شرح مناجات شعبانیه

شرح مناجات شعبانیه
پدیدآوران	قربانی لاهیجی، زین‌العابدین (مقدمه‌نويس) محمدی گیلانی، محمد (نويسنده)
ناشر	نشر سايه
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1373 ش
چاپ	1
موضوع	دعاها دعای شعبانیه - نقد و تفسیر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏270‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏702‎‏ ‎‏م‎‏3

شرح مناجات شعبانيه، شرح كوتاهى است بر دعاى بسيار عالى و معروف مناجات شعبانيه كه توسط آیت‌الله محمد محمدى گيلانى، به زبان پارسى به رشته تحرير درآمده است. مقدمه و پاورقى از زين‌العابدين قربانى لاهيجى است.

ساختار

كتاب، مشتمل است بر مقدمه محقق، متن مناجات شعبانيه، مقدمه مؤلف و شرح مناجات.

روش شارح، بدين‌گونه است كه نخست، فقره مناجات شعبانيه را با عنوان «قوله:...» همراه با اعراب نقل مى‌نمايد و بعد ترجمه پارسى تحت اللفظى آن را ذكر مى‌كند و سپس به شرح فقره مزبور مى‌پردازد.

شارح، عبارات شرح را به لطايف آيات قرآنى و ظرايف روايات اهل بيت و پيامبر گرامى(ص) و اشعار آبدار عرفانى، مشحون و مزين ساخته است تا ملال‌آور نباشد.

گزارش محتوا

زين‌العابدين قربانى لاهيجى، در مقدمه‌اى كه بر اين شرح نوشته است، به اهميت و نقش دعا و مناجات در زندگى امروزى و دنياى كنونى پرداخته و سپس مناجات شعبانيه را معرفى كرده و منابع آن را يادآور شده و سخنانى را از امام خمينى(قده) پيرامون اهميت مناجات شعبانيه از صحيفه نور نقل نموده است و پس از آن، به توضيح پيرامون شرح حاضر و مؤلف آن پرداخته و سبب و چگونگى چاپ اين كتاب را بيان كرده است.

شارح، قبل از شرح مناجات، در مقدمه، از مصادر مناجات و راوى آن؛ يعنى حسين بن خالويه، تجلى عرفان حقيقى و ناب محمدى از مناجات شعبانيه، شيوه عارف‌نمايان و در تنگنا قرار گرفتن عارفان حقيقى سخن گفته است.

وى در مورد عارف‌نمايان مى‌نويسد: «سالوسى ايشان، موجب گرديد تا فقها و محدثان شيعى و سنى كه به مباحث عرفانى ناآشنا بودند، به همه عارفان و معارف، بدبين و ظنين گردند؛ تا جايى كه علامه مجلسى(قده) يك سوم از دعاى عرفه سيد الشهداء(ع) را كه عرفان ناب و عريان بوده، در كتاب «زاد المعاد» ذكر نفرموده و مرحوم محدث قمى، به‌عنوان زيادتى در «مفاتيح الجنان» ذكر كرده است».

او در پايان مقدمه، اشاره مى‌كند كه معارف حقيقى هميشه در بن ديوار، از دست‌رس اغيار مصون است و روايات شيعى و سنى دلالت مى‌كند كه آن گنج نهفته در زير ديوار كه خضر(ع) آبادش نمود، گنج معارف بوده است و خضرهاى زمان، هريك در عصر خويش، مأمور حفظ گنج معارفند و ناخشنودى بعضى از متشرعه زيانى به اين حقيقت نمى‌رساند.

عناوين مطالبى كه در اين كتاب بيان شده، به شرح زير است:

اجابت دعا؛

ابتداى دعا به صلوات؛

صلوات بر پيامبر و اهل بيتش؛

اصرار در شنيدن دعا؛

سميع بودن خداوند؛

اتصاف به صفات حقيقيه ذات الاضافه؛

انقطاع و فرار إلى الله؛

فرار إلى الله از مقامات عارفان؛

تربص، نقيض انقطاع؛

فرار حضرت موسى؛

مشايعت‌كنندگان رزمندگان؛

قضا و قدر و بداء؛

آيات قضا و قدر؛

عمل انسان، مسبوق به قضا و قدر است؛

حقيقت بداء؛

بداء يا تغيير سرنوشت؛

امر به دعا و صدقه‌دادن؛

معناى اله؛

عبادت موجودات؛

انسان، مرزوق به همه ارزاق است؛

ارواح طيبه؛

فرودگاه فرشتگان؛

نفوس خبيثه، فرودگاه شياطين؛

رحمت و غضب الهى؛

تقسيم قواى محركه حيوانى؛

غضب و سخط منسوب به خداوند متعال؛

رحمت نامتناهى خداوند؛

پاسخ به اشكال شفاعت؛

توكل بر خداوند؛

نياز ممكنات به علت تامه؛

نياز به اسباب طبيعى و امدادهاى روحى؛

حسن توكل؛

متوكلين بر غير خدا؛

خودفريبى و تسويف؛

تسويف و طول أمل؛

علاقه بين انسان و مستقرش؛

خودفراموشى، معلول خدافراموشى است؛

سينه اهل بصيرت؛

داستان توبه سيد حميرى؛

موهبت ستر و حجاب؛

انبساط در شكوا و دعا؛

هجر جميل و صبر جميل؛

انبساط در شكوا و سؤال؛

حسن ظن به خداى متعال؛

تبيين حسن ظن بالله؛

شناخت ذل عبوديت سراپرده عز ربوبيت است؛

بيدارى در جهت حب الهى؛

اشاره به اصناف محبوبين خداى تعالى؛

رزمندگان، محبوب خدايند؛

أنس بالله تعالى؛

علت فقدان أنس در جلوت؛

كلام هر كس، مظهر شأن اوست؛

تسبيح و تحميد عبادت؛

قلب و اطوار مختلف آن؛

اطوار قلب؛

طور طمأنينه بالله؛

ذكر الله چيست؟؛

اعراض از ذكر خدا؛

ذكر به معناى سبيل الله؛

خودشناسى و خداشناسى يا خداشناسى و خودشناسى؟؛

حوائج فطرى؛

ولايت خداوند؛

ولايت تشريعى خدا؛

ولايت شيطان؛

رضاى خداوند؛

عبدمتكرم به مكرمت رضا؛

تقدم رضاى الهى بر رضاى عبد؛

رضاى بنده، پرتوى از رضاى خداست؛

انقطاع إلى الله؛

وارستگى از غير و پيوستگى به آستان او؛

ارتباط انقطاع با اسم رب؛

پرستندگان اموال و رجال؛

اعوان مشركان و ستمگران؛

ظرافت در گفتار و كردار؛

ظرافت در كلمه «الهى»؛

ادب توحيدى؛

ظرافت تعبير در دعاى حضرت آدم(ع)؛

بيان مشحون از ادب ايوب؛

چرا يأس و نوميدى از رحمت پروردگار كفر و ضلال است؟؛

غلبه اصول سعادت‌آور بر اصول شقاوت‌آور؛

رجوع هر چيزى به اصل خويش؛

فقره ختام مناجات؛

عز و عزت؛

عزت مؤمن، از عزت‌الله است.

فهرست مطالب، در آغاز كتاب ذكر شده است و پاورقى‌ها، به ذكر آدرس آيات و منابع روايات و توضيح پاره‌اى از واژه‌ها و عبارات اختصاص يافته است.