گفتارهایی در معنی‌شناسی و زبان‌شناسی
| گفتارهایی در معنی‌شناسی و زبان‌شناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضوی، محمدرضا (نویسنده) |
| ناشر | کتاب بهار |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 8ـ79ـ7067ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
گفتارهایی در معنی‌شناسی و زبان‌شناسی تألیف محمدرضا رضوی؛ این کتاب دربرگیرندۀ نوشته‌هایی از نویسنده است که بیش از دو دهۀ گذشته در نشریات و مجموعه‌های مختلف منتشر شده‌اند. این مجموعه شامل مقاله، نقد و معرفی کتاب، گفتگو و گزارش است.
ساختار
کتاب در دو بخش تدوین شده است.
گزارش کتاب
این کتاب دربرگیرندۀ نوشته‌هایی از نویسنده است که بیش از دو دهۀ گذشته در نشریات و مجموعه‌های مختلف منتشر شده‌اند. این مجموعه شامل مقاله، نقد و معرفی کتاب، گفتگو و گزارش است.
نوشته‌ها با نظم و ترتیبی مشخص شده‌اند تا به قدر امکان نوعی پیوستگی موضوعی به دست دهند. عناوین اصلی نیز به پیروی از همین ترتیب تغییر یافته است و هر عنوان موضوع محوری آن گفتار را نشان می‌دهد.
شش مقالۀ نخست عموماً به حوزۀ معنی‌شناسی تعلق دارند و به موضوع معنی و کاربرد می‌پردازد. اولین نوشتار کتاب با عنوان «معنی‌شناسی» به توصیف مفاهیم و موضوعات این حوزه اختصاص دارد. دومین مقاله یکی از انواع روابط معنایی را به همراه ویژگی‌ها و گونه‌های آن از منظری ساخت‌گرایانه معرفی می‌کند. سپس «گذرایی معنایی» که یک ویژگی در روابط معنایی است، مطرح شده است. گذرایی معنایی نشان می‌دهد که تحلیل‌های معنایی تا چه اندازه شناخت‌وابسته‌اند. مقالۀ چهارم «حدنمایی» است که به نقش معنایی و کاربردی حدنماها در زبان فارسی می‌پردازد؛ عناصری که گونه‌ای مدرج‌بودن و گنگی را در واحدهای زبان پدید می‌آورند و بار دیگر بر تبیین‌های شناختی در تحلیل معنی صحه می‌گذارند. گفتار پنجم به واحد مطالعه در علم اصطلاح‌شناسی، یعنی مفهوم اصطلاح اختصاص دارد و ویژگی‌های مشترک و تمایزدهندۀ واژه‌ها و اصطلاحات را بررسی و طبقه‌بندی می‌کند. آخرین گفتار این بخش کاربست رویکردهای معناشناختی را در حوزۀ فرهنگ‌نویسی به تصویر می‌کشد.
رویکردشناختی یکی از حوزه‌های مسلط زبان‌شناسی معاصر است که معنی را در مطالعۀ زبان در کانون توجه قرار می‌دهد. موضوع گفتارهای هفتم تا نهم به ترتیب «زبان‌شناسی شناختی»، «دستور شناختی» و «دستور شناختی فارسی» است که حاوی نقد و معرفی دو کتاب فارسی و یک کتاب انگلیسی در این رویکرد است. کتاب انگلیسی نوشتۀ رونالد لانگاکر ـ بنیان‌گذار دستور شناختی ـ است.
در میان رویکردهای نقش‌گرا، دستور نقش‌گرای نظام‌مند از تأثیر و اعتبار ویژه‌ای برخوردار است. معرفی مختصری از برخی مباحث زبان‌شناسی نقش‌گرای نظام‌مند و گفتگویی با مایکل هلیدی، واضع این دستور، دربارۀ اندیشه‌هایی که به ایجاد این دستور انجامیده، در دو گفتار دهم و یازدهم آمده است.
چهار مقالۀ پایانی این مجموعه دربارۀ دستور زبان فارسی نگاشته شده‌اند. «دستورهای نظریه‌بنیاد زبان فارسی» مروری است مختصر بر دستورنویسی فارسی و مقایسۀ انواع دستور، از دستورهای سنتی و زبان‌شناختی تا دستورهای نظری معاصر. «گزاره»، «مسند» و «مسند الیه» نیز مقالاتی هستند که نگارنده برای «دانشنامۀ زبان و ادب فارسی» تألیف کرده است.
واپسین بخش این کتاب، گزارشی از سفر پژوهشی نگارنده به کشور آمریکا برای مطالعه و تدوین رسالۀ دکتری است. گزارش شامل شرحی از دیدارها و ملاقات‌ها با زبان‌شناسان و بازدید از مراکز علمی و تحقیقاتی است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات