جالينوس في الأسطقسات علی رأي أبقراط

جالینوس في الأسطقسات علی رأي أبقراط
پدیدآوران	جالینوس (نويسنده) حنین بن اسحاق (مترجم) سالم، محمد سلیم (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب جالینوس فی الاسطقسات علی رای ابقراط
ناشر	الهیئة المصریة العامة للکتاب
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1986 م
چاپ	1
موضوع	پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏9‎‏ج‎‏2

كتاب جالينوس فى الاسطقسات على راى أبقراط از جمله آثار به جاى مانده از مكتب يونان در زمينه علم پزشکى و كليات آن است كه به قلم حنين بن اسحاق عبّادى به عربى ترجمه شده است.

اين اثر از جمله کتاب‌هايى است كه در نسبت آن به جالينوس شك و ترديدى نيست، چرا كه خود جالينوس در بعضى از آثارش از جمله الصناعة الصغيرة و كتاب مزاج به اين اثر اشاره مى‌كند. (رك الصناعة الصغيرة، ص37 و المزاج، ص1).

نكته‌اى كه در ابتدا بايد متذكر شويم اين است كه بقراط نگاشته‌اى مستقل در زمينه اسطقسات و با اين عنوان ندارد. البته بقراط كتابى در زمينه طبيعت انسان به رشته تحرير درآورده است و در آن اثر از عناصر اوليه (اسطقسات) سخن گفته است. جالينوس نيز در نقل آراء بقراط در اين موضوع از اين كتاب استفاده نموده است.

ساختار

جالينوس در تفسير آراء بقراط در زمينه اسطقسات به شيوه شرح‌نويسى عمل مى‌كند يعنى ابتدا كلامى از بقراط نقل مى‌كند و سپس به شرح و تفسير آن مى‌پردازد.

اين كتاب داراى فصل و باب‌هاى مجزايى نيست، بلكه جالينوس مباحث مورد نظر را سلسله‌وار و پى‌درپى مى‌نويسد و مطالب را با باب‌هاى و فصول متعدد از هم جدا نمى‌كند. البته اين سبک نگارش در كتاب‌هاى مكتب يونان كه از نخستين مكاتب پزشکى است چيز مشهود و معمولى است.

گزارش محتوا

كتاب از چند جهت قابل توجه و اهميت است:

1. اين اثر -صرف نظر از مباحث مطرح شده در آن- از نخستين نگاشته‌هاى علم پزشکى است و براى كسانى كه علاقه‌مند به مطالعه در زمينه تاريخ علوم -خصوصاً تاريخ علم پزشکى و فلسفه‌اند- منبعى سودمند و مناسب به شمار مى‌رود.

2. در اين كتاب به يكى از مهم‌ترين مباحث علم پزشکى يعنى اسطقسات (اركان) پرداخته شده است. اين مبحث يكى از مباحث مهمى است كه هم زيربناى علم پزشکى سنتى است و هم ارتباط نزدیک ى با علوم فلسفى دارد و از اين‌رو از مباحث علمى و سنگين علم پزشکى شمرده مى‌شود به‌گونه‌اى كه بسيارى از پزشکان جرأت قلم‌زنى در اين باب را نداشته‌اند.

3. اين نگاشته مجموعه‌اى از آراى پزشکى فلسفى بقراط در زمينه اسطقسات است و چنان‌كه گفتيم بقراط تأليف مستقلى در اين زمينه ندارد، از اين‌رو براى كسانى كه مايل به آشنايى با آراء و نظريات بقراط‌اند اين اثر، مجموعه‌اى مفيد و سودمند است.

4. كسى كه اين مجموعه را جمع‌آورى و تدوين نموده يكى از بزرگ‌ترين پزشکان مكتب يونان يعنى جالينوس است. از سوى ديگر جالينوس خود به شرح و تفسير و گاه نقد و كنكاش مبانى و نظريات بقراط مى‌پردازد و ارزش علمى اين اثر را دو چندان مى‌كند.

5. مترجم اين كتاب، يكى از بزرگترين مترجمين و پزشکان دوره عباسى يعنى حنين بن اسحاق است. اين خصيصه هم باعث شده كه اين اثر در حوزه ترجمه متون هم قابل توجه و بررسى باشد.

وضعيت كتاب

اين اثر بر اساس دو نسخه خطى به وسيله دكتر محمد سليم سالم تصحيح و تحقيق شده است.

محقق بعد از گردآورى نسخ مخطوطات بين ترجمه عربى و متن يونانى كتاب مقايساتى انجام داده و در پاورقى مطالبى دراين‌باره نقل نموده است.

همچنين محقق از شرح حنين بن اسحاق بر اين كتاب و نيز تدوين و تنظيمى كه ابن ابى الاشعث از اين اثر داشته بهره برده است.

در پاورقى‌هاى كتاب نيز اختلاف نسخ، توضيحات محقق و نيز بخش‌هايى از متن يونانى و شرح حنين ذكر شده است.

در پايان نيز محقق فهرست اعلامى كه نام آنها در متن كتاب آمده و نيز راهنمايى موضوعى -الفبايى مباحثى را كه در كتاب مطرح شده تدوين و تنظيم نموده است.

اين اثر در سال 1986م در مصر به عنوان پنجمين اثر از منتخبات اسكندرانيين چاپ و منتشر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب