نمایش مبدأ برای أنس المھج و حدائق الفرج

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR55980J1.jpg
| عنوان = أنس المھج و حدائق الفرج
| عنوان‌های دیگر = اثری مصور در جغرافیای اقالیم سبعه از قرن ششم هجری
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ادریسی، محمد بن محمد]] (نويسنده)
[[بیگ‌باباپور، یوسف]] (گردآورنده)
[[سحاب، محمد رضا]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = عربی
| کد کنگره =  /الف4الف8 93 G 
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = مجمع ذخائر اسلامی
| مکان نشر = ایران - قم
| سال نشر = 1391ش - 2012م
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE55980AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 978-964-988-232-1
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 55980
| کتابخوان همراه نور = 55980
| کد پدیدآور = 1075
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''اُنس المُهَج و حدائق الفُرَج'''، اثر [[ادریسی، محمد بن محمد|ابوعبدالله محمد بن محمد بن عبدالله بن ادریس الحمودی الحسنی]]، معروف به [[ادریسی، محمد بن محمد|شریف ادریسى]] (493-560ق)، کتابی است مهم در جغرافیای دوره اسلامی.

این کتاب از جهات مختلف برای ما مسلمانان به‌عنوان پیشتازان و میراث‌بانان تاریخ علوم اسلامی در جهان و بالاخص برای ما ایرانیان که از جمله مدارک مهم ثبت نام خلیج فارس در سده‌های پیشین است، حائز اهمیت می‌باشد<ref>ر.ک: بیگ‌باباپور، یوسف</ref>.

این اثر از منظر جغرافیای اسلامی و تاریخ نقشه‌نگاری اسلامی، دارای اهمیت خاص و ویژه‌ای بوده و نویسنده آن، از بزرگ‌ترین جغرافی‌دانان مسلمان است که با وجود اهمیت و جایگاه ویژه وی در تاریخ جغرافیا و نقشه‌نگاری اسلامی، در میان جامعه علمی مسلمانان کمتر مورد توجه قرار گرفته است<ref>ر.ک: خامه‌یار، احمد</ref>.

این اثر پس از «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق في اختراق الآفاق]]»، دومین تألیف [[ادریسی، محمد بن محمد|ادریسی]] در حوزه جغرافیای اسلامی بشمار می‌آید که البته بسیار مختصرتر از «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» است. البته مورخان از این اثر در شمار تألیفات [[ادریسی، محمد بن محمد|ادریسی]] یاد نکرده‌اند، اما در نسخه‌های خطی آن، ادریسی به‌عنوان مؤلف آن معرفی شده است. برخی معتقدند ادریسی کتابی بزرگ‌تر از «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» با عنوان «روض الأنس و نزهة النفس» تألیف کرد. با توجه به اینکه برای «أنس المهج» در پایان برخی نسخه‌ها عنوان «روض الفرج و نزهة المهج» نیز ذکر شده است، به نظر می‌رسد همه این عناوین، نام‌های مختلف یک اثر واحد، یعنی همان «أنس المهج» است که به‌اشتباه آن را اثری بزرگ‌تر از «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» پنداشته‌اند<ref>ر.ک: همان</ref>.

برخی «أنس المهج» را خلاصه‌ای از «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» دانسته‌اند، اما در واقع وجوه تمایزی با «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» دارد که الوافی نوحی، پژوهشگر مغربی، آنها را به شرح زیر بیان کرده است:
# در أنس المهج، به اقلیم هشتمی نیز پس از خط استوا اشاره شده است.
# این اثر حاوی مقدمه مفصلی در علم فلک است.
# در آن از اماکن جدیدی یاد شده و برخی مسافت‌های ذکرشده نیز با «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» اختلاف دارد<ref>ر.ک: همان</ref>.

اما در واقع مهم‌ترین تفاوت میان دو تألیف آن است که در «أنس المهج» تنها به بیان راه‌‎ها و مسیرهای شهرها و سایر اماکن و مسافت‌های میان آنها اکتفا شده و از بیان سایر اطلاعات نظیر آداب و رسوم و زندگی مردم پرهیز شده است. همچنین نسخه‌های کامل این اثر حاوی 73 نقشه جغرافیایی منطقه‌ای است و نقشه جهان در «[[نزهة المشتاق في إختراق الآفاق|نزهة المشتاق]]» نیز جای خود را به یک طرح ساده هفت اقلیم در «أنس المهج» داده است<ref>ر.ک: همان</ref>.