نمایش مبدأ برای بهارستان و رسائل جامی

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR34667J1.jpg
| عنوان = ‏بهارستان و رسائل جامی
| عنوان‌های دیگر = تائیه. شرح ** چهل حدیث ** رسائل جامی ** رساله سر رشته ** رساله عروض ** رساله قافیه ** رساله موسیقی ** رساله نائیه ** شرح قصیدة تائیة مسماة به «نظم الدر» (یا «نظم السلوک») ابن الفارض ** لوامع في شرح قصیدة میمیة خمریة فارضیة ** لوایح در بیان معارف و مع
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[جامی، عبد الرحمن بن احمد]] (نويسنده)
[[افصح‎زاده، اعلاخان]] (مصحح و مقدمه‌نويس)
[[عمروف، محمدجان]]  (مصحح و مقدمه‌نويس) 
[[ظهورالدين، ابوبکر]]  (مصحح و مقدمه‌نويس)
[[ابن فارض، عمر بن علی]] (نويسنده)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =5692 PIR 
| موضوع =ابن فارض، عمر بن علی، 576 - 632ق. تائیه - نقد و تفسیر - اربعینات - قرن 9ق. - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - موسیقی - متون قدیمی تا قرن ۱۴ - مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوی - نقد و تفسیر - نثر فارسی - قرن 9ق.
|ناشر 
| ناشر = مرکز پژوهشی ميراث مکتوب ** مرکز مطالعات ایرانی
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1379ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE34667AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 964-6781-32-2
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 34667
| کتابخوان همراه نور = 34667
| کد پدیدآور = 776
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''‏بهارستان و رسائل جامی (مشتمل بر رساله‌های: موسیقی، عروض، قافیه، چهل حدیث، نائیه، لوامع، شرح تائیه، لوایح و سررشته)'''، مجموعه‌ای از رساله‌های [[جامی، عبدالرحمن|نورالدین عبدالرحمن بن احمد جامی]] (817-‌898ق/1414-‌1493م) است در یک جلد.

این مجموعه، مشتمل است بر رساله‌های زیر:
# بهارستان؛
# رساله موسیقی؛
# رساله عروض؛
# رساله قافیه؛
# چهل حدیث؛
# رساله نائیه یا شرح بیتین مثنوی؛
# لوامع فی شرح قصیده میمنیه خمریه فارضیه؛
# شرح قصیده تائیه که آن را به «نظم الدر» (یا «نظم السلوک») [[ابن فارض، عمر بن علی|ابن فارض]] نیز می‌شناسند؛
# لوایح در بیان معارف و معانی؛
# رساله سررشته یا رساله در مراقبه و آداب و ذکر (با تصحیح [[جویا جهان‌بخش]])<ref>ر.ک: فهرست مطالب کتاب، ص7-9</ref>.

بهارستان جامى در سال 892ق، با نثر ساده مسجع و آمیخته با نظم نگارش یافته. این رساله به زبان فارسی و در حکایات و اندرزهاى اخلاقى نوشته شده است. جامى این کتاب را براى فرزندش، ضیاء‌الدین یوسف که به «آموختن مقدمات کلام عرب و اندوختن قواعد فنون ادب» اشتغال داشت، گردآورى کرده و آن را به پادشاه تیمورى، سلطان حسین بایقرا (873-‌911ق/1468-‌1505م) تقدیم کرد<ref>ر.ک: ویکی‌نور، بهارستان</ref>.

[[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در موسیقی و عروض دست قوی داشته است. از این جهت اکثریت محققان و عالمان ساحت موسیقی، او را به‌عنوان استاد این فن شناخته‌اند. از گفته خود جامی چنین برمی‌آید که او در ایام جوانی به این علم اشتغال می‌ورزیده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص173</ref>. همچنین از سخنانش پیداست که او از جوانی به دنبال تألیف رساله‌ای در موسیقی بوده، ولی در اواخر عمرش به این نیت جامه عمل پوشانده است<ref>ر.ک: همان، ص174</ref>. رساله موسیقی [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] با زبان روان و ساده و به درخواست [[امیر‌علیشیر نوایی، علیشیر بن کیچکنه|علی‌شیر نوایی]] از [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] تألیف شده است. سال تألیف این رساله دقیقا مشخص نیست<ref>ر.ک: همان</ref>.

رساله عروض [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در پیروی از «المعجم في معايير أشعار العجم» [[شمس‌الدین قیس رازی]]، در یک مقدمه و هشت فصل نوشته شده است. [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در مقدمه در خصوص چینک‌های واحد شعری، در فصل‌های اول و دوم درباره کلام موزون و اهمیت آن و...، در فصل‌های سوم و چهارم درباره 5 بحر عربی، در فصل‌های پنجم و ششم درباره بحرهای خاص نظم فارسی و در فصل‌های هفت و هشت درباره بحرهای سریع و جدید، قریب و مشاکل و متدارک و متقارب، صحبت کرده است<ref>ر.ک: همان، ص228</ref>. عروض [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] برخلاف المعجم، بسیار موجز است و مقصود مصنف از تألیف آن فهماندن و در دسترس قرار دادن قواعد عروض بوده است<ref>ر.ک: همان، ص229</ref>.

رساله جامی درباره قافیه، رساله‌ای خُرد است و از این جهت خود او درباره آن چنین نوشته است: «مختصری است وافی به قواعد علم قوافی». رساله قافیه جامی با خواهش و درخواست دوستانش در پیروی «قافیه» شمس‌الدین قیس رازی به طرز مختصر تصنیف شده است<ref>ر.ک: همان، ص290-291</ref>.

[[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در ابتدای رساله چهل حدیث در توضیح درباره محتوای آن می‌نویسد: «اما بعد، این چهل کلمه است از آن کلمات که سهولت فهم و حفظ را به نظم فارسی ترجمه کرده می‌آید». انگیزه جامی، از تألیف این کتاب، عمل به روایتی نبوی(ص) است که در آن آمده: هرکه از امتم چهل حدیث را حفظ کند که مایه سود مردم باشد، خداوند در روز قیامت او را فقیه و عالم، محشور می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص313</ref>.

[[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در رساله نائیه، در پی بیان معنی نی و حکایت شکایت آن - که در دو بیت ابتدایی مثنوی معنوی مولوی آمده - می‌باشد. او در توضیح معنای نی از نظم و نثر، بهره می‌برد<ref>ر.ک: همان، ص329</ref>.

[[جامی، عبدالرحمن|جامی]] در مقدمه قصیده میمیه خمریه فارضیه در توضیح آن می‌نویسد: اما بعد این ورقی چند است در شرح الفاظ و عبارات و کشف و رموز و اشارات قصیده میمیه خمریه فارضیه که در وصف راح محبت که شریف‌ترین مطلوبی است با لطیف‌ترین اسلوبی صورت انتظام یافته و در میان ارباب عرفان و اصحاب ذوق و وجدان شیوعی کامل و شهرتی تمام گرفته<ref>ر.ک: همان، ص344</ref>.

شرح قصیده تائیه جامی مشتمل است بر مجرد حل لغات و بیان معنای هر بیت با عبارتی فارسی که همه‌فهم باشد در قالب رباعی، که گاه در ابیاتی نیز به اقتضای ضرورت با شرح همراه شده است<ref>ر.ک: همان، ص409</ref>.

لوایح که آن را با نام مفصل رساله لوایح در بیان معارف و معانی نیز می‌شناسند، یکی از شیرین‌ترین و فصیح‌ترین اثرهای عرفانی جامی است. این اثر تقریبا در سال 870ق برای شاه همدان و عراق و آذربایجان، جهان‌شاه قراقویونلو (872-‌841ق)، نوشته شده است<ref>ر.ک: همان، ص441</ref>.

رساله سررشته را با نام‌های، رساله در طریق خواجگان، رساله طریق صوفیان، رساله پاس انفاس، رساله در مراقبه و آداب ذکر و... نیز می‌شناسند. این کتاب، اثری است کم‌حجم و پرمحتوا در بیان مسائل علمی تصوف و ارکان آن<ref>ر.ک: همان، ص448</ref>.