تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') |
جز (جایگزینی متن - ':م' به ': م') |
||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:منطق]] | [[رده: منطق]] | ||
[[رده:آثار عمومی منطقی]] | [[رده:آثار عمومی منطقی]] | ||
[[رده:25 آبان الی 24 آذر]] | [[رده:25 آبان الی 24 آذر]] | ||
نسخهٔ ۳۰ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۲۷
| نام کتاب | تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الـفصول الخمسه. شرح
المقولات. شرح الارتياض علي کتاب المقولات. شرح العباره. شرح التحليل. شرح |
| پدیدآورندگان | فارابی، محمد بن محمد(نويسنده)
ابن باجه، محمد بن یحیی (نويسنده) فخري، ماجد (محقق) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | BC 66 /الف2ت7 |
| موضوع | فارابي، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق. ايساغوجي - نقد و تفسير |
| ناشر | دار المشرق |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 1994م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1774AUTOMATIONCODE |
تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي، تألیف ابوبکر بن صائع، معروف به ابن باجه (متوفی 1138ق)، تعلیقههای وی بر آثار ابونصر فارابی (متوفی 950ق) است که با تحقیق ماجد فخری منتشر شده است.
کتاب، حاوی مقدمه محقق و چهار جزء بدین ترتیب است:
- تعالیق بر دو کتاب ایساغوجی و فصول خمسه فارابی؛
- تعالیق بر کتاب مقولات (قاطیغوریاس) و ارتیاض بر کتاب مقولات فارابی؛
- تعالیق بر كتاب العبارة (باری ارمینیاس) فارابی؛
- تعالیق بر دو کتاب القياس و التحليل فارابی.
ابن باجه ابتدا پارهای از نص کتاب فارابی را برگرفته و سپس به تفسیر و تبیین عبارات و ارتباط آن با دیگر اقوال فارابی پرداخته است؛ البته وی شیوه یکسانی را به کار نبرده است. او از ابتدای سه مقالات اول یا از اواخر آنها آنچه را شایسته تعلیق یا تفسیر دیده انتخاب کرده و باقی را رها کرده است[۱].
«ایساغوجی»، اولین اثر فارابی است که ابن باجه بر آن تعلیقه زده است. در ابتدای بحث پیرامون این کتاب به این نکته اشاره شده که ابونصر فارابی پیشاپیش منطقیون عصرش، تعدادی از کتب مقدماتی و زمینهساز (التوطئة) را برای مطالعه منطق تألیف کرد که تاکنون از این آثار، چهار اثر یافت شده که عبارتند از: «رسالهای که ابونصر محمد بن محمد فارابی کتابش در منطق را با آن آغاز کرده است»، «فصولی که مشتمل است بر آنچه نوآموزان منطق به آن محتاجند و مجموعا پنج فصل است»، «کتاب ایساغوجی یا مدخل» و «كتاب الألفاظ المستعملة في المنطق». با وجود دشواری شناسایی ارتباط بین این کتب چهارگانه و بین دیگر آثار نظیر اینها که در مراجع قدیمی به فارابی نسبت داده شده، سه کتاب اول، وحدت منسجمی را تشکیل میدهند که در مجموع، قضایای مدخلی را که طالبان منطق ارسطو بهطور عام و ناظران در کتاب مقولات بهطور خاص به آن نیازمند هستند، حل و فصل میکنند[۲].
جزء دوم از تعلیقات ابن باجه، تعلیقاتی بر مقولات و لواحق آن مانند: «ارتیاض بر کتاب مقولات»، «غرض کتاب مقولات»، «قول در لواحق مقولات» است. نویسنده در این بخش بر مقولات عشر و اجناس عالیه ذکرشده در جزء اول کتاب مقولات فارابی، تعلیقه زده است. سپس لواحق مقولاتی را که از حیث فروع با آن مختلف است، به دنبال آن آورده است[۳].
جزء سوم تعلیقات، پیرامون «كتاب العبارة» است و مشتمل بر شروحی است که در کتابهای «غرض أبينصر في كتاب باري أرمينياس»، «كلام علی كتاب العبارة» و فقرات مختصر دیگر پراکنده است. از تعارض گزیدههای فارابی در این تعالیق معلوم میشود که نسخهای که ابن باجه بر آن اعتماد کرده، «شرح كتاب العبارة» که در سال 1960م، دو مستشرق به نام ویلهم کوتش و ستانلی مارو منتشر کردهاند، نیست؛ بلکه جزء خاصی از كتاب العبارة از «كتاب مختصر جميع الكتب المنطقية» محفوظ در مجموعه فیضالله افندی در استانبول است[۴].
آخرین بخش این تعلیقات، پیرامون دو کتاب القياس و التحليل فارابی است. چهبسا مهمترین مطالب این تعلیقات اشارات ابن باجه به شکل رابع از قیاس منسوب به جالینوس است. ارسطو چنانکه معروف است به سه قسم قیاس بسنده کرده و در مصادر عربی ادخال شکل چهارم به جالینوس نسبت داده میشود. بااینکه فارابی شکل چهارم را در کتاب «القياس الصغير» نیاورده است، ابن باجه بهتفصیل از آن سخن گفته است. بنابراین تعالیق ابن باجه بر قیاس بهمنزله جایگزین نسخه مفقود کتاب القياس فارابی است[۵].
فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. در پاورقیهای کتاب به اختلاف نسخه‌ها و الفاظی که در برخی نسخه‌ها ذکر نشده، اشاره شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق و متن کتاب.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب تعاليق ابن باجة علی منطق الفارابي در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور