روشنفکران ایرانی و مسئله زبان
روشنفکران ایرانی و مسئلۀ زبان: رویکردهای روشنفکران ایرانی به زبان فارسی از دورۀ قاجار تا عصر حاضر تألیف فرزاد بالو. این کتاب به بررسی تاریخی دیدگاههای روشنفکران ایرانی دربارۀ زبان فارسی از دورۀ قاجار تا امروز میپردازد و تحولات گفتمانی این موضوع را در بستر تاریخیاش تحلیل میکند.
| روشنفکران ایرانی و مسئلۀ زبان: رویکردهای روشنفکران ایرانی به زبان فارسی از دورۀ قاجار تا عصر حاضر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بالو، فرزاد (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | رویکردهای روشنفکران ایرانی به زبان و زبان فارسی از دورۀ قاجار تا عصر حاضر |
| ناشر | طرح نو |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| چاپ | دوم |
| شابک | 978-964-489-142-7 |
| موضوع | فارسی -- ایران -- تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 9ر2ب / 2633 PIR |
ساختار
کتاب در پنج بخش اصلی تنظیم شده است: 1) رویکرد اصلاح و تغییر خط و الفبای فارسی 2) رویکرد ناسیونالیستی 3) رویکرد مارکسیستی 4) رویکرد بازگشت به خویشتنی 5) رویکرد فلسفی. هر بخش به بررسی دیدگاههای روشنفکران در یک دورۀ خاص تاریخی میپردازد.
گزارش کتاب
کتاب «روشنفکران ایرانی و مسئلۀ زبان» اثر فرزاد بالو پژوهشی عمیق و جامع دربارۀ مواجهۀ روشنفکران ایرانی با مسئلۀ زبان فارسی از دورۀ قاجار تا به امروز است. نویسنده در این اثر با رویکردی تاریخی-تحلیلی، تحولات گفتمانی مربوط به زبان فارسی را در بستر اندیشۀ روشنفکری ایران بررسی کرده است.
در بخش نخست، بالو به بررسی دیدگاههای روشنفکران عصر قاجار مانند آخوندزاده، میرزا ملکمخان، طالبوف و آقاخان کرمانی پرداخته که عمدتاً بر محور اصلاح یا تغییر خط فارسی متمرکز بودند. این دوره نمایانگر اولین مواجهۀ نظاممند روشنفکران ایرانی با مسئلۀ زبان به عنوان یک موضوع مدرن است.
بخش دوم کتاب به تحلیل رویکرد ناسیونالیستی به زبان فارسی در دورۀ رضاخان اختصاص دارد. در این بخش دیدگاههای افرادی مانند محمدعلی فروغی، تقیزاده، کاظمزاده ایرانشهر، احمد کسروی، جمالزاده و صادق هدایت بررسی شده است که زبان فارسی را به عنوان عنصری اساسی در ساختن هویت ملی ایرانی مطرح میکردند.
بخش سوم به بررسی رویکرد مارکسیستی به زبان میپردازد و آرای چهرههایی مانند ابوالقاسم ذره، تقی ارانی و احسان طبری را تحلیل میکند. نویسنده نشان میدهد که چگونه مارکسیستهای ایرانی با وجود تأثیرپذیری از ایدئولوژی مارکسیستی، نگاهی خاص به مسئلۀ زبان فارسی داشتند.
در بخش چهارم، بالو به تحلیل دیدگاههای روشنفکران دهۀ چهل و پنجاه مانند فخرالدین شادمان، جلال آلاحمد، علی شریعتی و حسین نصر میپردازد که تحت تأثیر گفتمان بازگشت به خویشتن، رویکردی حفاظتی نسبت به زبان فارسی اتخاذ کردند.
بخش پنجم و پایانی کتاب به بررسی رویکرد فلسفی به زبان در اندیشۀ روشنفکران پس از انقلاب اختصاص دارد. در این بخش آرای چهرههایی مانند احمد فردید، رضا داوری اردکانی، داریوش شایگان، آرامش دوستدار، سید جواد طباطبایی، عبدالکریم سروش و داریوش آشوری تحلیل شده است که زبان را به مثابۀ یک مسئلۀ فلسفی مورد توجه قرار دادند.
کتاب با پیگفتاری انتقادی دربارۀ آیندۀ زبان فارسی و کارنامۀ روشنفکران ایرانی در این زمینه به پایان میرسد. این اثر به دلیل جامعیت تاریخی و تحلیل عمیق گفتمانهای مختلف، منبعی ارزشمند برای پژوهشگران حوزۀ تاریخ فکری ایران، زبانشناسی اجتماعی و مطالعات فرهنگی محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات