نمایش مبدأ برای الإعانة علی دفع الإغانة

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR119091J1.jpg
| عنوان = الإعانة علی دفع الإغانة
| عنوان‌های دیگر = کتاب الاعانه علی دفع الاغانه 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[خبری، محمد بن ابراهیم]] (نويسنده)
[[عبدالوهاب، محمد حلمی]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  6الف2خ 288 BP 
| موضوع =تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - آداب طریقت - متون قدیمی تا قرن 14 - مرید و مراد - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
|ناشر 
| ناشر = المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم. معهد المخطوطات العربية
| مکان نشر = مصر - قاهره
| سال نشر = 1441ق - 2020م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE119091AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-977-5017-71-0
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 119091
| کتابخوان همراه نور = 119091
| کد پدیدآور = 94635
| پس از = 
| پیش از = 
}}

'''الاعانة علی دفع الاغانة''' نوشته فقیه، محدث و صوفی [[خبری، محمد بن ابراهیم|فخرالدین محمد بن ابراهیم خبری فارسی]] (متوفی 622ق/1225م)، معروف به [[خبری، محمد بن ابراهیم|فیروزآبادی]]، در موضوع تصوف و عرفان است. این اثر توسط [[عبدالوهاب، محمد حلمی|محمد حلمی عبد الوهاب]] تحقیق شده است.

نویسنده این کتاب را به درخواست یکی از دوستان خود در خصوص بیان تفاوت میان ولی، فقیر و صوفی و نشان دادن برترین منزلت و درجه میان آنها  تدوین کرده است.<ref> مقدمه نویسنده، 91؛ الدراسة، ص 64</ref>

از رویکرد [[خبری، محمد بن ابراهیم|فخر فارسی]] نسبت به مسائل تصوف – به‌ویژه در تعریف مفاهیم - روشن می‌شود که او علم کلام را زمینه‌ای برای بحث در مورد آن مسائل قرار داده و این چیزی است که از مضمون سخن او در مورد تفاوت اسلام با ایمان و به‌ویژه بحث از اراده روشن می‌شود.<ref> رک: همان، ص 84</ref> وی برای روشن ساختن فرق میان اسلام و ایمان و کفر، به میراث کلامی به ویژه کلام اشعری استناد کرده همچنان‌که در تبیین برخی مطالب میان علم کلام و تصوف آمیخته است.<ref> رک: همان، ص85</ref>

نویسنده تنها به نقل قول بزرگان تصوف در بیان و تعریف اصطلاحات و مفاهیم اکتفا نکرده، بلکه در مواردی با سخنان آنها به مخالفت برخاسته و از رهگذر ایرادات و نقد بر آنها، قدرت و توانمندی فکری خود را اثبات کرده است. <ref> رک: همان </ref>

ساختار اثر در دو بخش تنظیم شده است: در بخش اول نخست به معنای مسلم و مؤمن پرداخته شده و تفاوت میان آن دو ذکر شده، سپس از مرید و اراده سخن به میان آمده است. در ادامه به بحث از اراده، معنا و حقیقت آن و همچنین تعریف آن نزد عرفا و اهل حقیقت و فرق بین مرید و مراد پرداخته است. پایان این بخش، بیان حقیقت اراده و مقتضای آن است. در بخش دوم نخست مباحثی پیرامون صوفیان و حقیقت امرشان ذکر شده است. سپس به موضوع  ولی و ولایت پرداخته شده و در آن از مقامات اولیاء، و تفضیل فقر و فقیر بر  ولایت و ولی سخن به‌ میان آمده است. موضوع فقر و فقرا، معنای صوفی و در آخر تفاوت میان طوایف هفت‌گانه (مسلم، مؤمن، مرید، صوفی، فقیر، متصوف و ولی) از دیگر مطالب این بخش است. نویسنده در پایان مباحث این بخش مطالبی در خصوص تقسیم صوفیه به سلامتیه و ملامتیه ذکر کرده و به شرح معنای شطح و علل ترجیح صفت فقر بر صفات دیگر پرداخته است.<ref> همان، ص 65- 66 </ref>

اهمیت کتاب با در نظر گرفتن تطور و توسعه ساختار اصطلاح صوفیانه از نظر تاریخی و تبلور شبکه مفاهیم در آن، به‌گونه‌ای که توجه را به تداخل آن مفاهیم با نظایرشان در هر یک از علوم فلسفه، کلام، فقه و منطق جلب می‌کند، آشکار می‌گردد.<ref> رک: همان، ص 84</ref>

محقق در پاورقی به توضیح الفاظ، مفاهیم، مصطلحات و اعلام و برخی مطالب مرتبط پرداخته و آیات، احادیث و اشعار را مستند‌سازی کرده است. وی بحرهای اشعار را نیز در متن مشخص نموده است.<ref> رک: همان، ص 71</ref>