الفهرست الموضوعي لآیات القرآن

الفهرست الموضوعي لآیات القرآن
پدیدآوران	محمدیان، محمد (نويسنده)
ناشر	مشکوة
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1380ش - 1383ش - 1422ق - 1424ق
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	توحید - جنبه‎های قرآنی - قرآن - فهرست مطالب - قرآن - کشف الآیات - معاد - جنبه‌های قرآنی - نبوت - جنبه‌‏های قرآنی
زبان	عربی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ف‎‏9‎‏ ‎‏1380 66/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الفهرست الموضوعي لآیات القرآن، از آثار نویسنده معاصر ایرانی و امامت‌پژوه و کارشناس سیره اهل‌بیت(ع) و رئیس پیشین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها؛ محمد محمدیان (متولد تبریز ۱۳۳۶ش)، راهنمای پژوهش در آیات اعتقادی به زبان عربی است و به دسته‌بندی آیه‌های قرآنی در مسائل اصول دین (توحید، نبوت و معاد) می‌پردازد و هیچ توضیح و تفسیری بر آن نمی‌افزاید. در مجموع تعداد 1000 موضوع مهمّ اعتقادی و قرآنی همراه با آیات مرتبط در این کتاب معرفی شده است.

هدف و روش

• محمد محمدیان چند نکته را یادآوری کرده است:

1. هدف اصلی از تدوین این مجموعه، فراهم‌آوری یک فهرست جامع و منظم برای آیات قرآن کریم است تا دسترسی محققان و پژوهشگران به معارف حقیقی قرآنی تسهیل شود. هرچند تلاش‌های بزرگی پیشتر صورت گرفته مانند الجامع لمواضيع آيات القرآن الكريم نوشته محمد فارس برکات و فرهنگ موضوعی قرآن مجید نوشته کامران فانی و بهاء‌الدین خرمشاهی، ولی اشکالات و نواقصی دارد و جای خالی فهرست موضوعی جامع و نظام‌مند احساس می‌شود.
2. تدوین این فهرست در چندین مرحله دقیق صورت گرفته است:
   1. استقصای تمامی آیات قرآن کریم و دسته‌بندی کلی آن‌ها بر اساس سه موضوع اصلی: توحید، نبوت، و معاد. این مرحله حدود چهار سال به طول انجامیده است.
   2. توزیع مطالب بر اساس عناوین اصلی و سپس انشعاب به موضوعات و عناوین فرعی.
   3. مرحله نهایی: استقصای مجدد و کامل تمامی آیات برای اطمینان از عدم غفلت از هیچ آیه‌ای، همراه با مراجعه به لغت‌نامه‌ها و تفاسیر، به‌ویژه آرای علامه طباطبائی در تفسیر المیزان، در موضوعاتی که اختلاف آراء وجود داشته است.
3. این اثر به دلیل استفاده از عناوین قرآنی واضح و صریح، نیازی به تفسیر یا توضیح اضافی ندارد.
4. همچنین، برای کوتاه‌تر شدن حجم کتاب، از روش ارجاع و شبکه‌سازی از کلمه «انظر» (دقیق نگاه کن) در پایان برخی موضوعات، استفاده شده است که همین روش توانسته است حجم کتاب را تا حدود یک سوم کاهش دهد.
5. در موضوعاتی که آیات فراوانی دارد و با مراجعه به معجم مفهرس قابل دستیابی است، فقط به تعداد آیات اشاره شده است.
6. به خاطر گستردگی بحث «خدا و مؤمنان» و «خدا و کافران»، این دو موضوع از آیات توحید حذف شد و در جلد چهارم با عنوان آیات کفر و ایمان خواهد آمد و البته در جلد دوم (آیات نبوت) مبحث خدا و پیامبران به صورت مبسوط آمده است.

ساختار و محتوا

• در کتاب 3 جلدی حاضر، موضوعات ذیل به ترتیب مطرح شده است:
• جلد اول آیات توحيد: این بخش بر آیات مربوط به اسماء، افعال و صفات خداوند متعال و مسائل مرتبط، تمرکز دارد. این جلد شامل ۲۵ عنوان اساسی و ۷۲ فصل و 1493 عنوان فرعی است که در مجموع 1590موضوع را دربرمی‌گیرد. ابواب این بخش شامل: اسامی، علم، قدرت، خالقيت و ربوبيت خدای متعال و توحید در مالکیت، حکمرانی و رزق و ... است.
• جلد دوم آیات نبوت: این بخش به ذکر آیات مرتبط با نبوت و رسالت، اهداف و تعالیم انبیاء، دعوت انبیاء، وحی و کتب آسمانی، تاریخ انبیاء (همراه با ذکر تفصیلی پیامبران مانند آدم، نوح، موسی، عیسی و...) و همچنین مباحث مربوط به اهل ایمان، کفر و واکنش کافران می‌پردازد. این بخش، ۱۲ عنوان اصلی و ۷۹ فصل و ۷۳۰ عنوان فرعی دارد و در مجموع شامل 821 عنوان است.
• جلد سوم آیات معاد: این بخش شامل موضوعات جهان آخرت، حقیقت معاد، اثبات آن، احوال مردگان، برزخ، قیامت، احوال مؤمنان و کافران، بهشت و جهنم است. این قسمت شامل ۱۲ عنوان اصلی و ۵۱ فصل و ۳۲۹ عنوان فرعی است و در مجموع 392 عنوان دارد.
• در آغاز هر 3 جلد اثر حاضر، فهرست اجمالی و در پایان هر جلد، فهرست تفصیلی مطالب آمده است و افزون بر آن در جلد سوم، فهرست الفبایی برای هر سه جلد با عنوان «الفهرست المعجمي» تنظیم شده است که شامل یک هزار موضوع مهمّ می‌شود و کلید راهنمای تمامی این کتاب است.

نمونه مباحث

• «أسماء الله»:

1. الأحد «قل هو الله احد.» الإخلاص (112): 1.
2. الآخر «هو الاول و الآخر...» الحدید (57): 3.
3. الإله 82 بار تکرار شده است. ⬅ با دقت نگاه کن به توحید در الوهیت ص219.

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.