نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
    خط ۲۹: خط ۲۹:
    '''نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم'''، شرح [[محمد نعسانی حلبی|ابوفراس محمد بدرالدین حلبی]] (1298-1362ق)، بر کتاب «[[فصوص الحكم (فارابي)|فصوص الحكم]]» [[فارابی، محمد بن محمد|محمد بن محمد فارابی]] (257 یا 259-339ق) است که به کوشش [[اوجبی، علی|علی اوجبی]] مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است در ابتدای این اثر مقدمه‎ای به قلم [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]] آمده است.
    '''نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم'''، شرح [[محمد نعسانی حلبی|ابوفراس محمد بدرالدین حلبی]] (1298-1362ق)، بر کتاب «[[فصوص الحكم (فارابي)|فصوص الحكم]]» [[فارابی، محمد بن محمد|محمد بن محمد فارابی]] (257 یا 259-339ق) است که به کوشش [[اوجبی، علی|علی اوجبی]] مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است در ابتدای این اثر مقدمه‎ای به قلم [[جعفریان، رسول|رسول جعفریان]] آمده است.


    در واقع این اثر، حواشی‎ای چند در شرح و تبیین برخی از مشکلات رساله [[فصوص الحكمة و شرحه|فصوص الحكمة]] [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. این حواشی شامل 54 عنوان است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه هفتاد و متن کتاب، ص39</ref>.
    در واقع این اثر، حواشی‎ای چند در شرح و تبیین برخی از مشکلات رساله [[فصوص الحكمة و شرحه|فصوص الحكمة]] [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] است. این حواشی شامل 54 عنوان است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/1/70 ر.ک: مقدمه محقق، صفحه هفتاد] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/39 متن کتاب، ص39]</ref>.


    در ابتدای کتاب شرح زندگانی نویسنده و شارح، سپس متن فصوص و در ادامه شرح آن آمده است.
    در ابتدای کتاب شرح زندگانی نویسنده و شارح، سپس متن فصوص و در ادامه شرح آن آمده است.
    خط ۳۷: خط ۳۷:
    برخی از فصوص مثل فص اول دارای هشت ابهام است که نویسنده در طی هشت عنوان، به شرح و ابهام‎زدایی آن می‎پردازد و برخی از فصوص مثل فص چهارم و پنجم هیچ ابهامی در نظر شارح در آن وجود ندارد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص3، 5 و 6</ref>.
    برخی از فصوص مثل فص اول دارای هشت ابهام است که نویسنده در طی هشت عنوان، به شرح و ابهام‎زدایی آن می‎پردازد و برخی از فصوص مثل فص چهارم و پنجم هیچ ابهامی در نظر شارح در آن وجود ندارد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص3، 5 و 6</ref>.


    عنوان اولی که شارح درصدد رفع ابهام از آن است، واژه «فص» است. وی در توضیح فص می‎گوید: فص هر چیز به معنای خلاصه و گزیده آن چیز است<ref>ر.ک: همان، ص39</ref>.
    عنوان اولی که شارح درصدد رفع ابهام از آن است، واژه «فص» است. وی در توضیح فص می‎گوید: فص هر چیز به معنای خلاصه و گزیده آن چیز است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/39 ر.ک: همان، ص39]</ref>.


    [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در فص اول، تمامی ماهیت‎های موجود را مرکب از ماهیت و هویت می‎داند و تصریح می‎کند که این دو متفاوت از یکدیگرند؛ یعنی چیستی پدیده، عین هویت او نیست؛ زیرا اگر این‎گونه بود، می‎بایست هرگاه که ماهیت انسان را (به‎عنوان‎مثال) تصور می‎کردیم، هویت او هم تصور می‎شد و با علم به ماهیتش، به وجودش پی می‎بردیم..<ref>ر.ک: همان، ص3</ref>. شارح در توضیح آن می‎گوید: اگر ماهیت انسان عین وجودش باشد، هرآینه علم به ماهیت انسان باید همان علم به وجودش باشد؛ درصورتی‎که ‎چنین نیست؛ زیرا زیاد پیش می‎آید که ما انسان را تصور می‎کنیم و به دنبال آن معنای وجود و ماهیت و حیثیت آن در ذهنمان خطور نمی‎کند<ref>ر.ک: همان، ص39 و 40</ref>.
    [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در فص اول، تمامی ماهیت‎های موجود را مرکب از ماهیت و هویت می‎داند و تصریح می‎کند که این دو متفاوت از یکدیگرند؛ یعنی چیستی پدیده، عین هویت او نیست؛ زیرا اگر این‎گونه بود، می‎بایست هرگاه که ماهیت انسان را (به‎عنوان‎مثال) تصور می‎کردیم، هویت او هم تصور می‎شد و با علم به ماهیتش، به وجودش پی می‎بردیم..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/3 ر.ک: همان، ص3]</ref>. شارح در توضیح آن می‎گوید: اگر ماهیت انسان عین وجودش باشد، هرآینه علم به ماهیت انسان باید همان علم به وجودش باشد؛ درصورتی‎که ‎چنین نیست؛ زیرا زیاد پیش می‎آید که ما انسان را تصور می‎کنیم و به دنبال آن معنای وجود و ماهیت و حیثیت آن در ذهنمان خطور نمی‎کند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/39 ر.ک: همان، ص39 و 40]</ref>.


    شارح در ادامه می‎گوید: اگر کسی بگوید: «چنین نیست که تصور ماهیت، جدا از تصور وجود باشد؛ زیرا تعقل و تصور ماهیت همان تعقل و تصور وجود است»، ما در جواب او می‎گوییم: این مطلب صحیح نیست؛ زیرا اگر ‎چنین بود، به‎مجرد تصور ماهیت در ذهن، باید وجود نیز حاضر می‎شد؛ درصورتی‎که چنین نیست و چه‎بسا بسیاری از ماهیت‎ها را می‎توان در ذهن تصور کرد، درصورتی‎که وجودی در خارج ندارند<ref>ر.ک: همان، ص40</ref>.
    شارح در ادامه می‎گوید: اگر کسی بگوید: «چنین نیست که تصور ماهیت، جدا از تصور وجود باشد؛ زیرا تعقل و تصور ماهیت همان تعقل و تصور وجود است»، ما در جواب او می‎گوییم: این مطلب صحیح نیست؛ زیرا اگر ‎چنین بود، به‎مجرد تصور ماهیت در ذهن، باید وجود نیز حاضر می‎شد؛ درصورتی‎که چنین نیست و چه‎بسا بسیاری از ماهیت‎ها را می‎توان در ذهن تصور کرد، درصورتی‎که وجودی در خارج ندارند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/40 ر.ک: همان، ص40]</ref>.


    [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در فص شصت‎وچهارم چنین می‎گوید: موضوع، همان چیزی است که حامل صفات و احوال گوناگون است، مانند آب نسبت به انجماد و جوشش؛ چوب نسبت به صندلی و در و لباس نسبت به سیاهی و سفیدی<ref>همان، ص35</ref>. شارح بر این تعریف [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] اشکال گرفته است و می‎گوید: ظاهر این تعریف، «ماده» را در بر نمی‎گیرد. ایشان بعد از تعریف «ماده» و ارتباط آن با «موضوع»، اقسام «ماده» را برشمرده است<ref>ر.ک: همان، ص80</ref>.
    [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در فص شصت‎وچهارم چنین می‎گوید: موضوع، همان چیزی است که حامل صفات و احوال گوناگون است، مانند آب نسبت به انجماد و جوشش؛ چوب نسبت به صندلی و در و لباس نسبت به سیاهی و سفیدی<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/35 همان، ص35]</ref>. شارح بر این تعریف [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] اشکال گرفته است و می‎گوید: ظاهر این تعریف، «ماده» را در بر نمی‎گیرد. ایشان بعد از تعریف «ماده» و ارتباط آن با «موضوع»، اقسام «ماده» را برشمرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/2/80 ر.ک: همان، ص80]</ref>.


    محقق درباره این اثر می‎گوید: ازآنجاکه تنها متن موجود از نصوص الكلم، نسخه‎ای به شکل چاپ سنگی است که در سال 1325ق، در مطبعة السعادة مصر به طبع رسیده و خوشبختانه نمونه‎ای از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‎شود، همان اساس کار قرار گرفت؛ اما چون این شرح، حاوی متن فصوص الحكمة نیز بود و نگارنده توفیق این را داشت که سال‎ها پیش فصوص را به‎همراه مهم‎ترین شرح آن به خامه سید اسماعیل حسینی شنب‎غازانی تصحیح و منتشر سازد، نصوص «S»، با شرح یادشده «M» مقابله و تفاوت‎ها در پاورقی‎ها ثبت گردید. در موارد اندکی نیز که متن نصوص غلط می‎نمود، به آن‎ها نیز اشاره شد. شماره‎های داخل پرانتز بیانگر شماره حاشیه محشی است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه هفتادودو</ref>.
    محقق درباره این اثر می‎گوید: ازآنجاکه تنها متن موجود از نصوص الكلم، نسخه‎ای به شکل چاپ سنگی است که در سال 1325ق، در مطبعة السعادة مصر به طبع رسیده و خوشبختانه نمونه‎ای از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‎شود، همان اساس کار قرار گرفت؛ اما چون این شرح، حاوی متن فصوص الحكمة نیز بود و نگارنده توفیق این را داشت که سال‎ها پیش فصوص را به‎همراه مهم‎ترین شرح آن به خامه سید اسماعیل حسینی شنب‎غازانی تصحیح و منتشر سازد، نصوص «S»، با شرح یادشده «M» مقابله و تفاوت‎ها در پاورقی‎ها ثبت گردید. در موارد اندکی نیز که متن نصوص غلط می‎نمود، به آن‎ها نیز اشاره شد. شماره‎های داخل پرانتز بیانگر شماره حاشیه محشی است<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/24434/1/72 ر.ک: مقدمه محقق، صفحه هفتادودو]</ref>.


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    خط ۷۰: خط ۷۰:
    [[رده:فارابی ابونصر محمد بن محمد، 260-339ق]]
    [[رده:فارابی ابونصر محمد بن محمد، 260-339ق]]
    [[رده:25 آبان الی 24 آذر]]
    [[رده:25 آبان الی 24 آذر]]
    [[رده: تیر(98)]]

    نسخهٔ ‏۲۴ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۱۹

    نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم
    نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم
    پدیدآوراناوجبی، علی (به کوشش)

    فارابی، محمد بن محمد (نویسنده)

    نعسانی حلبی، محمد (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرفصوص الحکمه. شرح
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشر1389ش
    چاپ1
    شابک978-600-5594-80-5
    موضوعفارابی، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق. فصوص الحکم - نقد و تفسير هستي شناسی
    زبانعربي
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BBR‎‏ ‎‏291‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏7‎‏ف‎‏6
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    نصوص الكلم علی كتاب فصول الحكم، شرح ابوفراس محمد بدرالدین حلبی (1298-1362ق)، بر کتاب «فصوص الحكم» محمد بن محمد فارابی (257 یا 259-339ق) است که به کوشش علی اوجبی مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است در ابتدای این اثر مقدمه‎ای به قلم رسول جعفریان آمده است.

    در واقع این اثر، حواشی‎ای چند در شرح و تبیین برخی از مشکلات رساله فصوص الحكمة فارابی است. این حواشی شامل 54 عنوان است[۱].

    در ابتدای کتاب شرح زندگانی نویسنده و شارح، سپس متن فصوص و در ادامه شرح آن آمده است.

    در متن کتاب فصوص الحكمة شماره‎هایی در پرانتز گنجانده شده که همان ‎طور که بیان شد، به عدد 54 می‎رسد. این شماره‎ها همان مواردی است که شارح آن‎ها را به‎عنوان ابهامات فصوص در نظر گرفته و بعد از پایان کتاب فصوص الحكمة، به شرح و رفع ابهام از آن‎ها می‎پردازد.

    برخی از فصوص مثل فص اول دارای هشت ابهام است که نویسنده در طی هشت عنوان، به شرح و ابهام‎زدایی آن می‎پردازد و برخی از فصوص مثل فص چهارم و پنجم هیچ ابهامی در نظر شارح در آن وجود ندارد[۲].

    عنوان اولی که شارح درصدد رفع ابهام از آن است، واژه «فص» است. وی در توضیح فص می‎گوید: فص هر چیز به معنای خلاصه و گزیده آن چیز است[۳].

    فارابی در فص اول، تمامی ماهیت‎های موجود را مرکب از ماهیت و هویت می‎داند و تصریح می‎کند که این دو متفاوت از یکدیگرند؛ یعنی چیستی پدیده، عین هویت او نیست؛ زیرا اگر این‎گونه بود، می‎بایست هرگاه که ماهیت انسان را (به‎عنوان‎مثال) تصور می‎کردیم، هویت او هم تصور می‎شد و با علم به ماهیتش، به وجودش پی می‎بردیم..[۴]. شارح در توضیح آن می‎گوید: اگر ماهیت انسان عین وجودش باشد، هرآینه علم به ماهیت انسان باید همان علم به وجودش باشد؛ درصورتی‎که ‎چنین نیست؛ زیرا زیاد پیش می‎آید که ما انسان را تصور می‎کنیم و به دنبال آن معنای وجود و ماهیت و حیثیت آن در ذهنمان خطور نمی‎کند[۵].

    شارح در ادامه می‎گوید: اگر کسی بگوید: «چنین نیست که تصور ماهیت، جدا از تصور وجود باشد؛ زیرا تعقل و تصور ماهیت همان تعقل و تصور وجود است»، ما در جواب او می‎گوییم: این مطلب صحیح نیست؛ زیرا اگر ‎چنین بود، به‎مجرد تصور ماهیت در ذهن، باید وجود نیز حاضر می‎شد؛ درصورتی‎که چنین نیست و چه‎بسا بسیاری از ماهیت‎ها را می‎توان در ذهن تصور کرد، درصورتی‎که وجودی در خارج ندارند[۶].

    فارابی در فص شصت‎وچهارم چنین می‎گوید: موضوع، همان چیزی است که حامل صفات و احوال گوناگون است، مانند آب نسبت به انجماد و جوشش؛ چوب نسبت به صندلی و در و لباس نسبت به سیاهی و سفیدی[۷]. شارح بر این تعریف فارابی اشکال گرفته است و می‎گوید: ظاهر این تعریف، «ماده» را در بر نمی‎گیرد. ایشان بعد از تعریف «ماده» و ارتباط آن با «موضوع»، اقسام «ماده» را برشمرده است[۸].

    محقق درباره این اثر می‎گوید: ازآنجاکه تنها متن موجود از نصوص الكلم، نسخه‎ای به شکل چاپ سنگی است که در سال 1325ق، در مطبعة السعادة مصر به طبع رسیده و خوشبختانه نمونه‎ای از آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می‎شود، همان اساس کار قرار گرفت؛ اما چون این شرح، حاوی متن فصوص الحكمة نیز بود و نگارنده توفیق این را داشت که سال‎ها پیش فصوص را به‎همراه مهم‎ترین شرح آن به خامه سید اسماعیل حسینی شنب‎غازانی تصحیح و منتشر سازد، نصوص «S»، با شرح یادشده «M» مقابله و تفاوت‎ها در پاورقی‎ها ثبت گردید. در موارد اندکی نیز که متن نصوص غلط می‎نمود، به آن‎ها نیز اشاره شد. شماره‎های داخل پرانتز بیانگر شماره حاشیه محشی است[۹].

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    فصوص الحكم (فارابي)

    شرح فصوص الحكمة

    فصوص الحكمة و شرحه

    شرح فصوص الحكم (خوارزمی)