موسوعة العقائد الإسلامية في الكتاب و السنة

موسوعة العقائد الإسلامية في الكتاب و السنة

نام کتاب	موسوعة العقائد الإسلامية في الكتاب و السنة
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	محمدی ری‌شهری، محمد (نويسنده) مسعودی، عبدالهادی (نويسنده) مرکز تحقيقات دارالحديث (محقق) خداياري، علينقي (نويسنده) برنجکار، رضا (نويسنده)
زبان	عربي
کد کنگره
موضوع	اسلام - اعتقادات - احاديث شيعه - اعتقادات - احاديث احاديث اهل سنت - قرن 14 احاديث شيعه - قرن 14
ناشر	موسسه علمي فرهنگي دار الحديث، سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1387ش , 1429ق , مجلد2: 1387ش , 1429ق , مجلد3: 1387ش , 1429ق , مجلد4: 1387ش , 1429ق , مجلد5: 1387ش , 1429ق , مجلد6: 1387ش , 1429ق ,
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE36379AUTOMATIONCODE

موسوعة العقائد الإسلامية في الكتاب و السنة، نوشته محمد محمدی ری‎شهری، دانشنامه‎ای است که در صدد عرضه نظام‎مند آیات و احادیث اعتقادى با توضیح و تحلیل، است.

این مجموعه، به زبان عربی و در زمان معاصر به نگارش درآمده است.

ساختار

کتاب در شش جلد تنظیم شده است. هر جلد مشتمل بر چند قسم و هر قسم دارای فصولی متعدد می‎باشد.

گزارش محتوا

در این پژوهش، سه کار اصلى در مورد اعتقادات انجام پذیرفته است: گردآورى آیات و احادیث اعتقادى، تنظیم موضوعى آیات و احادیث گردآورى‎شده و تحلیل مباحث مهم و حلّ تعارضات احتمالى و پاسخگویى به شبهات.

اگر وظایف یک متکلّم را به دو بخش کلی استنباط عقاید اسلامى و دفاع از آنها تقسیم کنیم، در این دانشنامه، بخش اوّل و قسمت مهمى از بخش دوم به انجام رسیده است؛ چراکه به‎منظور دفاع از عقاید اسلامى، نخست باید آنها را تنظیم کرد و پس از آن، به توضیح مفاهیم پرداخت و سرانجام، به اثبات و دفع شبهات و ردّ عقاید معارض پرداخت.

بخش‎هاى اصلى این دانشنامه، عبارتند از: عقل و جهل، علم و حکمت، شناخت خدا، عدل خدا، نبوّت، امامت، معاد،  جهان‎شناسى و ادیان و مذاهب.

ویژگى‎هاى این دانشنامه

الف)- استناد به قرآن و برهان: نخستین و مهم‎ترین ویژگى این دانشنامه، استناد آن به قرآن کریم و برهان عقلى است. راهیابى به قرآن و برهان، در کنار احادیث مأثور، عقاید دینى را ریشه‎دار مى‎سازد.

در دانشنامه عقاید اسلامى، تکیه‎گاه اصلى اصول عقاید (از قبیل: توحید و نبوّت)، برهان‎هاى عقلى برگرفته از قرآن و حدیث هستند؛ یعنى استدلال‎هایى که صرف نظر از گوینده، مى‎توان بدانها استناد جست؛ ازاین‎رو، نیازى به تحلیل و بررسى سندىِ این احادیث نیست. اما در فروع عقاید، دانش‎نامه تلاش مى‎کند تا پژوهشگر را به علم یا اطمینان به صدور احادیث برساند، خواه از طریق قوّت سند و خواه از راه سازگارى محتواى حدیث با قرآن و عقل و سایر احادیث.

ب)- جامعیت: تمام سعى و تلاش بر آن است تا این دانشنامه، به‎گونه‎اى تنظیم شود که تمامى آیات و احادیث مربوط به موضوعات متنوع عقیدتى را در بر گیرد؛ ضمن اینکه اگر سخنى نادرست به پیشوایان دین، منسوب است، مورد نقد و بررسى قرار گیرد.

ج)- تنظیم موضوعى و ساختار درختى: براى دستیابى آسان پژوهشگران به احادیث عقیدتى و فراهم‎سازى بستر فهم دقیق محتواى آنها، دانشنامه، احادیث مربوط به هر موضوع را در تبیینى منطقى از کلّى به جزئى، در خود جاى داده است.

د)- اختصار: تلاش شده در حدّ توان و با حفظ جامعیت، حجم دانشنامه پایین بیاید. در این راستا احادیث هم‎معنا حذف شده و به ذکر نشانى و اختلاف آنها در پاورقى اکتفا گردیده است.

با این ویژگى، پژوهشگر مى‎تواند براى رسیدن به اهداف پژوهشى، در کمترین زمان، بیشترین بهره را ببرد.

ه)- پرداختن به برخى مباحث جدید و مورد نیاز: در درآمد دانشنامه، شمارى از مباحث روز و مورد نیاز پژوهشگران در عرصه مسائل اعتقادى، به بحث گذارده مى‎شود.

و)- شرح، نتیجه‎گیرى، تحلیل و نقد: در ابتدا و یا انتهاى بسیارى از بخش‎ها و فصل‎هاى دانشنامه، نتیجه‎گیرى، تحلیل و نقدهایى به چشم مى‎خورد که ساختار و حدود آن بخش و فصل را نشان مى‎دهد؛ البته این، بدان معنا نیست که دیگر بخش‎ها به نقد و تحلیل نیاز ندارند، بلکه اینها نخستین گام براى زمینه‎سازى پژوهش‎ها و بررسى‎هاى گسترده و متنوع در عرصه مسائل مختلف عقیدتى هستند.

ز)- نمایه سازى: براى دستیابى بهتر پژوهشگران به احادیث اعتقادى، نمایه‎هاى این احادیث، جداگانه در دسترس قرار گرفته است. این نمایه‎ها زمینه بهره‎گیرى پژوهشگران از احادیث اعتقادى را در دیگر مباحث علمى و اخلاقى فراهم مى‎سازند.

ح)- هر عنوان، داراى درآمدى شامل گزارشى از احادیث عنوان و جمع‎بندى محتواى احادیث است و در آغاز یا انجام بسیارى از بخش‎هاى دانشنامه، تعلیقات، نتیجه‎گیرى و یا تحلیل و نقد مطالب ذکرشده آمده است و در مواردى (همچون تعارض ظاهرى روایات) که رفع ابهام آنها نیازمند توضیح است، بیان‎هاى تکمیل‎کننده‎اى افزوده شده است. به‎منظور تقویت متون حدیثى، احادیثِ مأخذیابى‎شده از معتبرترین منابع موجود، به‎ترتیب اعتبار، در پاورقى مستندسازى شده‎اند.

شیوه گزینش و تدوین آیات و احادیث

احادیث مربوط به هر موضوع، از مصادر روایى شیعه و اهل سنّت، گردآورى و با آیات قرآن، تنظیم و ارائه شده است. این دانش‎نامه، تمامى احادیث گزارش‎شده از پیامبر(ص) و اهل‎بیت(ع) را به‎صورت برابر، در خود جاى داده است؛ چنان‎که واژه «سنّت» در عنوان کتاب، گویاى این مطلب است. از تکرار احادیث، پرهیز شده، مگر در موارد زیر:

1. وجود نکته‎اى مهم در تفاوت واژه‎ها؛
2. وجود تباین لفظى میان متن شیعه و اهل سنّت؛
3. وجود حدیث در باب‎هاى گوناگون حدیثى و کوتاه بودن آن.

به‎جز این سه مورد، احادیث تکرارى، حذف و نشانى آنها در پاورقى طبق روش دانشنامه، ثبت گردیده است.

پس از آوردن آیات مربوط به موضوع، احادیث پیامبر(ص) و سپس احادیث اهل‎بیت(ع) تا امام مهدى(عج) به‎ترتیب آورده شده، مگر احادیثى که در تفسیر آیات، وارد شده‎اند، که بر دیگر روایت‎ها مقدّم شده‎اند.

منابع احادیث، در پاورقى و به‎ترتیب اعتبارشان تنظیم شده‎اند.

درصورتى‎که دسترسی به منابع اوّلیه ممکن باشد، حدیث فقط از آنها نقل مى‎گردد، مگر «بحار الأنوار» در احادیث شیعه و «كنز العمّال» در احادیث اهل سنّت که در پایانِ نشانى خواهند آمد.

اگر یک حدیث، هم از پیامبر(ص)، هم از دیگر معصومان نقل شده باشد، حدیث پیامبر(ص) در متن مى‎آید و به احادیث دیگر در پاورقى اشاره مى‎شود.

احادیث، با نام پیامبر(ص) و یا اهل‎بیت(ع) آغاز می‎شود، مگر آنکه متن به‎گونه‎اى باشد که باید اسم راوى آورده شود؛ در این صورت، نام کتابى که حدیث از آن نقل شده، در ابتدا آورده می‎شود.

براى پیامبر(ص) و اهل‎بیت(ع) نام‎ها و لقب‎هاى گوناگونى است؛ ولى براى هریک، یک نام یا لقبِ ثابت گذاشته شده است.

به جهت احترام، نام پیامبر(ص)، همراه با جمله «صلّى‌اللّه‌عليه‌و‌آله» و نام هریک از امامان، با جمله «عليه‌السلام» آورده شده است؛ گرچه در منبع، به‎گونه‎اى دیگر احترام شده باشند؛ ولى در مورد دیگران، به آوردن نام، اکتفا شده است.

پس از ذکر منابع در پاورقى، گاه با تعبیر «همچنین، ر.ک»، ارجاعاتى به منابع دیگر داده شده است. در چنین مواردى، متن ارجاعى با متن نقل‎شده، تفاوتى فاحش دارد که توجّه بدان براى پژوهشگر، مفید است.

ارجاعاتى که به قسمت‎هاى دیگر این دانشنامه داده شده، به جهت تناسب محتوایى میان احادیث آنهاست.

وضعیت کتاب

فهرست اجمالی مطالب هر جلد، در ابتدا و فهرست تفصیلی آن در انتهای همان جلد ذکر شده است.

در پاورقی‎ها توضیح برخی از جملات و آدرس مطالب ذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه مؤلف.
2. پایگاه اطلاع‎رسانی حدیث شیعه

پیوندها

مطالعه کتاب موسوعة العقائد الإسلامية في الكتاب و السنة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور