نمایش مبدأ برای پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR140547J1.jpg
| عنوان = پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی
| عنوان‌های دیگر = از آغاز تا پایان دوره قاجار در تهران 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ش‍ه‍ی‍دی‌، ع‍ن‍ای‍ت‌ال‍ل‍ه‌]] (نويسنده)
[[بلوکباشی، علی]] (ويراستار)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  4پ9ش 4212 PIR 
| موضوع =تعزیه نامه‌‏ها - تعزیه - تاریخ - نمایش - ایران
|ناشر 
| ناشر = دفتر پژوهشهای فرهنگی ** کميسيون ملی يونسکو در ايران. مرکز انتشارات
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1380ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE140547AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-6269-81-8
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 140547
| کتابخوان همراه نور = 140547
| کد پدیدآور = 110306
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی از آغاز تا پایان دوره قاجار در تهران''' اثر [[ش‍ه‍ی‍دی‌، ع‍ن‍ای‍ت‌ال‍ل‍ه‌|عنایت‌الله شهیدی]]، پژوهشی درباره شکل‌گیری، تحول و کارکرد تعزیه به‌عنوان یکی از جلوه‌های پویا و اشکال زنده هنرهای نمایشی و یکی از عناصر میراث‌فرهنگی معنوی ایران.

در کتاب، موضوع‌های تاریخی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و ادبی تعزیه و تعزیه‌خوانی در ایران به طور اعم و تعزیه و تعزیه‌خوانی در حوزه جغرافیایی- فرهنگی تهران و نواحی پیرامون آن به طور خاص، به بحث و گفت‌وگو گذاشته شده است. در مواقع و موارد لازم نیز به مسائل و موضوع‌های مربوط به تعزیه‌خوانی در بعضی از شهرها و روستاهای ایران، اشاره شده است<ref>پیشگفتار، ص19</ref>.

مطالب، مبتنی بر اسناد و متون دست‌اول مربوط به تعزیه و تعزیه‌خوانی مانند نسخه‌ها، جنگ‌ها، بیاض‌ها، تذکره‌های خطی و چاپی، مقتل نامه‌ها، سوگنامه‌ها و متن‌های مربوط به دوره قاجار، اعم از روزنامه، رساله و کتاب و منابع معتبر شفاهی است. همچنین از پژوهش‌ها و نظرهای دقیق و باریک تعزیه پژوهان ایران و خارجی که در سال‌های اخیر و نوشته‌ها و گزارش‌ها و سفرنامه‌های نویسندگان و سیاحت‌گران و روایت‌ها و گفته‌ها و نظرهای شفاهی تعزیه‌خوانان و رجال سالخورده تعزیه نیز بهره گرفته شده است. بعضی از مطالب کتاب نیز نو و برگرفته از آگاهی‌ها و تجربه‌های تعزیه‌خوانان، به‌ویژه از مشهودات و شنیده‌ها و دریافت‌ها و تجربه‌ها و نظرهای شخصی نویسنده است که در طول سال‌ها، آموخته و به یاد سپرده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

کتاب در سیزده بخش زیر عنوان‌های تعزیه‌خوانی در دوره پیش از قاجار، در دوره قاجار، تعزیه‌خوانی‌های تهران، شکل‌های تعزیه‌خوانی و مکان‌های برگزاری آن‌ها، اقسام تعزیه و مجالس تعزیه، اجراکنندگان تعزیه، رخت و لباس و اسباب تعزیه، موسیقی تعزیه، منابع ادبی و نمایشی تعزیه نامه‌ها، زبان و ادبیات تعزیه، شیوه گفتار در تعزیه‌خوانی، ضرب‌المثل‌ها، تشبیه‌ها، تمثیل‌ها و اصطلاحات و شرح‌حال تعزیه‌خوانان و تعزیه‌گردانان، فراهم آمده است. هر بخش نیز بر اساس مطالب گوناگون آن، به چند فصل و زیر فصل، تقسیم شده است.

پیشگفتار و مقدمه‌ای که پس از آن با عنوان «تعزیه‌خوانی: حدیث قدسی مصائب در نمایشی آیینی»، همچنین فهرست نمایه‌ها و کتاب‌شناسی پایان کتاب از اجزای دیگری هستند که بخش‌های سیزده‌گانه اثر را تکمیل کرده است<ref>همان، ص19- 20</ref>.