نمایش مبدأ برای الحدود و الفروق

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR138603J1.jpg
| عنوان = الحدود و الفروق
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ابن هبةالله، سعید بن هبةالله]] (نويسنده)
[[یعقوبی، غلامعلی]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره = 1374 4ح 606 BBR 
| موضوع =فلسفه اسلامی - اصطلاحها و تعبیرها - فلسفه اسلامی - واژه نامه‌‏ها
|ناشر 
| ناشر = آستان قدس رضوی. بنياد پژوهشهای اسلامى
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1374ش - 1419ق - 1995م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE138603AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 138603
| کتابخوان همراه نور = 138603
| کد پدیدآور = 109250
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''الحدود و الفروق'''، اثر [[ابن هبةالله، سعید بن هبةالله|ابوالحسن سعید بن هبةالله بن حسین عشاب طبیب بغدادی]] (436-495ق)، کتابی است در تبیین و تعریف اصطلاحات منطقی، کلامی، فلسفی و طبی و بیان تفاوت برخی از اصطلاحات متشابه با یکدیگر.

آثار بسیاری در شرح و تبیین واژگان و اصطلاحات کلامی، فلسفی و منطقی، به رشته تحریر درآمده است، اما طبق آنچه محقق در مقدمه به آن اشاره نموده، اثر حاضر، نسبت به آثار مشابه خود، برتری داشته و از نظر کیفی و کمی، با در بر داشتن بیش از ششصد حد و فرق، کتاب بی‌نظیر بوده و از تصنیفات قبل و بعد از خود، متمایز گردیده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص9-10</ref>.

حدود و تعاریف ذکرشده در کتاب، طبق آنچه محقق بدان اشاره نموده، تقریبا به عدد روزهای سال نزدیک بوده و تفاوت اصطلاحات متشابه با یکدیگر، تقریبا سیصد مورد می‌باشد. نویسنده، تعاریف و حدود را با اصطلاحات متعلق به منطق و صناعت جدل و قیاسات آغاز نموده (اصطلاحات 1 تا 121)<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> که از جمله آنها، می‌توان به اصطلاحاتی همچون: تعریف حد و بیان فرق میان حد و رسم، حد علم، حد قانون، حد صناعت علی الاطلاق، حد صناعت منطقی، حد جنس و بیان تفاوت اسم جنس با اسم مشترک، حد نوع و... اشاره نمود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص21-23</ref>.

پس از آن (از اصطلاحات 121 تا 225)، به‌تدریج به تبیین اصطلاحات فلسفی محض، (از اصطلاحات علمی و سپس نظری)، پرداخته شده و در قسمت اصطلاحات نظری فلسفی، اصطلاحات مربوط به کیفیات نفسانی بر فلکیات، مقدم داشته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص10</ref>. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: حد اراده، وهم، ظن، رأی، تمییز، حدس صناعی، رؤیت و...؛ به‌عنوان مثال، در تعریف حد وهم، چنین آمده است: «وقوف النفس بين السلب و الإيجاب» (توقف و تردید نفس بین نفی و اثبات)<ref>ر.ک: متن کتاب، ص64</ref>.

نویسنده در ادامه به شرح اصطلاحات مربوط به کون و فساد بازگشته و سپس، به تعریف اصطلاحات طبی پرداخته و آنها را توضیح داده و تفاوت اصطلاحات متشابه آن را، بیان کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص11</ref>؛ اصطلاحاتی همچون حد نبض عظیم، نبض صغیر، نبض معتدل، نوم، یقظه، مرگ طبیعی، احساس، شهوت، وهم، جوع، روح، نضج و...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص117</ref>.