تفسير القرآن الكريم (ابن قيم جوزيه): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
شيوه [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] در تفسير آيات، تشريحى، تحليلى، ساده و قابل فهم است. وى آيات قرآن و سنت نبوى را دو منبع اساسى در تفسير كلام الهى مى‌داند و چون ديگر سلفيان سخت به اين باور پايبند است. | شيوه [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] در تفسير آيات، تشريحى، تحليلى، ساده و قابل فهم است. وى آيات قرآن و سنت نبوى را دو منبع اساسى در تفسير كلام الهى مى‌داند و چون ديگر سلفيان سخت به اين باور پايبند است. | ||
از خصوصيات ديگر روش [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] نقل و نقد اقوال مفسرين از صحابه و تابعين و غير آنهاست. [[ابن مسعود، احمد بن علی|ابن مسعود]]، [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، ابى بن كعب، مجاهد، محمد بن اسحاق، عكرمه، حسن بصرى، سعيد بن جبير، ضحاك، كلبى، ربيع بن انس، قتاده و مقاتل بن سليمان از جمله مفسرانى هستند كه از آنها نقل مى‌نمايد. اقوال [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] را نيز مورد توجه داده و گاه نقد مى‌نمايد. | از خصوصيات ديگر روش [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] نقل و نقد اقوال مفسرين از صحابه و تابعين و غير آنهاست. [[ابن مسعود، احمد بن علی|ابن مسعود]]، [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، ابى بن كعب، مجاهد، محمد بن اسحاق، عكرمه، حسن بصرى، سعيد بن جبير، ضحاك، كلبى، ربيع بن انس، قتاده و مقاتل بن سليمان از جمله مفسرانى هستند كه از آنها نقل مى‌نمايد. اقوال [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] را نيز مورد توجه داده و گاه نقد مى‌نمايد. <ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12560/1/136 مانند: متن کتاب، ص136]</ref> | ||
تشريح مطالب از ديگر نكات تفسير [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] است، از اين جهت بحث‌هاى موضوعى را مطرح مى‌كند و وجوه و شقوق مختلف آنها را بيان مى‌دارد؛ مانند: بحث هدايت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12560/1/40 هما، ص40]</ref> و توحيد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12560/1/28 همان، ص28]</ref>، كه با تعبير «فصل» متعرض آنها مى‌گردد.ايشان از آيات قرآن جهت مطرح نمودن مباحث كلامى، بهره‌گيرى فراوانى دارد؛ به عنوان نمونه در تفسير سوره حمد بحث نبوت و توحيد را در وجوه مختلف و مواضع گوناگون بيان مى‌كند. | تشريح مطالب از ديگر نكات تفسير [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم]] است، از اين جهت بحث‌هاى موضوعى را مطرح مى‌كند و وجوه و شقوق مختلف آنها را بيان مى‌دارد؛ مانند: بحث هدايت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12560/1/40 هما، ص40]</ref> و توحيد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/12560/1/28 همان، ص28]</ref>، كه با تعبير «فصل» متعرض آنها مى‌گردد.ايشان از آيات قرآن جهت مطرح نمودن مباحث كلامى، بهره‌گيرى فراوانى دارد؛ به عنوان نمونه در تفسير سوره حمد بحث نبوت و توحيد را در وجوه مختلف و مواضع گوناگون بيان مى‌كند. | ||
نسخهٔ ۱۶ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۵۷
| تفسیر القرآن الکریم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکتب الدراسات والبحوث العربیه و الاسلامیه (محقق) ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الـتفسیر القیم التفسیر القیم |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1410 ق یا 1990 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تفاسیر اهل سنت - قرن 8ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 95/5 /الف2ت7 1369 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تفسير القرآن الكريم المعروف بالتفسير القيّم مجموعه‌اى از آثار قرآنى ابن قيّم است. ابن قيم خود تفسير كامل و مستقل ننوشته بلكه بر چند سوره قرآن و بسيارى از آيات، تفسيرهاى كوتاه و بلندى نوشته است؛ از جمله بر سوره «فاتحه» كه آن را در آغاز مدارج السالكين گنجانده است. سوره «كافرون» را نيز تفسير نموده و بر «معوذتين» نيز تفسيرهايى نوشته است كه گويا ضبط صفدى به‌صورت «الرسالة الشافية في أسرار المعوذتين» اشاره به همين تفسير او دارد. اين تفسير بارها در بمبئى (1955م)، بيروت (1968م)، مصر و نيز مكه به چاپ رسيده است.
با وجود عدم تأليف تفسير، آراى تفسيرى فراوانى از او در بسيارى از کتاب‌هايش بر جاى مانده است. چنانكه برخى دانشمندان با عنايت به کتاب‌هايش چون «أمثال القرآن» و «أقسام القرآن»، او را از نخستين كسانى دانسته‌اند كه به تفسير موضوعى عنايت داشته است. كمتر كتابى از او بر جاى مانده است كه مباحثى را با عنايت به آيات قرآن و احاديث نبوى شرح نكرده باشد. آراى تفسيرى ابن قيّم نخستين بار توسط محمد اويس ندوى هندى، از سلفيان شبه قاره، به‌طور ناقص جمع‌آورى گرديد و «تفسير القيّم» ناميده شد. تا اينكه السيد محمد يسري، به‌طور جامع به گردآورى نظريات تفسيرى ابن قيم پرداخت.
به اين ترتيب، بديهى است كه نظريات تفسيرى ابن قيم همه سوره‌هاى قرآن كريم را به‌طور كامل دربر نمى‌گيرد و همه آيه‌هاى سوره‌ها را شامل نيست. چنانكه مجموعه سيد محمد 109 سوره را در خود جاى داده و درباره سوره‌هاى مبارکه قدر، قارعه، فيل، قريش و كوثر چيزى در آن نيامده است.
شيوه ابن قيم در تفسير آيات، تشريحى، تحليلى، ساده و قابل فهم است. وى آيات قرآن و سنت نبوى را دو منبع اساسى در تفسير كلام الهى مى‌داند و چون ديگر سلفيان سخت به اين باور پايبند است.
از خصوصيات ديگر روش ابن قيم نقل و نقد اقوال مفسرين از صحابه و تابعين و غير آنهاست. ابن مسعود، ابن عباس، ابى بن كعب، مجاهد، محمد بن اسحاق، عكرمه، حسن بصرى، سعيد بن جبير، ضحاك، كلبى، ربيع بن انس، قتاده و مقاتل بن سليمان از جمله مفسرانى هستند كه از آنها نقل مى‌نمايد. اقوال زمخشرى را نيز مورد توجه داده و گاه نقد مى‌نمايد. [۱]
تشريح مطالب از ديگر نكات تفسير ابن قيم است، از اين جهت بحث‌هاى موضوعى را مطرح مى‌كند و وجوه و شقوق مختلف آنها را بيان مى‌دارد؛ مانند: بحث هدايت[۲] و توحيد[۳]، كه با تعبير «فصل» متعرض آنها مى‌گردد.ايشان از آيات قرآن جهت مطرح نمودن مباحث كلامى، بهره‌گيرى فراوانى دارد؛ به عنوان نمونه در تفسير سوره حمد بحث نبوت و توحيد را در وجوه مختلف و مواضع گوناگون بيان مى‌كند.
اشاره به عقايد فرقه‌هاى اسلامى از ديگر وجوه تفسير ابن قيم است؛ به‌عنوان نمونه در تفسير سوره حمد، از آيات براى رد بر جبريه، قائلين به قدم عالم، منكران نبوت و... بهره مى‌گيرد، عقايد معتزله، اشاعره، جهميه، قدريه، و افرادى مانند: ابن سينا، خواجه نصير و... را مطرح و نقد مى‌نمايد؛[۴]
اقوال ابن تيميه براى او مهم و قابل توجه است و هر از گاهى درصدد بيان آن بر مى‌آيد؛[۵]
بيان حكم و اسرار آيات را نيز توجه دارد؛ [۶]
مباحث لغوى و زبانى نيز در آراى تفسيرى ابن قيم جايگاهى ويژه دارد. چنانكه معتقد است هيچ لفظى در قرآن كريم مهمل گذاشته نشده است و بايد ادبيات، نحو و لغت در تبيين مفردات قرآن كريم به خدمت گرفته شود. معانى لغوى را از زهرى، ابن انبارى، زجاج و ديگران نقل مى‌كند و از شعر عربى براى استشهاد بر معناى لغوى استفاده مى‌نمايد و البته در روش استفاده از آيات ديگر قرآن براى تفسير فرازها و آيات حتى در بخش لغت، تلاش فراوانى دارد.
در بحث‌هاى نحوى از سيبويه[۷]، بصريون و كوفيون نقل و استفاده مى‌نمايد.
با وجود بحث‌هاى تحليلى و گسترده از اختلاف قرائت[۸] و بيان وجوه آن و ذكر شأن نزول[۹] (البته در موارد اندك) غفلت نورزيده و به آن اهميت مى‌دهد.
ابن قيم به سبب تأليف جداگانه در امثال قرآن، در اين تفسير نيز به‌طور تشريحى به حكم و امثال مى‌پردازد و در جهت تبيين جهت‌هاى مختلف آن تلاش دارد.[۱۰]
روش تحقيق
اين اثر با مراجعه و تحقيق دفتر دراسات و بحوت عربى و اسلامى به اشراف شيخ ابراهيم رمضان به انجام رسيده است. محقق محترم در سه محور اين امر را پى‌گيرى كرده است:
- تصحيح متن تفسير با استفاده از نسخ چاپى.
- مقارنه احاديث نبوى با كتب صحاح.
- مقابله آيات قرآن در تفسير با مصحف مدينه منوره چاپ عربستان سعودى.
پاورقى‌هاى اين اثر مربوط به محقق است كه بيشتر در سه مورد مى‌باشد: 1-بيان آدرس احاديث و آيات بكار برده شده در متن تفسير. 2-شرح حال افراد و رجال مطرح شده در متن. 3-بيان برخى معانى لغوى.
نسخه شناسى
تفسير الميثم در مصر، قاهره، چاپخانه السنة المحمدية، به سال 1368ق در 631 صفحه و «بدايع التفسير»، تحت عنوان كامل «بدايع التفسير الجامع لتفسير الإمام إبن قيم جوزية» در عربستان سعودى، الامام، دار ابن الجوزى، به سال 1414ق در پنج مجلد به طبع رسيده است.
نسخه حاضر تفسير ابن قيم حاصل كار منشورات دار و مكتبة الهلال، بيروت، در يك نسخه در قطع وزيرى با 696 صفحه است كه به عنوان چاپ اول در سال 1990م مطابق با 1410ق با تحقيق ذكر شده از طرف مكتب الدراسات و البحوث العربية و الاسلامية، عرضه شده است. در پايان تفسير بحثى تحت عنوان «قاعدة نافعة» درباره احراز و ادعيه پناه بردن به خداوند از شر حسد و چشم زخم ارائه مى‌دهند و پايان بخش كتاب فهرست آن بر اساس سور قرآن مى‌باشد.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، جلد 4، ص498.
- دانش‌نامه قرآن و قرآن پژوهى، به كوشش بهاء‌الدين خرمشاهى، ج 1، ص128 و 674.