نمایش مبدأ برای الإبدال و المعاقبة و النظائر

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR25409J1.jpg
| عنوان = الإبدال و المعاقبة و النظائر
| عنوان‌های دیگر = کتاب الابدال و المعاقبه و النظائر
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[زجاجی، عبد الرحمان بن اسحاق]] (نويسنده)
[[تنوخی، عزالدین بن امین]] (محقق)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره = /‎‏ز‎‏3‎‏الف‎‏2‎‏ 6121 PJ 
| موضوع =زبان عربی - شواهد شعری - زبان عربی - صرف - زبان عربی - قلب و ابدال - زبان عربی - مترادفها و متضادها - زبان عربی - واژه نامه‎‌‌ها
|ناشر 
| ناشر = دار صادر
| مکان نشر = لبنان - بیروت
| سال نشر = 1412ق - 1993م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE25409AUTOMATIONCODE
| چاپ = 2
| شابک = -
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 25409
| کتابخوان همراه نور = 25409
| کد پدیدآور = 3310
| پس از = 
| پیش از = 
}}
{{کاربردهای دیگر|الإبدال (ابهام‌زدایی)}}
''' الابدال و المعاقبه و النظائر''' نوشته [[زجاجی، عبدالرحمان بن اسحاق|ابوالقاسم عبدالرحمن بن اسحاق الزجاجی]](متوفی 337ق) ادیب و لغت‌شناس قرن چهارم هجری است که با تحقیق [[تنوخی، عزالدین بن امین|عزالدین التنوخی]]، چاپ شده است. مؤلف به طور اجمال، به حروفی که در زبان عربی به‌جای حروف دیگر، می‌آید اشاره کرده و ضمن آوردن کلماتی که در آن‌ها ابدال صورت می‌گیرد و بیان معانی آن‌ها، شواهدی را از متون عربی آورده است. وی ابتدا به انواع ابدال که گاهی در یک حرف و گاهی در دو و یا سه حرف، صورت می‌گیرد اشاره می‌کند سپس وارد مصادیق می‌شود.

این اثر نسبت به نمونه‌های مشابه، از ایجاز و اختصار برخوردار است و شاید علت آن این باشد که مؤلف طبق عادت خود که برای مبتدیان، به تصنیف کتب مبادرت می‌ورزیده، این کتاب را نیز برای مبتدی‌های این علم، نوشته باشد. <ref>ر.ک: مقدمه کتاب ص 10</ref>

توضیحات و تعلیقات نسبتاً مفصلی از محقق، آمده است که این تعلیقات گاهی مربوط به شرح و توضیح لغات است و گاهی مربوط به شاعر ابیات و گاهی توضیحاتی مربوط به متن کتاب.

فهرس‌های كتاب شامل: 1-فهرست مقدمة2- أبواب كتاب3- لغت4- شعر و شعراء5- شعراء و شعر6- آيات7- الفاظی که در معجم‌های لغوی نیست 8- مراجع و كتاب‌هادر پایان کتاب آمده است.