أنس المھج و حدائق الفرج
| أنس المھج و حدائق الفرج | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ادریسی، محمد بن محمد (نويسنده)
بیگ‌باباپور، یوسف (گردآورنده) سحاب، محمد رضا (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | اثری مصور در جغرافیای اقالیم سبعه از قرن ششم هجری |
| ناشر | مجمع ذخائر اسلامی |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1391ش - 2012م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-988-232-1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف4الف8 93 G |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اُنس المُهَج و حدائق الفُرَج، اثر ابوعبدالله محمد بن محمد بن عبدالله بن ادریس الحمودی الحسنی، معروف به شریف ادریسى (493-560ق)، کتابی است مهم در جغرافیای دوره اسلامی.
این کتاب از جهات مختلف برای ما مسلمانان به‌عنوان پیشتازان و میراث‌بانان تاریخ علوم اسلامی در جهان و بالاخص برای ما ایرانیان که از جمله مدارک مهم ثبت نام خلیج فارس در سده‌های پیشین است، حائز اهمیت می‌باشد[۱].
این اثر از منظر جغرافیای اسلامی و تاریخ نقشه‌نگاری اسلامی، دارای اهمیت خاص و ویژه‌ای بوده و نویسنده آن، از بزرگ‌ترین جغرافی‌دانان مسلمان است که با وجود اهمیت و جایگاه ویژه وی در تاریخ جغرافیا و نقشه‌نگاری اسلامی، در میان جامعه علمی مسلمانان کمتر مورد توجه قرار گرفته است[۲].
این اثر پس از «نزهة المشتاق في اختراق الآفاق»، دومین تألیف ادریسی در حوزه جغرافیای اسلامی بشمار می‌آید که البته بسیار مختصرتر از «نزهة المشتاق» است. البته مورخان از این اثر در شمار تألیفات ادریسی یاد نکرده‌اند، اما در نسخه‌های خطی آن، ادریسی به‌عنوان مؤلف آن معرفی شده است. برخی معتقدند ادریسی کتابی بزرگ‌تر از «نزهة المشتاق» با عنوان «روض الأنس و نزهة النفس» تألیف کرد. با توجه به اینکه برای «أنس المهج» در پایان برخی نسخه‌ها عنوان «روض الفرج و نزهة المهج» نیز ذکر شده است، به نظر می‌رسد همه این عناوین، نام‌های مختلف یک اثر واحد، یعنی همان «أنس المهج» است که به‌اشتباه آن را اثری بزرگ‌تر از «نزهة المشتاق» پنداشته‌اند[۳].
برخی «أنس المهج» را خلاصه‌ای از «نزهة المشتاق» دانسته‌اند، اما در واقع وجوه تمایزی با «نزهة المشتاق» دارد که الوافی نوحی، پژوهشگر مغربی، آنها را به شرح زیر بیان کرده است:
- در أنس المهج، به اقلیم هشتمی نیز پس از خط استوا اشاره شده است.
- این اثر حاوی مقدمه مفصلی در علم فلک است.
- در آن از اماکن جدیدی یاد شده و برخی مسافت‌های ذکرشده نیز با «نزهة المشتاق» اختلاف دارد[۴].
اما در واقع مهم‌ترین تفاوت میان دو تألیف آن است که در «أنس المهج» تنها به بیان راهها و مسیرهای شهرها و سایر اماکن و مسافت‌های میان آنها اکتفا شده و از بیان سایر اطلاعات نظیر آداب و رسوم و زندگی مردم پرهیز شده است. همچنین نسخه‌های کامل این اثر حاوی 73 نقشه جغرافیایی منطقه‌ای است و نقشه جهان در «نزهة المشتاق» نیز جای خود را به یک طرح ساده هفت اقلیم در «أنس المهج» داده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
- خامه‌یار، احمد، ««أنس المهج» ادریسی و نسخه‌های خطی آن»، برگرفته از سایت گنجینه کاتبان، یاداشت‌ها و مقالات احمد خامه‌یار، انتشار در دوشنبه 25 خرداد 1394
- بیگ‌باباپور، یوسف، «أنس المهج و حدائق الفرج شریف ادریسی:کتابی مهم در جغرافیای دوره اسلامی از قرن ششم هجری قمری»، برگرفته از سایت موزه نسخ خطی، آثار فرهنگی و هنری و کتابخانه دکتر محفوظی