إختلاف الأئمة العلماء
اختلاف أئمة العلماء، اثر ابن هُبَیْره، ابوالمظفر عون‌الدین یحیی بن محمد بن هبیره شیبانی (560-499ق)، ادیب، محدث، فقیه حنبلی و وزیر دو تن از خلفای عباسی است. این کتاب در فقه مقارن نوشته شده و آرای اختلافی چهار پیشوای مذاهب اربعه «ابوحنیفه (80-150ق)»، «مالک بن انس (۹۳–۱۷۹ق)»، «محمد بن ادریس شافعى (150-204ق)» و «احمد بن حنبل (164-241 ق)» را گرد آورده است. یوسف احمد، پژوهش این کتاب را انجام داده و در دو جلد عرضه نموده است.
| إختلاف الأئمة العلماء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن هبیره، یحیی بن محمد (نويسنده) احمد، یوسف (محقق) |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1423ق - 2002م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 2-7451-3401-9 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | ش۹الف۳ 169/7 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مباحث این کتاب در جلد نخست با عنوان‌های «طهارت، نماز، جنازه‌ها، زکات، روزه، حج، ذبح، دادوستدها، رهن، حجر و تصرف در راه‌ها» شکل یافته است[۱] و در جلد دوم با «عاریت، ودیعه، غصب، شفعه، اجاره، فرایض، نکاح، طلاق، جنایات، سوگندها و داوری‌ها» ترتیب می‌گیرد[۲].
ابن هبیره مقدمه‌ای کوتاه با رویکرد اصولی نوشته، سپس ابواب فقهی را در آنچه به اختلاف فتوا مربوط است، دنبال کرده است[۳]. نگاه به شیوه اجتهادی پیشوایان چهاگانه اهل سنت در صدور فتوا، به آشنایی خواننده با فرایند مباحث کمک می‌کند؛ بدین‌گونه که:
- ابوحنیفه در تشخیص مسئله، نخست به قرآن می‌نگرد و چنانچه حکمی نیافت، به سنت نبوی(ص) رجوع می‌کند و اگر کار به انجام نرسید، از میان گفتار صحابه آنچه را دوست داشته، برمی‌گزیند و آنگاه که کلامی از آنان نیافت، به رأی خود عمل می‌کند؛
- مالک به ترتیب از کتاب خدا آغاز نموده، به احادیث می‌رسد و از میان آن‌ها آنچه را حجازیان روایت‌کرده‌اند، برمی‌گزیند. او تعامل اهل مدینه را اهمیت داده، گاهی نیز حدیث را رها کرده و «تعامل» را ترجیح می‌دهد؛
- شافعی یک مسئله را ابتدا از ظواهر قرآن (تا جایی که با ظاهر روایت رو‌به‌رو نگردیده و کنار گذاشته نشود)، اخذ می‌کند، سپس، به سنت مرفوعه به پیامبر(ص) می‌نگرد. نزد او ضعف در روایت یا اینکه از آحاد باشد، در اخذ به آن یکسان است؛
- احمد بن حنبل در آغاز، به مصحف می‌نگرد، سپس احادیثی را که ثقه‌ها روایت نموده‌اند، دنبال می‌کند و در این کار، قول صحابه را بر قیاس مقدم می‌شمرد[۴].
نویسنده در بررسی آرا، نخست اشاره‌ای به اتفاق و اجماع پیشوایان مذاهب چهارگانه نموده، سپس به اختلاف‌ها می‌پردازد[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.