ابن مجاور، یوسف بن یعقوب

ابن مجاور، یوسف بن یعقوب

نام	ابن مجاور، یوسف بن یعقوب
نام های دیگر	اب‍ن‌ ال‍م‍ج‍اور، اب‍و ال‍ف‍ت‍ح‌ ج‍م‍ال ال‍دی‍ن‌ ی‍وس‍ف‌ ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب‌ اب‍ن‌ ال‍م‍ج‍اور، ی‍وس‍ف‌ ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب
نام پدر
متولد
محل تولد
رحلت	690 هـ.ق
اساتید
برخی آثار
کد مولف	521

ابن مُجاوِر، ابوالفتح نجم‌الدين يوسف بن يعقوب بن محمد بن على شيبانى دمشقى (601- 690ق)، مورخ و جغرافى‌نگار. اطلاعات زيادى درباره زندگى وى در دست نيست. در دمشق به دنيا آمد، دوران كودكى و نوجوانى را در بغداد سپرى كرد و آنگاه به هند رفت. مدتى در ملتان اقامت گزيد و در 618ق از راه دريا به عدن رفت و در فاصله سال‌هاى 619 -627ق به سير و سفر پرداخت و از شهرهاى زبيد، مكه و جده ديدن كرد و مدتى نيز در بندر غُلافِقه يمن و ساير نواحى عربستان مقيم شد. وى از ابواليمن كندى، عبدالجليل بن مندويه و ديگران علم آموخت.

تنها اثر مهم منسوب به وى، «تاريخ المستبصر» در تاريخ، جغرافيا، آداب و رسوم عربستان جنوبى و غربى است. آخرين تاريخى كه در اين كتاب به آن اشاره شده، ذيحجه 626ق است. در بعضى از مآخذ و نوشته‌ها اختلافى در نام اين اثر مشاهده مى‌شود. اشپرنگر آن را «تاريخ المستنصر» ذكر مى‌كند، درنبورگ نيز ضمن تأييد اين نظر، آن را اثرى مى‌داند كه مؤلف به المستنصر بالله خليفه عباسى اهدا كرده است. مايلز نام صحيح كتاب را «تاريخ المستبصر» مى‌نويسد.

درباره مؤلف كتاب نيز بين محققان اختلاف نظر موجود است. برخى با ذكر دلايلى از قبيل اينكه مؤلف در جايى از پدرش با نام محمد ابن مسعود بن على بن احمد بن مجاور بغدادى نيشابورى و از برادرش با نام احمد بن محمد بن مسعود ياد كرده و يا شناخت او در اشعار فارسى و به كار بردن اصطلاحات فارسى و... انتساب اين اثر را به ابن مجاورِ شيبانى دمشقى قاطعانه رد كرده، احتمال مى‌دهند كه كتاب به محمد بن مسعود... بن مجاور بغدادى نيشابورى منسوب باشد و از عدم توجه پژوهندگان پيشين و محققان و دانشمندان معروفى مانند فران و بروكلمان به اين مسأله روشن تعجب مى‌كنند؛ م. جواد نيز در انتساب آن به ابوالفتح يوسف بن يعقوب ترديد كرده است و با اشاره به اين‌كه مطالب و حوادث كتاب از سال 626ق تجاوز نمى‌كند، مى‌گويد مشكل مى‌توان باور كرد كه مؤلف تا 25 سالگى اين همه مسافرت‌ها را انجام داده و اثر خود را كه شامل اطلاعات فراوانى است و فراهم آوردن آن‌ها مستلزم پشت سر نهادن يك عمر طولانى پر از تجربه است، نوشته باشد.

ابومَخْزَمه در نوشته‌هاى خود درباره عربستان جنوبى كه برگزيده‌اى است از تاريخ‌هاى ابن مجاور و جَنَدى و اَهْدَل، مطالب مهمى از تاريخ المستبصر نقل مى‌كند و تقريباً در همه جا فقط به ذكر نام كتاب بسنده كرده و يا ندرتاً از مؤلف آن، بدون اشاره به اسم و كنيه و مشخصاتش، با عنوان «ابن مجاور» سخن مى‌راند. درهر حال آنچه مورد قبول است، انتساب اين اثر به يوسف بن يعقوب... شيبانى دمشقى است.

منابع

دايره المعارف بزرگ اسلامى، ج4، ص581.

وابسته‌ها

تاریخ المستبصر، صفة بلاد الیمن و مکة و بعض الحجاز / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

تاریخ المستبصر / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده