منتخب التواریخ (بداؤنى): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'مقدمه‌نويس' به 'مقدمه‌نويس') |
جز (جایگزینی متن - ': ==' به '==') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
== معرفى اجمالى | == معرفى اجمالى== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
بخش اعظم منتخب التواريخ، منتخبى از طبقات الكبرى است، به اضافه‌ى اطلاعاتى كه بداؤنى از ديگر كتب تاريخى، نظير تاريخ مبارك شاهى تاليف مبارك مروزى، نظام‌التواريخ تاليف قاضى بيضاوى، لب‌التواريخ تاليف يحيى قزوينى و برخى مطالب جزئى است كه خود بر آن‌ها افزوده است. البته در دوره سورى (0947-962ق) و دوره‌ى اكبر (963-1004ق) كه سال وفات مولف است، عبدالقادر از مشاهدات، يادداشت‌ها و خاطرات شخصى بهره برده است. | بخش اعظم منتخب التواريخ، منتخبى از طبقات الكبرى است، به اضافه‌ى اطلاعاتى كه بداؤنى از ديگر كتب تاريخى، نظير تاريخ مبارك شاهى تاليف مبارك مروزى، نظام‌التواريخ تاليف قاضى بيضاوى، لب‌التواريخ تاليف يحيى قزوينى و برخى مطالب جزئى است كه خود بر آن‌ها افزوده است. البته در دوره سورى (0947-962ق) و دوره‌ى اكبر (963-1004ق) كه سال وفات مولف است، عبدالقادر از مشاهدات، يادداشت‌ها و خاطرات شخصى بهره برده است. | ||
== گزارش محتوا | == گزارش محتوا== | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
ارزشمندترين بخش كتاب، طبقه نهم و دهم آن است كه مولف خود شاهد و ناظر حوادثى بوده كه آن‌ها را به رشته‌ى تحرير درآورده است. اين دو بخش به تنهايى بيش از نصف حجم كتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به ويژه حوادث دوران اكبر كه خود مجلدى جداگانه(جلد دوم) است. از آن جا كه عبدالقادر از نديمان و نزديكان اكبرشاه بود و در دستگاه او اعتبار و با بزرگان عصر خود آشنايى داشت، نوشته‌هاى او از نظر تاريخى اهميت فراوانى پيدا كرده است. | ارزشمندترين بخش كتاب، طبقه نهم و دهم آن است كه مولف خود شاهد و ناظر حوادثى بوده كه آن‌ها را به رشته‌ى تحرير درآورده است. اين دو بخش به تنهايى بيش از نصف حجم كتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به ويژه حوادث دوران اكبر كه خود مجلدى جداگانه(جلد دوم) است. از آن جا كه عبدالقادر از نديمان و نزديكان اكبرشاه بود و در دستگاه او اعتبار و با بزرگان عصر خود آشنايى داشت، نوشته‌هاى او از نظر تاريخى اهميت فراوانى پيدا كرده است. | ||
== چاپ‌هاى كتاب | == چاپ‌هاى كتاب== | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
اينك جلدهاى اول و دوم منتخب‌التواريخ نيز بر اساس همان تصحيح مولوى احمد على صاحب، با مقدمه و اضافات دكتر توفيق سبحانى از سوى انجمن آثار و مفاخر فرهنگى انتشار يافته است. | اينك جلدهاى اول و دوم منتخب‌التواريخ نيز بر اساس همان تصحيح مولوى احمد على صاحب، با مقدمه و اضافات دكتر توفيق سبحانى از سوى انجمن آثار و مفاخر فرهنگى انتشار يافته است. | ||
== ارزيابى كتاب | == ارزيابى كتاب== | ||
نسخهٔ ۴ ژانویهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۱۵:۴۷
| نام کتاب | منتخب التواریخ |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | منتخب التواریخ. برگزیده |
| پدیدآورندگان | صاحب، احمد علی (محقق)
بدوانی، عبدالقادر بن ملوکشاه (نويسنده) هاشم‌پور سبحانی، توفیق (مقدمه‌نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DS 436 /آ1ب4 |
| موضوع | شاعران هندی (فارسی زبان) - سرگذشت نامه
عارفان - هند هند - تاریخ |
| ناشر | انجمن آثار و مفاخر فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1379 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11178AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«منتخب التواريخ»، اثر عبدالقادر بداونى از آثار مهم و با ارزش دوره‌ى اسلامى هند است كه گاهى تاريخ بداونى هم خوانده مى‌شود. اين كتاب به سبب ديد انتقادى، آزادمنشى و صراحت لهجه‌ى مولف، از بدو تاليف مورد توجه قرار گرفته است.
مولف كتاب را پنهانى نوشته است و كسى تا ده سال پس از مرگ اكبر؛ يعنى تا سال 1024ق از آن كتاب آگاهى نداشته است. خانى‌خان، مولف منتخب‌اللباب مى‌نويسد كه كتاب نخستين بار در دهمين سال سلطنت جهانگير در دسترس قرار گرفت؛ اما به سبب لحن تند آن توقيف شد.
بخش اعظم منتخب التواريخ، منتخبى از طبقات الكبرى است، به اضافه‌ى اطلاعاتى كه بداؤنى از ديگر كتب تاريخى، نظير تاريخ مبارك شاهى تاليف مبارك مروزى، نظام‌التواريخ تاليف قاضى بيضاوى، لب‌التواريخ تاليف يحيى قزوينى و برخى مطالب جزئى است كه خود بر آن‌ها افزوده است. البته در دوره سورى (0947-962ق) و دوره‌ى اكبر (963-1004ق) كه سال وفات مولف است، عبدالقادر از مشاهدات، يادداشت‌ها و خاطرات شخصى بهره برده است.
گزارش محتوا
كتاب كه شامل سه جلد مى‌باشد، در جلد اول خود حاوى يك مقدمه، شامل حمد خداوند، نعت پيامبر(ص) و خلفاى راشدين، فوايد تاريخ، سبب تاليف و روش كار و يك بخش اصلى شامل ده طبقه به شرح زير است:
طبقه اول: تاريخ هند در دوره‌ى غزنويان از سبكتگين تا خسرو ملك (367-582ق).
طبقه دوم: تاريخ غوريان از غياث‌الدين محمد تا قتل معزالدين محمد غورى(552-602ق).
طبقه سوم: تاريخ مماليك (غلامان) از قطب‌الدين ابيك تا عزل شمس‌الدين كيكاوس(602-689ق).
طبقه چهارم: تاريخ خلجيان از جلال‌الدين خلجى تا قتل مبارك خلجى(689-720ق).
طبقه پنجم: تاريخ تغلقيان از سلطان غياث‌الدين تغلق تا سلطان محمود تغلق(720-817ق).
طبقه ششم: تاريخ سادات از سيد خضرخان تا سيد علاءالدين (817-855ق).
طبقه هفتم: تاريخ لوديان از بهلول لودى تا قتل ابراهيم لودى (855-932ق).
طبقه هشتم: تاريخ تيموريان دوره‌ى اول از بابر تا اخراج همايون از دهلى (932-947ق).
طبقه نهم: تاريخ سوريان از تسلط شيرخان سورى بر دهلى تا سقوط سوريان (947-962ق).
طبقه دهم: تاريخ گوركانيان دوره دوم.
جلد دوم: وقايع دوران سلطنت جلال‌الدين محمد اكبر پادشاه (963-1014ق) مى‌باشد.
و جلد سوم: تذكره‌ى احوال شعرا، مشايخ، علما و فضلاى زمان تيموريان هند مى‌باشد. اين جلد حاوى زندگى‌نامه و آثار بسيارى از علماء مشايخ متصوفان و شاعرانى است كه اكثرا از ايران به هند رفته‌اند و به دربار اكبر پيوسته‌اند. وى در اين جلد از احوال 38 تن از مشايخ و 69 تن از فضلايى كه خود ملازم آنان بوده و نزد آنان تلمذ كرده؛ چون قاضى نورالله شوشترى و پانزده تن از اطباء معروف عصر اكبر شاهى سخن گفته است.
لازم به ذكر است كه در پايان هر جلد، فهرست آيات، احاديث، عبارات عربى، واژه نامه و فهرست عام اسامى تهيه و ارائه شده است.
ارزشمندترين بخش كتاب، طبقه نهم و دهم آن است كه مولف خود شاهد و ناظر حوادثى بوده كه آن‌ها را به رشته‌ى تحرير درآورده است. اين دو بخش به تنهايى بيش از نصف حجم كتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به ويژه حوادث دوران اكبر كه خود مجلدى جداگانه(جلد دوم) است. از آن جا كه عبدالقادر از نديمان و نزديكان اكبرشاه بود و در دستگاه او اعتبار و با بزرگان عصر خود آشنايى داشت، نوشته‌هاى او از نظر تاريخى اهميت فراوانى پيدا كرده است.
چاپ‌هاى كتاب
تاريخ بداؤنى را شخصى به نام طهماسب قلى در سال 1049ق خلاصه كرده است كه نسخه‌اى از آن در برلين موجود است. جلد اول كتاب را رانكينگ در 1895م، جلد دوم آن را لوو در 1884م، جلد سوم آن را هيگ در سال 1899م در كلكته به انگليسى ترجمه و چاپ كرده‌اند.
متن فارسى كتاب بين سال‌هاى 1844 تا 1869م به تصحيح مولوى احمد على صاحب، اهتمام كبيرالدين احمد و كپتان وليم تاسوليس صاحب در كالج پريس كلكته به چاپ رسيده كه اكنون نسخه‌هاى آن حتى در شبه قاره هم كمياب و حتى ناياب است.
در ايران، ابتدا جلد سوم آن از روى تصحيح مولوى احمد على صاحب، با مقدمه و اضافات دكتر توفيق ه- سبحانى در سال 1379 از سوى انجمن آثار و مفاخر فرهنگى منتشر شد.
اينك جلدهاى اول و دوم منتخب‌التواريخ نيز بر اساس همان تصحيح مولوى احمد على صاحب، با مقدمه و اضافات دكتر توفيق سبحانى از سوى انجمن آثار و مفاخر فرهنگى انتشار يافته است.
ارزيابى كتاب
طبق نوشته‌ى دكتر توفيق سبحانى، در پيش‌گفتار كتاب، منتخب التواريخ نخستين تاريخ فارسى هند كه در آن از شيوه‌ى انتقادى استفاده شده است و از اين ديدگاه، اين كتاب در تاريخ‌نويسى شبه قاره هند تاثير فراوان داشته و تاريخ‌نويسى را در آن سرزمين غنا بخشيده و تاريخ را به راهى نو كشانده است.
به نظر ايشان عبدالقادر، به معنى واقعى كلمه مورخى امين و با انصاف است. برخلاف مورخان دربارى، نه لحن متملقانه دارد و نه بنابر مصلحتى حقايق را پوشيده مى‌كند. عبارات وى روان و روشن است و در عين حال از ريزه كارى‌هاى ادبى و طنز ظريف خالى نيست. مولف چون طبع شعر هم داشته، كلام خود را به ابياتى از خود و شاعران گوناگون زينت داده است. به علاوه در بسيارى از رويدادها و درگيرى‌ها از دوان شاعران نمونه‌هايى را نقل كرده است و بسيارى از اشعار تاريخى كه اگر عبدالقادر آن‌ها را نقل نمى‌كرد، بى‌گمان از ميان مى‌رفت، به اين طريق در كتاب او محفوظ مانده است.
نثر كتاب، نه چنان مشكل است كه از نثرهاى مغلق به شمار آيد و نه در توجه به آرايه‌هاى لفظى و معنوى دچار افراط شده است كه موجب ملال خاطر خواننده شود. زبان طنز مولف هم واقعا بديع است.
منابع
مقدمه و متن كتاب و مقاله‌اى از كتاب ماه تاريخ و جغرافيا، مهر 1379، نويسنده نادره جلالى