ارائه مباحث امر به معروف و نهى از منكر، در سيره خويش نيز اهتمام فراوان به اين اصل سرنوشت‌ساز و حسّاس داشتند. نویسنده در دو بخش به تحليل اين موضوع پرداخته است.

نویسنده در آخرين درس، وظيفه حكومت اسلامى را درباره موضوع كتاب مطرح كرده است. وى با استناد به آيه 41 سوره حج، امر به معروف و نهى از منكر را فلسفه تشكيل حكومت اسلامى مى‌داند.

وضعيت كتاب

در ابتداى كتاب، فهرست مطالب و در انتهاى آن فهرست، منابع آن آمده است. در پاورقى كتاب، آدرس آيات و روايات و نيز منابع مطالب ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.