نمایش مبدأ برای الأنجم الزاهرات على حل ألفاظ الورقات

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR56821J1.jpg
| عنوان =الأنجم الزاهرات على حل ألفاظ الورقات
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران =[[نمله، عبدالکريم]] (محقق) 
[[ماردینی، محمد بن عثمان]] (نویسنده)
|زبان 
| زبان =عربی 
| کد کنگره =‏4028و 8الف / 155/6 BP 
| موضوع =اصول فقه اهل سنت - قرن 5ق.

اما‌م‌ الحرمين‌، عبدالملک‌ بن‌ عبدالله‌، ???-???ق‌ - الورقا‌ت‌ في‌ اصول‌ الفقه‌ - نقد و تفسير

|ناشر 
| ناشر = 
| مکان نشر =عربستان - رياض 
| سال نشر =1415ق. = 1994م.
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE56821AUTOMATIONCODE
| چاپ =چاپ اول 
| شابک =9960-27-270-2
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =56821
| کتابخوان همراه نور =
| کد پدیدآور =45276
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|الورقات (ابهام‌زدایی)}}
'''الأنجم الزاهرات على حل ألفاظ الورقات'''، شرح [[ماردینی، محمد بن عثمان|شمس‌الدین محمد بن عثمان بن علی ماردینی شافعی]] (متوفی 871ق)، فقیه و اصولی شافعی، بر «[[الورقات في أصول الفقه]]» [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین جوینی]] است. او این شرح را آن‌گونه که خود در ابتدای کتابش گفته به درخواست تعدادی از برادران دینی نوشته است. مقدمه، تحقیق و تصحیح کتاب به قلم دکتر [[نمله، عبدالکريم|عبدالکریم بن علی بن محمد نمله]] است. 

کتاب مشتمل بر دو بخش مقدمه تحقیقی (در چهار مبحث در قریب به شصت صفحه) و متن تحقیق‌شده است. 

کتاب «[[الورقات في أصول الفقه]]» [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین جوینی]] از کتب مختصر و مفید اصول فقه برای طلاب دانش است؛ به همین جهت علمای اصول به شرح و تبیین آن اهتمام ورزیده‌اند. از مهم‌ترین این شروح «الأنجم الزاهرات علی حل ألفاظ الورقات» نوشته [[ماردینی، محمد بن عثمان|شمس‌الدین ماردینی شافعی]] (متوفی 871ق) است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>‏.
 
محقق کتاب در مقدمه، سبب انتخاب این کتاب را این‌گونه توضیح می‌دهد: «با توجه به ارزش این شرح و سهولت عبارات، و روانی الفاظ و راحتی فهم آن بر خواننده و کثرت تطبیقات فرعی و قلت اشتباهات و نپرداختن به جزئیات ظریف و پیچیده اصولی که برخی از محققین را از علم اصول فراری می‌دهد و دوری آن از تعقیدات لفظی و معنوی، تصمیم به تحقیق و انتشار علمی این کتاب گرفتم». همچنین «مشارکت در انتشار یکی از منابع و تراث اسلامی بزرگ از دیگر اسباب تحقیق این کتاب بود تا خدمتی به علم و اهل علم کرده باشم»<ref>ر.ک: همان</ref>‏. 

در مبحث اول از بخش تحقیقی کتاب، صاحب الورقات [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|امام‌الحرمین جوینی]] و کتابش در ضمن دو مطلب به‌اختصار معرفی شده‌ است. 

از کتاب الورقات نسخ خطی فراوانی در مصر، الجزایر، فرانسه و اسپانیا وجود دارد. همچنین بارها چاپ شده است، اما چاپ‌ها تحقیق نشده و فراوان با هم اختلاف دارند<ref>ر.ک: همان، 24</ref>‏. شیوه نگارش [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] در الورقات با شیوه او در اکثر کتبش متفاوت است. او در «[[كتاب التلخيص في أصول الفقه|التلخيص في أصول الفقه]]» و در «[[البرهان في أصول الفقه|البرهان]]» گاه در ذکر اقوال و ذکر ادله و مناقشه در آنها طول و تفصیل داده است، اما در الورقات گاه سخن را به‌شدت مختصر و موجز بیان کرده و به جزئیات اصولی تنها اشاره کرده است. او به تعریف اصطلاحات اصولی اهتمام داشته و بعضی مسائل اصول فقه را به‌صورت عارضی و فرعی بیان کرده است، بدون اینکه اقوال و ادله و مناقشات را ذکر کند؛ مثل اینکه آن را برای یادآوری کهنه‌کاران و آشنایی نوآموزان در اصول فقه نوشته است. وی مطالبش را در نظمی نوین، نظامی نیکو، تقسیمی زیبا و اسلوبی عالی و میانه در ضمن الفاظی محدود ارائه نموده است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>‏. 

محقق کتاب علاوه بر شرح [[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] از سه شرح دیگر الورقات نام برده است. 
# «[[شرح الورقات في أصول الفقه|شرح الورقات]]» [[محلی، محمد بن احمد|جلال‌الدین محلی]] (متوفی 864ق)؛
# «[[قرة العين في شرح الورقات]]» [[امام‌الحرمین رعینی]]، معروف به حطاب (متوفی 954ق)؛ 
# «[[التحقيقات شرح الورقات]]» [[حسین بن شهاب‌الدین فورانی گیلانی]]. 
برخی نیز چون عمریطی، الورقات را با عنوان «تسهيل الطرقات في نظم الورقات» به نظم درآورده‌اند؛ چراکه به خاطر سپردن نظم برای برخی سهل‌تر است. در ادامه مقدمه محقق متن این منظومه به‌طور کامل ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص37-26</ref>‏. 

در مبحث دوم، پس از شرح حال مختصر [[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] از سه اثر منسوب به او یاد شده است<ref>ر.ک: همان، ص40</ref>‏. 

در مبحث سوم، «الأنجم الزاهرات» با اشاره به نسخه، اسم کتاب، نسبت کتاب به مؤلف، سبب تألیف، مصادر و شیوه کتاب و... مورد بررسی قرار گرفته است. در این مبحث پس از معرفی دو نسخه از کتاب، تصاویر صفحاتی از این نسخ ارائه شده است. 

[[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] مصادرش را در این شرح ذکر نکرده است. محقق اثر، بیشتر منابع شارح را برای گسترش اطلاعات خواننده از موضوعات و حدود مراجعه شارح و مقدار اثرپذیری‌اش از آن منابع ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>‏.

محقق در مبحث چهارم، شیوه خود در تحقیق و تعلیق کتاب را متذکر شده است. 

شارح در ابتدای کتابش شیوه خود در شرح الورقات را این‌گونه بیان کرده است: «... شرحی متوسط است که مباحث را با مثال‌ها و ادله توضیح داده‌ام. در این شرح از ترکیبات و الفاظ غریب و لغات دور از ذهن و از اشکالات‌ غامض و دشوار پرهیز کرده‌ام»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص66-65</ref>‏.

شیوه و روش شارح:
# شیوه شارح در وضع ابواب و فصول و مباحث همان شیوه [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] در الورقات است و ترتیب مباحث را تغییری نداده است. 
# شارح با ذکر «قال» بخشی از متن الورقات را ذکر و با «أقول» عبارت را شرح کرده است. 
# گاه تعریف لغوی مصطلحات را ذکر کرده است. 
# اگر کلام [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] مشتمل بر چند مسئله در موضوعی واحد بوده، شارح بین آنها تفصیل داده و از هریک جداگانه سخن گفته است. 
# شارح اصرار دارد برای هر مطلب، مثالی تطبیقی بیاورد. 
# او گفته‌ها را غالباً به گوینده آن نسبت می‌دهد، بدون اینکه نام کتابش را ذکر کند. 
# گاه بر برخی گفته‌های [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] استدلال‌هایی را می‌آورد که [[امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله|جوینی]] در کتاب الورقات نیاورده است. 
# [[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] بر الورقات جز مطالب اندکی نیفزوده است. 
# کتاب آن‌گونه که شارح گفته است شرح متوسط نیست، بلکه شرح مختصر الورقات است. 
# شارح گاه نیز ترجیح داده که بعضی اقوال را بدون تعلیل ذکر کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص54-53</ref>‏.

در مقایسه شرح [[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] با دو شرح دیگر الورقات، باید گفت که شرح المحلی بهترین شرح ورقات است؛ چراکه فواید و نکات فراوانی دارد و برای طلاب مفیدتر است، اما عباراتش دشوار است تا آنجا که احمد بن قاسم العبادی عبارات المحلی را شرح کرده است. او از عبارات المحلی عدول نکرده، مگر برای واضح‌تر نمودن آن یا افزودن فایده‌ای بر آن و آن را «قرة العين بشرح ورقات إمام‌الحرمين» نامیده است<ref>ر.ک: همان، ص55-54</ref>‏.

[[نمله، عبدالکريم|عبدالکریم نمله]] معتقد است دو شرح المحلی و الحطاب را می‌توان یکی دانست، جز اضافاتی که حطاب برای تبیین و توضیح آورده است؛ اما شرح [[ماردینی، محمد بن عثمان|ماردینی]] متفاوت از دو شرح پیشین است و برتری‌هایی دارد که عبارتند از: سهولت عبارت، کثرت اقوال و ادله، مناقشه در بعضی ادله مرجوحه، اشکالات جدید مفید، ذکر تطبیقات فرعی بر بعضی از مسائل اصولی و نیز مناقشه با امام‌الحرمین در بعضی از آنچه گفته است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.