۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ر(' به 'ر (') |
جز (جایگزینی متن - 'ر«' به 'ر «') |
||
خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
بر پايه «تذكرة الاولياء» و سنجش درونمايه آن با ديگر منابع صوفيه، عطار به مهمترين آثار فارسى و عربىِ پيش از خود دسترسى داشته و از آنها مطالبى برگرفته است. خود او در مقدمه اين اثر، از منابعى مانند«شرح القلب»، «كشف الاسرار» و «معرفة النّفس» يا «معرفة النّفس و الرب» نام مىبرد و مىگويد: اگر كسى شرح بيشتر سخنان صوفيه را بخواهد، اين سه كتاب را بايد بخواند، اما از آنها نسخهاى در دست نيست. | بر پايه «تذكرة الاولياء» و سنجش درونمايه آن با ديگر منابع صوفيه، عطار به مهمترين آثار فارسى و عربىِ پيش از خود دسترسى داشته و از آنها مطالبى برگرفته است. خود او در مقدمه اين اثر، از منابعى مانند«شرح القلب»، «كشف الاسرار» و «معرفة النّفس» يا «معرفة النّفس و الرب» نام مىبرد و مىگويد: اگر كسى شرح بيشتر سخنان صوفيه را بخواهد، اين سه كتاب را بايد بخواند، اما از آنها نسخهاى در دست نيست. | ||
«شرح القلب»، چنانكه در پايان باب 58 تذكره آمده، به گمان، اثرى از خود عطار بوده است. در باره «كشف الاسرار» نيز گفتنى است كه | «شرح القلب»، چنانكه در پايان باب 58 تذكره آمده، به گمان، اثرى از خود عطار بوده است. در باره «كشف الاسرار» نيز گفتنى است كه در «كشف الظنون»، از دو كتاب به نام«كشف الاسرار فى التصوف» ياد شده است كه شايد هر يك از آنها، همان منبع عطار باشد، اما از آنها نيز نسخهاى نمانده است تا با«تذكرة الاولياء» مقايسه شود. در شمار دهها(بيش از صد) كتاب متعلق يا منسوب به عطار نيز كتابى به نام«كشف الاسرار» ديده نمىشود. | ||
مقايسه «كشف الاسرار و عدّة الابرار» ميبدى(تقريرات عرفانى خواجه عبداللّه انصارى در تفسير قرآن) با مطالب«تذكره» و بر پايه برخى از قرينههاى تاريخى، عطار در نوشتن «تذكره» به آن نظر داشته و «معرفة النفس» نيز تنها در مقدمه «تذكره» ياد شده است و اطلاع ديگرى از آن در دست نيست؛ عطار نيز تصريح نمىكند كه اين سه كتاب منبع او در تأليف«تذكره» بوده است. | مقايسه «كشف الاسرار و عدّة الابرار» ميبدى(تقريرات عرفانى خواجه عبداللّه انصارى در تفسير قرآن) با مطالب«تذكره» و بر پايه برخى از قرينههاى تاريخى، عطار در نوشتن «تذكره» به آن نظر داشته و «معرفة النفس» نيز تنها در مقدمه «تذكره» ياد شده است و اطلاع ديگرى از آن در دست نيست؛ عطار نيز تصريح نمىكند كه اين سه كتاب منبع او در تأليف«تذكره» بوده است. | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
ج) نسخهشناسى: | ج) نسخهشناسى: | ||
دستنويسهاى | دستنويسهاى معتبر «تذكرة الاولياء» تا سده دهم، همان يك مقدمه و 72 باب را در بر دارند، اما پس از قرن دهم فصلهاى ديگرى با نام«ذكر متأخران از مشايخ كبار» بر اين كتاب افزوده شده است كه حالات و سخنان 25 عارف را در سدههاى چهارم و پنجم گزارش مىكند. بيشتر اين پيوستهها، از منابعى گرفته شدهاند كه به گمان، عطار بدانها نيز دسترسى داشته، زيرا مطالب آنها به شيوه «تذكرة الاولياء» تأليف شده است. ازاينرو، بسيارى از پژوهشگران معاصر مانند نيكلسون، آن را بخشى از اصل كتاب پنداشتهاند، اما اين افزودهها در هيچيك از نسخههاى كهن كتاب نيست و فهرستى كه عطّار آن را در آغاز كتاب آورده است، تنها همان 72 نام را در بر دارد. شمارى از نسخههای «تذكرة الاولياء» كه تا پايان سده دهم نوشته شده است، مانند نسخه 985 هجرى، در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى، پس از 72 باب كتاب، رساله «هفت وادى» منسوب به عطّار را نيز در بر گرفته است. بارى، بر پايه دلايل و شواهد موجود، «تذكرة الاولياء» تا اواخر سده دهم تنها 72 باب داشته است. بخش منسوب به عطار (بخش دوم)، به شرح حال 25 تن از مشايخ و اوليا و ائمه دين مىپردازد كه نخستين آنان ابوبكر خواص و آخرينشان امام محمد باقر (ع) است. بيشتر افراد ياد شده دراين بخش، خراسانىاند و بزرگترين فصل آن، در باره احوال و سخنان ابوالحسن خرقانى است. ذكر ابوسعيد ابوالخير نيز در همين بخش ديده مىشود. | ||
«تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتابفروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروفترين چاپ كتاب، نسخهاى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازهاى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، فارسى شدن مقدمههاى كتاب و افزوده شدن 23 فهرست و زندگىنامهاى در باره نيكلسون بر آن است. | «تذكرة الاولياء» تا كنون بارها در هند(بمبئى، لاهور و دهلى) چاپ شده است و نخست، در همين كشور، در 1283، در قالب سنگى به چاپ رسيد و در ايران، نخست، در 1321، به همت كتابفروشى مركزى، در دو جلد منتشر شد. معروفترين چاپ كتاب، نسخهاى است كه با تصحيح رينولد آلن نيكلسون و مقدمه پروفسور براون در 1905م چاپ شد و پس از اين، دكتر استعلامى در 1346، تصحيح تازهاى از آن عرضه كرد. ويژگى نسخه آقاى استعلامى، فارسى شدن مقدمههاى كتاب و افزوده شدن 23 فهرست و زندگىنامهاى در باره نيكلسون بر آن است. |
ویرایش