نمایش مبدأ برای فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR12517J1.jpg
| عنوان =فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهريه دمشق 
| عنوان‌های دیگر = فهرس مخطوطات دار الکتب الظاهرية، الطب و الصيدلة 

| پدیدآوران = 
[[حمارنه، سامي خلف]] (نویسنده)

[[خيمي، صلاح محمد]] (نویسنده)

[[اصفهانی، محمدمهدی]] (مقدمه‌نویس)

[[حمصي‌، اسماء]] (مصحح)
| زبان = عربی
| کد کنگره =‏Z‎‏ ‎‏6605‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏2‎‏د‎‏2‎‏
| موضوع =
1.پزشکی - نسخه‌های خطی عربی
2.پزشکی - نسخه‌های خطی فارسی
3.پزشکی اسلامی - متون قديمی تا قرن 14

| ناشر = 
دانشگاه علوم پزشکي ايران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل 
| مکان نشر =ايران - تهران
| سال نشر =1387ش 

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12517AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =2
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12517
| کتابخوان همراه نور =12517
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}

'''فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق'''، اثر سامی خلف حمارنه و صلاح محمد خیمی، فهرستی است از کتب خطی و قدیمی موجود در کتابخانه ظاهریه دمشق که درباره علم پزشکی و داروسازی می‌باشند.

این اثر، به زبان عربی بوده و در سال 1389ق/1969م تا 1409ق/1981م، گردآوری شده است.

== ساختار ==
کتاب با دیباچه‌ای از [[اصفهانی، محمدمهدی|دکتر محمدمهدی اصفهانی]] آغاز و اسامی کتب، در دو جلد تنظیم شده است.

در جلد دوم نیز مقدمه‌ای از نویسنده آمده که در آن، توضیحات مختصری پیرامون کتاب داده شده است.

در هر مورد، ابتدا نام کتاب و سپس نام نویسنده و تاریخ وفات وی بیان شده و سپس، توضیحات مختصری پیرامون مطالب کتاب، ارائه گردیده است.

منابع و مصادری که نویسنده در تدوین کتاب، از آن‌ها بهره برده، عبارتند از: «عیون الأنباء فی طبقات الأطباء» ابن ابیاصیبعه؛ «معجم الأطباء» احمد عیسی بک؛ «[[طبقات الأطباء و الحكماء|طبقات الأطباء و الحکماء]]» [[ابن جلجل، سلیمان بن حسان|ابن جلجل]]؛ «تاریخ الطب» شوکت شطی؛ «مؤلفات ابن سینا» جورج شحاته قنواتی؛ «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون]]» حاجی خلیفه؛ «إیضاح المکنون» و «[[هدية العارفين، أسماء المؤلفين و آثار المصنفين|هدیة العارفین]]» [[بغدادی، اسماعیل|اسماعیل پاشا بغدادی]]؛ «تاریخ الأدب العربی» [[بروکلمان، کارل|کارل بروکلمان]]؛ «اکتفاء القنوع بما هو مطبوع» ادوارد فندیک؛ «[[معجم المطبوعات العربية و المعربة و هو شامل لأسماء الكتب المطبوعة في الأقطار الشرقية و الغربیة...|معجم المطبوعات العربیة و المعربة]]» یوسف لیان سرکیس؛ «معجم المخطوطات المطبوعة» [[منجد، صلاح‌الدین|صلاح‌الدین منجد]]؛ «[[الأعلام]]» [[زرکلی، خیرالدین|خیرالدین زرکلی]]؛ «[[معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية|معجم المؤلفین]]» [[کحاله، عمر رضا|عمر رضا کحاله]] و «نشرة الکتب العربیة التی نشرت فی الجمهوریة العربیة المتحدة» عایده ابراهیم نصیر<ref>ر.ک: مقدمه، ج2، ص5-6</ref>

== گزارش محتوا ==
در دیباچه، اشاره کوتاهی به اهمیت و ارزش کتاب شده و این مطلب بیان گردیده است که اثر حاضر، تنها یک فهرست واره نیست، بلکه در حد خود، یک کتاب محققانه در تاریخ پزشکی نیز می‌باشد و محتوای آن، به خوبی نشان می‌دهد که این اثر، یک گنجینه بسیار مفید برای محققین منابع طب اسلامی و ایرانی است و اساتید و پژوهشگران طب سنتی نیز می‌توانند از آن، در تعمیق شناسی منابع و احیاناً فراهم کردن زمینه دسترسی به آثار دور از دسترس، بهره ببرند<ref>ر.ک: دیباچه، ج1، ص3</ref>

جلد نخست، دارای یازده فصل می‌باشد. در فصل اول، ابتدا توضیحاتی پیرامون کتابخانه ظاهریه دمشق داده شده و سپس لیست کتب موجود در این کتابخانه ارائه گردیده است که از جمله آن‌ها، عبارتند از: «نهایة الأرب فی معرفة قبائل العرب» شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن عبدالله<ref>متن کتاب، ج1، ص9</ref>؛ «تعلیم المتعلم طریق التعلم» برهان‌الدین حمزة بن عباس زرنوجی<ref>همان، ص10</ref>؛ «قاموس المحیط و القابوس الوسیط الجامع لما ذهب من کلام العرب شماطیط» مجدالدین محمد بن یعقوب بن محمد بن ابراهیم فیروزآبادی شیرازی<ref>همان، ص11</ref>و...

در فصل دوم، ابتدا مقدمه‌ای پیرامون تاریخ طب عربی و آثار آن بیان گردیده و سپس مراحل هفت گانه‌ای که طی آن، کتب یونانی وارد طب اسلامی گردیده، ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص25-37</ref>

در فصل سوم، به تراث طبی یونانی بنا بر مصادر عربی اشاره گردیده و عنوان سایر فصول به ترتیب عبارتند از: عصر حنین و تأسیس طب عربی؛ عصر [[رازی، محمد بن زکریا|ابوبکر رازی]] و تمرکز علوم بهداشت در زبان عربی؛ عصر [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونی]] و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]؛ طب در مغرب و عصر ابن جزار؛ طب در‌اندلس در عصر [[زهراوی، خلف بن عباس|ابوالقاسم زهراوی]]؛ اطبای عراق و سوریه و مصر از قرن یازدهم تا سیزدهم؛ عصر ترجمه کتب از عربی به سایر زبان‌ها؛ فهرست آثار متعلق به فن بهداشت در ظاهریه.

فهرست کامل کتب، در جلد دوم کتاب جای گرفته است. روش کار نویسنده و ویژگی‌های کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:

#ذکر اسم کتاب یا رساله و تصحیح آن با مراجعه به کتب تراجم در صورت غیر صحیح بودن آن.
#ذکر سال نوشتن کتاب همراه با اشاره به مکان آن در صورت ذکر شدن آن در کتاب.
#ذکر اسم مؤلف به صورت کامل با اعتماد و استناد به کتب تراجم، همراه با مشخص کردن تاریخ هجری و میلادی وفات وی.
#ذکر اقسام، ابواب، فصول و... کتاب‌ها.
#اشاره به تاریخ نسخه برداری و نام ناسخ در صورت یافتن آن.
#توصیف مشخصات کتب از جمله نوع ورق، جوهر، نوع خط، قیود تملک، قرائت، مقابله با نسخ خطی دیگر و...
#ذکر عدد اوراق نسخ و تعداد سطور در هر صفحه.
#ذکر برخی از مصادر و مراجع<ref>ر.ک: مقدمه، ج2، ص3-6</ref>
== وضعیت کتاب ==
فهرست عام جلد نخست، در انتهای آن و سایر فهارس، در انتهای جلد دوم قرار گرفته است که عبارتند از فهرست:
#الفبایی، دربردارنده اسامی نسخ خطی به ترتیب معجم.
#مؤلفین، به ترتیب حروف الفبا.
#اعلام مذکور در کتاب.
#نساخ، به ترتیب حروف الفبا<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>
پاورقی‌ها بسیار‌اندک بوده و در آن‌ها، به اختلاف نسخ<ref>ر.ک: پاورقی، ج1، ص521</ref>، اشاره شده است.

==پانویس==
<references />

== منابع مقاله ==
مقدمه و متن کتاب.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[فهرست نسخ طبی خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی]]

[[الفهرست (ابن نديم)]]

[[طبقات الأطباء و الحكماء]]

[[عيون الأنباء في طبقات الأطباء]]

[[عيون الأنباء في طبقات الأطباء (خزرجی)]]

[[راز درمان (رساله‌ای در پزشکی سنتی و گياه درمانی)]]

[[كتاب الماء (لغت‌نامه جامع پزشکی)]]

[[مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)]]

[[ناباروری و منع باروری در پزشکی ایرانی]]

[[شش رساله کهن پزشکی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]