نمایش مبدأ برای فرهنگ انجمن آرای ناصری

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR10932J1.jpg
| عنوان = فرهنگ انجمن آرای ناصری
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[هدایت، رضا قلی بن محمد هادی]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  /ه4ف4 2952 PIR 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = کتابفروشی اسلاميه
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = سده13
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10932AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = -
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 10932
| کتابخوان همراه نور = 10932
| کد پدیدآور = 8909
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''فرهنگ انجمن آرای ناصری''' اثر [[هدایت، رضاقلی|رضاقلى خان هدایت]] (1179- ۱۲۵۰ش)، فرهنگ لغاتی است شامل بیست و چهار «انجمن» که در سه بخش مقدمه، واژگان و کنایات، بر اساس فرهنگ‌نامه‌های پیش از خود، تدوین شده است.

انجمن آرای ناصری فرهنگی است که بر اساس لغات فرهنگ‌های متقدم، خاصه [[فرهنگ سروری‌]]، جهانگیری‌، [[رشیدی‌]]، [[فرهنگ فارسی برهان قاطع|برهان قاطع]] و [[برهان جامع]]، نوشته‌ شده‌ است‌. این فرهنگ که تقلید و اقتباس‌گونه‌ای از [[فرهنگ جهانگیری]] و امثال آن است، دنباله‌رو فرهنگ‌‌هایی‌ چون‌ برهان قاطع و [[فرهنگ رشیدی]] است. مؤلف در برخی‌ موارد‌ عینا جملات [[فرهنگ فارسی برهان قاطع|برهان قاطع]] را بدون تحقیق علمی در متن خود گنجانده است، لیکن باید گفت که این فرهنگ‌ در‌ صحت‌ و اعتبار به پای [[فرهنگ فارسی برهان قاطع|برهان قاطع]] نمی‌رسد<ref>افشانی آقاجری، بهمن؛ رادفر، ابوالقاسم، ص4</ref>.

هدایت انگیزه خود را از‌ تدوین‌ این فرهنگ را زدودن لغات‌ فارسى‌ از پراکندگى و تشویش و تمایز‌ واژه‌هاى‌ فارسى از عربى معرفى نموده و در مقدمه کتابش از چهل و یک فرهنگ‌ نام‌ برده که از آنها استفاده کرده‌ است‌<ref>ر.ک: رضایی، سیده نرگس، ص185</ref>.

وی کتاب را‌ به سه بخش تقسیم کرده است: 

بخش نخست آن در واقع مقدمه کتاب است. در‌ این‌ بخش، سابقه فرهنگ‌نویسی (به صورت مختصر)، تحقیق در واژگان پارسی و عربی، برخی‌ نقدها‌ و تحقیقات‌ مؤلف درباره اشتباهات فرهنگ‌نویسان پیش از خود و بحث و نقد مفصل در نکات و مباحث‌ دستوری، درمجموع، در دوازده آرایش نوشته شده است. 

بخش دوم، بخش عمده و اصلی‌ کتاب‌، دربردارنده‌ ٢٤‌ انجمن‌ است‌. هدایت در این بخش به واژگان فارسی پرداخته است. 

بخش سوم شامل کنایات و استعاره‌های زبان فارسی و عربی است که با شواهد شعری از بزرگان ادب فارسی‌ آمده است. این بخش از فرهنگ در سه بخش (پیرایش) نوشته شده است: پیرایش نخست فقط شامل کنایات فارسی است، پیرایش دوم درباره کنایاتی است که از واژه‌های فارسی و عربی‌ ترکیب‌ یافته و پیرایش سوم، شامل کنایات عربی است که در زبان و ادب پارسی کاربرد داشته است<ref>افشانی آقاجری، بهمن؛ رادفر، ابوالقاسم، ص4- 6</ref>.

بررسى سيصد مدخل از اين فرهنگ، نشان مى‌دهد 64‌ درصد‌ از مدخل‌هاى آن از‌ نظر‌ ساختمانى ساده و 25 درصد مرکب و 5 درصد نيز مشتق است. فعل‌ها نيز حجمى کمتر از 6 درصد از اين فرهنگ را در بر مى‌گيرد؛ به عبارت‌ها‌، جمله‌ها‌، وندها و حروف نيز کمتر‌ توجه‌ شده يا به عبارتى، بى‌توجهى شده است؛ آن چنانکه هريک از آنها، يک درصد از مدخل‌ها را به خود اختصاص داده است<ref>ر.ک: رضایی، سیده نرگس، ص185</ref>.