نمایش مبدأ برای تجرد خیال در حکمت متعالیه

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR18685J1.jpg
| عنوان = تجرد خیال در حکمت متعالیه
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[صانع‌پور، مریم]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =   ‎‏/‎‏ت‎‏3‎‏ص‎‏2‎‏ 1123 ‏BBR‎‏ 
| موضوع =ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. - نظریه درباره تجرد خیال - خیال پردازی (فلسفه اسلامی) - صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 979 - 1050ق. الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه - نقد و تفسیر
|ناشر 
| ناشر = بنياد حکمت اسلامی صدرا
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1388ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE18685AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-600-5101-18-8
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 18685
| کتابخوان همراه نور = 18685
| کد پدیدآور = 11556
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''تجرد خیال در حکمت متعالیه'''، از آثار نویسنده و پژوهشگر ایرانی و عضو هیأت علمی پژوهشکده غرب‌شناسی و علم پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،  [[صانع‌پور، مریم|دکتر مریم صانع‌پور]] (متولد ۱۳۳۳ش)، به تحلیل نقش محوری و حیاتی تجرد قوه خیال در فلسفه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم | ملاصدرا]] می‌پردازد و نقش این دیدگاه فلسفی را در مباحث مهمی (مانند وجود ذهنی، حرکت جوهری، شهود برزخی، معاد جسمانی و رجوع به حضرت حق در عالم برزخ و قیامت) تبیین می‌کند.

==هدف و روش==
* این اثر، پژوهشی تحلیلی و بین‌رشته‌ای است و نظریه «تجرد خیال» را از دیدگاه فلسفه و عرفان و در منظومه فکری حکمت متعالیه تبیین می‌کند. <ref> ر.ک: مقدمه نویسنده، ص7. </ref>
* [[صانع‌پور، مریم|دکتر مریم صانع‌پور]] از رهنمودهای اساتید گرامی، [[بهشتی، احمد | دکتر احمد بهشتی]] و [[جهانگیری، محسن | دکتر محسن جهانگیری]] برای نگارش کتاب حاضر قدردانی کرده است. <ref> همان، ص9. </ref>

==ساختار و محتوا==
* اثر حاضر که نقش اساسی تجرد خیال در حکمت متعالیه را شرح می‌دهد، 6 فصل دارد:
# «پیشینه نظریه خیال در آراء [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]]»: در فصل اول، نگارنده عالم خیال را مطابق با دیدگاه واضع آن یعنی [[ابن عربی، محمد بن علی|محیی‌الدین ابن عربی]] به گونه‌ای اجمالی بررسی می‌کند.
# «پیشگفتاری درباره نظریه خیال در آراء [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]»: در فصل دوم، اصول اندیشه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] مطرح می‌شود تا جایگاه تجرد خیال در منظومه فکری وی مشخص گردد.
# «خیال در قوس نزول و سیر وجودی نَفَس الرحمن، عماء و اعیان ثابته»: در فصل سوم، خیال در قوس نزول و سیر وجودی بررسی می‌شود و لذا نَفَس رحمانی و حضرت عمائیه مورد مداقه قرار می‌گیرد و به اعیان ثابته به عنوان عناصر علم باری تعالی و مقدمات بالفعل عالم هستی پرداخته می‌شود.
# «نفس انسان در قوس صعود و سیر معرفتی» در فصل چهارم، نفس انسان به عنوان موضوع سیر معرفت‌شناسانه در قوس صعود بررسی می‌شود و قوه تخیل نفس، مرکبی تلقی می‌گردد که قادر است راکبش را از شأن هیولانی و بالقوه مادّه تا اعلی علیین صفات و اسماء پروردگار ارتقاء دهد و به همین مناسبت در فصل مزبور ماهیت و عملکرد و جایگاه تخیل مورد تحقیق قرار می‌گیرد.
# «نقش تجرّد خیال در گشودن معضلات فلسفی» در فصل پنجم، استفاده از شاه کلید تجرد خیال توسط ملاصدرا جهت رفع برخی مشکلات فلسفی تبیین می‌شود و باین ترتیب مشکلاتی از قبیل صدور کثیر از واحد در قوس نزول، آگاهی کثیر به واحد در قوس صعود، وجود ذهنی، وجود برزخی، معاد جسمانی، شبهه آکل و مأکول و حرکت جوهری، بوسیله خیال مجرد برطرف می‌گردد.
# «انسان کامل و عالَم خیال» در فصل ششم، به نقش واسطه‌یی انسان کامل به عنوان نمونه اعلا و اتم مقام برزخیت پرداخته می‌شود و مقوله‌های وحی و الهام و اشراقات معرفتی، خیال خلّاق انسان کامل و تحقق اراده الهی در مقام خلافت الهی، عالیترین درجه صعود معرفتی در عروج انسان کامل به مرتبه فنای فی الله و بقای بالله بررسی می‌شود و سرانجام با کنکاش در نظریه عقل و حکمت متعالی [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] قرابت عقل و عرفان تبیین می گردد تا جایی که فاصله‌یی میان عقل و عرفان در نهایی‌ترین مرتبه قوس صعود ملاحظه نمی‌شود؛ همانگونه که در ابتدایی‌ترین مرتبه قوس نزول فاصله‌یی میان این دو مقوله نبود.
==نمونه مباحث==
* در یک جمع‌بندی می‌توان گفت:
# [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] بیش از آنکه به فرآیند وجودشناسانه خیال و به عبارتی دیگر به عالم خیال بپردازد، به فرآیند معرفت‌شناسانه خیال یعنی قوه تخیل پرداخته است.
# [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] با رویکرد عقلانی- استدلالی خویش نسبت به مبانی عرفانی -چون نظریه خیال- سهمی تعیین‌کننده در رشد و اشاعه دیدگاه‌های عرفانی از منظری عقلانی دارد.
# [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در برخی شبهات مربوط به وجود ذهنی، مانند انطباع کبیر در صغیر، تصور معدومات و اجتماع ضدین، نقش اساسی برای خیال قائل شده است.
# نقش واسطه‌ای عالم خیال در صدور کثیر از واحد و آگاهی کثیر به واحد در حکمت متعالیه ملاصدرا شبهات مربوط به این مسئله را مرتفع ساخته است.
# ملاصدرا تجرد و بقای قوه خیال را به عنوان شاه کلید مسئلۀ وجود برزخی و معاد جسمانی طرح کرده و بر این اساس پاسخگویی شبهات مربوط به بهشت و دوزخ برزخی و جسمانی و نیز تمثّل و تجسد اعمال می‌باشد. همچنین او شبهه کلامی آکل و مأکول را به همین طریق حل نموده است.
# حرکت جوهری در فلسفه متعالیه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] بدون طریقیّت عالَم خیال، امکان‌پذیر نیست.
# انسان کامل در حکمت متعالیه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در آیینه وجود و قلب مهذبش، مستمع وحی و الهامات الهی است و اراده الهی با وساطت خیال خلّاق وی محقق می‌شود. همچنین افاضات الهی از مجرا و مجلای وجود مطهر او در عالَم جاری می‌گردد زیرا او پس از فنای افعالی، صفاتی و ذاتی، باقی به بقای حقانی شده است.
# [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]] در تحلیلی مبتنی بر وحدت وجود و مراتب تشکیکی وجود، مراتب مختلف عقل را به عنوان جنود الهی تبیین کرده و معتقد است در حضرت احدیت، میان عقل و شهود دوگانگی نیست و همانگونه که اولین مخلوق خداوند، عقل کل و بسیط و نور و روح محمدی بود، این عقل پس از تنزل به مراتب ضعیف و متکثر خود، در روند صعودی از وجودی متکثر، ضعیف و بالقوه بار دیگر به وجودی واحد، قوی و بالفعل تبدیل می‌شود. این عقل بسیط، تغایری با شهود، عرفان و عشق ندارد و همین عقل، اساس حکمت متعالیه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] را تشکیل می‌دهد. <ref> متن کتاب، ص184-186. </ref>

==پانویس==
<references/>
==منابع مقاله==
*مقدمه و متن کتاب.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:فلسفه، مذهب و روانشناسی]]
[[رده:فلسفه اسلامی]]
[[رده:عصر تجديد حيات فلسفه اسلامی، قرن یازدهم]]
[[رده:فیلسوفان، آ–ی]]
[[رده:صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 979-1050ق]]
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آذر 1404]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1404 توسط محمد خردمند]]