ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم: تفاوت میان نسخه‌ها

متأسفانه موارد ديگر زندگى او نيز به همين قرار است. ابهام از نسب او آغاز مى‌گردد: [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد |سمعانى]]، قتبى را نسبت جد وى به باهله مى‌داند، اما از سوى ديگر ابن قتيبه خود صريحاً به اصل ایرانى خود اشاره كرده، مى‌گوید: «نسب من در عجم مانع از آن نيست كه در مقابل ادعاهاى جاهلان این قوم، از عرب دفاع كنم». بنابراین چگونگى نسبت نيايش، قتيبه، به باهله روشن نيست و در جايى هم به «ولاى» او اشاره نشده است. در برخى از منابع وى را مروزى خوانده‌اند، اما بيشتر، این نسبت را از آن پدرش دانسته‌اند و این نظر معقول‌تر است؛ بنابراین شايد بتوان پنداشت كه نيايش، قتيبه، از مرو شاهجان برخاسته و همان جا با یکى از زنان عرب باهله ازدواج كرده و بدين سبب به باهله انتساب يافته است.

درهرحال، اقامت او در دينور طولانى شد و او در همين دوره بيشتر آثارش را تأليف كرد، زيرا به تأييد اكثر منابع، وى در بغداد بيشتر به تدريس آثار خود اشتغال داشته تا به تأليف، اما تعيين تاريخ انتقال از دينور به بغداد، آسان نيست.

از ظاهر ابن قتيبه جز آنچه از قول شاگردش، قاسم بن اصبغ، در حاشيه یکى از نسخ خطى «ادب الكاتب» آمده، چيزى نمى‌دانيم؛ بنا بر این روايت، وى خوش‌لباس بود، محاسن سفيد بلندى داشت، خوش‌رنگ و روى بود. بى‌گمان زندگى او را سراپا آرامشى عالمانه فراگرفته بود و اگرچه در اظهار عقايد خود و رد نظر مخالفان ترديد به خود راه نمى‌داد، این كار جز در دايره علم و کتاب صورت نمى‌پذيرفت. گویى از كشمكش‌هاى سياسى، سخت دورى مى‌گزيد و ترجيح مى‌داد عمر را به تأليف کتاب‌هاى علمى سنگين كه به‌آسانى دستاویز این و آن نمى‌شد، بگذراند؛ چنان‌كه به شغل قضا در شهر كوچكى چون دينور قناعت كرد و از هر كار ديگرى كه موجب جنجال و هياهو باشد، پرهيز نمود. شايد همين امر سبب شده باشد كه نویسندگان معاصرش درباره او يا ساكت بمانند يا به اشاراتى مختصر بسنده كنند و زمانى هم كه وى به يمن کتاب‌هايش، بيشتر مورد توجه قرار گرفت، ديگر از زندگى او سال‌ها گذشته و جزئيات زندگى‌اش از خاطره‌ها رفته بود.

و چندين نفر از اساتيد ديگر كه به اهميت افراد يادشده نيستند، به‌خصوص كه برخى را اصلاً نمى‌توان استاد او خواند؛ از آن جمله، [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] كه فقط یک بار مورد استناد او قرار گرفته است.

مبارزه ابن قتيبه با معتزله و جهميه و ديگر فرقه‌هايى كه كلام و فلسفه را مايه كار خود قرار مى‌دادند، موجب گرديد كه وزير متوكل وى را به قضاى دينور برگمارد. در بسيارى از آثار او، خاصه «تأویل مختلف الحديث»، مبارزه تند و آشكارى بر ضد معتقدان به رأى و به‌خصوص [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] پديدار است. وى استحسان و قياس را نيز به‌شدت رد مى‌كند و معتقد است كه آنها سرانجام انسان را به بدعت مى‌كشانند.

#الاختلاف في اللفظ و الرّد على الجهميّة و المشبّهة؛

#الميسر و القداح؛