نمایش مبدأ برای تحفة العراقین

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR110785J1.jpg
| عنوان = تحفة العراقین
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[خاقانی، بدیل بن علی]] (نويسنده)
[[ق‍ری‍ب‌، ی‍ح‍ی‍ی‌]] (مصحح)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =PIR۴۸۷۶/خ۲ ۱۳۸۷  
| موضوع =شعر فارسی - قرن 6ق.
|ناشر 
| ناشر = [بی نا]
| مکان نشر = [بی جا] - [بی جا]
| سال نشر = 13سده
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE110785AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 110785
| کتابخوان همراه نور = 110785
| کد پدیدآور = 2556
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''تحفة العراقين'''، اثر [[خاقانی، بدیل بن علی|افضل‌الدین بدیل بن علی نجار خاقانی شروانی]]، معروف به [[خاقانی، بدیل بن علی|حکیم خاقانی]]، شاعر قرن ششم هجری، ابیاتی است در قالب مثنوی که شرح مسافرت شاعر می‌باشد.

برخی معتقدند که [[خاقانی، بدیل بن علی|خاقانی]] این مثنوی را در ضمن مسافرتی که به مکه کرده، سروده و در بین راه گفته، ولی آنچه از بعض اشعار کتاب برمی‌آید، این است که ظاهرا باید وی بعد از سفر مکه و در شروان، به سرودن آن پرداخته باشد<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه مب</ref>.

به‌طوری‌که [[خاقانی، بدیل بن علی|خاقانی]] در دیباچه این مثنوی می‌گوید، مدتی قبل از آنکه این کتاب را تقدیم جمال‌الدین محمد موصلی کند، آن را منتشر ساخته و به عراق و خراسان فرستاده و دست‌به‌دست می‌گشته است<ref>ر.ک: همان، صفحه مد</ref>.

[[خاقانی، بدیل بن علی|خاقانی]] در این مثنوی، شرح مسافرت خویش را به عراق عجم و عراق عرب بیان کرده و بعضی از علما و بزرگان این نواحی را ستوده و به مدح آنان پرداخته و ضمنا آداب و رسوم و اخلاق مردم بعضی از این ممالک را بیان کرده و در اواخر کتاب، اطلاعاتی از زندگانی خود و پدر و مادر و عمو و پسرعم خود داده و به‌طوری‌که در اشعار ذیل بیان می‌کند، این مثنوی را در مدت چهل روز، به رشته نظم کشیده و آن را به نام جمال‌الدین محمد موصلی کرده است:

{{شعر}}
{{ب|''من این‌همه گوهر از سر کلک''|2=''راندم به چهل صبا در سلک''}}
{{ب|''این عقد چو ختم شد به نامش ''|2=''از وی گهر و ز من نظامش''<ref>ر.ک: همان، صفحه مه</ref>}}
{{پایان شعر}}

نام این مثنوی را عموم تذکره‌نویسان و ارباب تواریخ، «تحفة العراقين» ضبط کرده‌اند، ولی [[خاقانی، بدیل بن علی|خاقانی]] خود در آخر دیباچه نام این مثنوی را چنین بیان می‌کند: «و هذه تحفة الخواطر و زبدة الضمائر» و در ضمن اشعار این مثنوی نیز هیچ ‌جا کلمه «تحفة العراقين» دیده نمی‌شود و شاید به‌مناسبت اینکه آن را در شرح مسافرت خود به عراقین سروده، دیگران این نام را بر این کتاب، گذاشته باشند<ref>ر.ک: همان، صفحه مه - مو</ref>.

این مثنوی در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض مقصور یا محذوف است و عده ابیات آن، به انضمام اشعاری که در نسخه‌های دیگر موجود بوده و در نسخه مورد تصحیح کتاب نبوده، بالغ بر 3158 بیت است. [[خاقانی، بدیل بن علی|خاقانی]] اغلب مضامین و تعبیراتی را که در این کتاب آورده، در دیوان خود نیز آن‌ها را بیان کرده است<ref>ر.ک: همان، صفحه مو</ref>.