۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '.' به '.'
جز (جایگزینی متن - '.' به '.') |
|||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
از مباحث مهم علم اصول فقه، بحث «مشتق» است. بدون شک این موضوع اختصاص به اسم‌ها دارد و حرف‌ها و فعل‌ها از بحث مشتق بیرون هستند. در هر مشتقی ذاتی وجود دارد که متصف به مبدأ اشتقاق می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال لفظ «ظالم» یک مشتق است که از دو عنصر تشکیل شده: یکی ذاتی که متصف و متلبس به وصف «ظلم» است و دیگر خود و صفت «ظلم» که عارض بر آن ذات شده است که در اصطلاح به این وصف، «مبدأ اشتقاق» گفته می‌شود. | از مباحث مهم علم اصول فقه، بحث «مشتق» است. بدون شک این موضوع اختصاص به اسم‌ها دارد و حرف‌ها و فعل‌ها از بحث مشتق بیرون هستند. در هر مشتقی ذاتی وجود دارد که متصف به مبدأ اشتقاق می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال لفظ «ظالم» یک مشتق است که از دو عنصر تشکیل شده: یکی ذاتی که متصف و متلبس به وصف «ظلم» است و دیگر خود و صفت «ظلم» که عارض بر آن ذات شده است که در اصطلاح به این وصف، «مبدأ اشتقاق» گفته می‌شود. | ||
در علم اصول بحث در مورد این است که مشتقاتی مانند اسم فاعل و اسم مفعول و صفت مشبهه و صیغه مبالغه و سایر مشتقات، آیا برای خصوص متلبّس به مبدأ اشتقاق وضع شده و تنها در هنگام اتصاف ذات به آن وصف، اطلاق مشتق بر آن حقیقی است؟ یا نه اگر ذاتی در برهه‌ای از زمان متصف به وصفی بود، سپس آن وصف از آن ذات سلب و منقضی شد، آیا اطلاق مشتق بر آن ذات اطلاق حقیقی است یا مجازی؟<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/55118/169 عزیزی علویجه، مصطفی، ص169-168]</ref> | در علم اصول بحث در مورد این است که مشتقاتی مانند اسم فاعل و اسم مفعول و صفت مشبهه و صیغه مبالغه و سایر مشتقات، آیا برای خصوص متلبّس به مبدأ اشتقاق وضع شده و تنها در هنگام اتصاف ذات به آن وصف، اطلاق مشتق بر آن حقیقی است؟ یا نه اگر ذاتی در برهه‌ای از زمان متصف به وصفی بود، سپس آن وصف از آن ذات سلب و منقضی شد، آیا اطلاق مشتق بر آن ذات اطلاق حقیقی است یا مجازی؟<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/55118/169 عزیزی علویجه، مصطفی، ص169-168]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
[[صدر، محمد|سید محمد صدر]] در ابتدای کتاب در ضمن مقدمه کوتاهی خداوند را شکر گفته است که تعداد زیادی از طلاب فاضل و اهل تلاش و کوشش را شاگرد او قرار داده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها شیخ محمد موسی یعقوبی است که دروس علم اصول را نوشته و توجه کافی به فهم و کتابت و مذاکره آن داشته است. این کتاب نمونه‌ای از تلاش اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/5 ر.ک: مقدمه، ص5]</ref> | [[صدر، محمد|سید محمد صدر]] در ابتدای کتاب در ضمن مقدمه کوتاهی خداوند را شکر گفته است که تعداد زیادی از طلاب فاضل و اهل تلاش و کوشش را شاگرد او قرار داده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها شیخ محمد موسی یعقوبی است که دروس علم اصول را نوشته و توجه کافی به فهم و کتابت و مذاکره آن داشته است. این کتاب نمونه‌ای از تلاش اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/5 ر.ک: مقدمه، ص5]</ref>. | ||
سپس تأکید می‌کند که مطالب کتاب را مورد مراجعه و دقت قرار داده و مطالب آن را وافی به غرض و مجموعه کافی اصول دانسته است. با وجود این‌که مطالب در اصل از شهید صدر است اما مقرر حریت تعبیر دارد و لذا شهید او را «مؤلف» دانسته است؛ البته شهید اجازه این کار را با حفظ معنی و وضوح مبنی به او داده است. شهید این اثر را پیمودن مسیر اجتهاد و شناخت راه درست آن دانسته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/5 ر.ک: همان]</ref> | سپس تأکید می‌کند که مطالب کتاب را مورد مراجعه و دقت قرار داده و مطالب آن را وافی به غرض و مجموعه کافی اصول دانسته است. با وجود این‌که مطالب در اصل از شهید صدر است اما مقرر حریت تعبیر دارد و لذا شهید او را «مؤلف» دانسته است؛ البته شهید اجازه این کار را با حفظ معنی و وضوح مبنی به او داده است. شهید این اثر را پیمودن مسیر اجتهاد و شناخت راه درست آن دانسته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/5 ر.ک: همان]</ref>. | ||
مقرر در ابتدای مقدمه‌اش بر کتاب، مشتق را این‌گونه معنا کرده است: «مشتق اسم مفعول از اشتق بر وزن افتعل است. اصل آن شقق است و این صیغه مفید مبالغه و بذل تلاش در طلب شی است؛ مانند اکتسب و استلَّ و مصدرش اشتقاق است» <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref> | مقرر در ابتدای مقدمه‌اش بر کتاب، مشتق را این‌گونه معنا کرده است: «مشتق اسم مفعول از اشتق بر وزن افتعل است. اصل آن شقق است و این صیغه مفید مبالغه و بذل تلاش در طلب شی است؛ مانند اکتسب و استلَّ و مصدرش اشتقاق است» <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>. | ||
اشتقاق نزد اهل لغت سه معنا دارد: اشتقاق کبیر، اشتقاق اکبر و اشتقاق صغیر. دو قسم اول مورد اهتمام محقق نحوی و اصولی نیست؛ بلکه چه‌بسا بر آن اشتقاق به معنی حقیقی صدق نمی‌کند... پس هرگاه لفظ مشتق در کلام نحویان ذکر شود به این معنای اخیر باز می‌گردد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/8 ر.ک: همان، ص 9-8]</ref> | اشتقاق نزد اهل لغت سه معنا دارد: اشتقاق کبیر، اشتقاق اکبر و اشتقاق صغیر. دو قسم اول مورد اهتمام محقق نحوی و اصولی نیست؛ بلکه چه‌بسا بر آن اشتقاق به معنی حقیقی صدق نمی‌کند... پس هرگاه لفظ مشتق در کلام نحویان ذکر شود به این معنای اخیر باز می‌گردد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/8 ر.ک: همان، ص 9-8]</ref>. در رابطه با مشتق اصولی می‌توان از مجموع کلمات اصولیان تعریفی را انتزاع نمود: مشتق عنوان محمول بر ذات است به‌گونه‌ای که بقای ذات منفک از آن ممکن باشد؛ بنابراین قاعده در مشتق اصول به‌طور کامل بر مشتق نحوی مطابق نیست. مقرر مطالب پیشین را اجمال یا عنوان مباحث دانسته است. مشتق اصولی چیست؟ ضابطه آن چیست؟ عنوان داخل و خارج از آن چیست؟ مشتق بسیط یا مرکب چیست؟ معنای حقیقی که مشتق برای آن وضع شده چیست؟ این‌ها سؤالاتی است که جواب تفصیلی و کافی آن‌ها با برهان و وجدان در درس‌های اصولی [[صدر، محمد|سید محمد صدر]] ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/37191/1/9 ر.ک: همان، ص9]</ref>. | ||
مباحث شهید صدر از ویژگی‌های برخوردار است که از آن جمله است: | مباحث شهید صدر از ویژگی‌های برخوردار است که از آن جمله است: | ||