نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی
| نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فرح‌بر، محسن (به کوشش)
لاهوتی، ابوالقاسم (نویسنده) عینی، صدرالدین (نویسنده) |
| ناشر | شیرازه کتاب ما |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 8ـ46ـ5346ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی به کوشش محسن فرح‌بر، این کتاب مجموعه‌ای از ۹۱ نامه و تلگراف ابوالقاسم لاهوتی، شاعر و کنشگر سیاسی ایرانی و صدرالدین عینی، ادیب نامدار و بنیان‌گذار ادبیّات معاصر تاجیکستان است که برای نخستین بار در ایران چاپ شده است.
ساختار
کتاب در سه بخش تدوین یافته است.
گزارش کتاب
در نامه‌های ردّوبدل‌شده میان ابوالقاسم لاهوتی شاعر و انقلابی ایرانی که در پی یک شورش نافرجام سیاسی در زمستان 1300 شمسی به اتحاد شوروی گریخت و صدرالدین عینی، ادیب نامبردار تاجیک در فاصلۀ سال‌های بین دو جنگ جهانی که در این مجموعه گردآمده و ارائه شده‌اند، گذشته از دوستی‌ها و علایق ادبی آن دو، از وضعیت سیاسی شوروی در آن سال‌ها نیز تصویری به دست می‌آید. در کنار ترس و وحشت حاصل از یکّه‌تازی‌های استالین و امواج پی‌در‌پی تصفیه‌های سیاسی که قاب اصلی این تصویر را تشکیل می‌دهد، از سعی و تلاش‌های صدرالدین عینی و ابوالقاسم لاهوتی می‌خوانیم برای حفظ حداقل برجای‌مانده‌ای از یک بخش دورافتادۀ جهان ایرانی.
این کتاب مجموعه‌ای از ۹۱ نامه و تلگراف ابوالقاسم لاهوتی، شاعر و کنشگر سیاسی ایرانی و صدرالدین عینی، ادیب نامدار و بنیان‌گذار ادبیّات معاصر تاجیکستان است که برای نخستین بار در ایران چاپ شده است. این نامه‌ها طی سال‌های ۱۹۲۷ تا ۱۹۵۳ نگارش شده و پاره‌ای از فعالیّت‌های علمی و فرهنگی این دو نویسنده و شاعر نامدار در عرصۀ زبان و ادب پارسی را باز می‌نماید. اصل این نامه‌ها در بایگانی انستیتوی زبان و ادبیّات رودکی آکادمی ملّی علوم جمهوری تاجیکستان و خانه‌موزۀ صدرالدین عینی در شهر دوشنبه نگهداری می‌شود. این نامه‌ها دارای ارزش ادبی، تاریخی و سیاسی فراوانی است.
با توجه به اینکه نامه‌های لاهوتی و عینی از متن‌های ادبی و تاریخی بسیار مهم زبان پارسی است و مورد مراجعۀ بسیاری از پژوهشگران ایران، تاجیکستان و دلبستگان زبان فارسی قرار خواهد گرفت، ضرورت داشت که با دقّت نظر تمام و به شکلی پالوده چاپ شود و در دسترس علاقه‌مندان این دو ادیب بزرگ قرار گیرد.
این اثر پس از فهرست نوشته‌ها، به ترتیب مشتمل بر یادداشت دبیر مجموعه، مقدمۀ گردآورنده، یادداشت سیسیلیا بانو لاهوتی (همسر ابوالقاسم لاهوتی) و خاطرۀ کمال عینی (فرزند صدرالدین عینی) و دیباچۀ استادان برجستۀ تاجیکستانی و ایرانی، متن نامه‌ها، یادداشت‌ها، گاهشمار زندگی ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی، شرح واژگان دشوار، کتاب‌نامه و عکس‌هایی از زندگی لاهوتی و عینی است که برخی از آنها برای نخستین‌بار چاپ می‌شود.
موضوع نامه‌ها بیشتر مسائل ادبی و فرهنگی است؛ جز اینکه سبک انشای نامه‌ها آموزنده و با الفبای فارسی یا به گفتۀ تاجیکان «خط نیاکان» نوشته شده است، با خواندن آنها وضعیّت سیاسی شوروی و شرایط جامعۀ تاجیکستان و فضای فرهنگی حاکم برآن زمان را نیز بهتر می‌توان شناخت.
لاهوتی و عینی نه‌تنها نویسنده و شاعر، بلکه در قلۀ علم و فرهنگ نوین فارسی ـ تاجیکی قرار داشتند و خود را در این زمینه مسئول نیز به شمار می‌آوردند. بنابراین می‌توان با دقّت در نامه‌های آنها به میزان اهمیّت مسائل ادبی و همچنین دایرۀ دانش، ادراک و روندشناسی این دو شخصیت پی برد. مهم‌ترین موضوعاتی که در نامه‌ها مطرح شده، عبارت‌اند از: مسئله‌های حیاتِ ادبی و وضع ادبیّات نوین فارسی ـ تاجیکی و تألیفات ادیبانِ جوان (مثل عبدالسّلام دهاتی، حبیب یوسفی و دیگران)؛ مسائل وابسته به تاریخ ادبیّات و روابط علمی و ادبی میانِ نمایندگانِ ادبیّات فارسی‌زبانان؛ مسئله‌های زبان، الفبا، لغت‌نویسی، اصطلاحات و چگونگی زبانِ معاصر فارسی ـ تاجیکی؛ توجه به تألیفات همدیگر، تقویت، دستگیری در جستجوهای هنری همدیگر؛ جایگاه هر یک از آنها در تشکیل و تأسیس اتحادیۀ نویسندگان، شکل‌گیری کارهایِ ادبیِ تاجیکستان، دهه هنر تاجیکستان در مسکو؛ خود را مسئول خدمت به «قسمتِ ادبی» تاجیکستان دانستن؛ غمخواری به وضعِ زندگی، سلامتی، حالتِ زندگانیِ اجتماعیِ همدیگر (یاری و کمک‌های مادّی و معنوی)؛ مسئول در سرنوشت یکدیگر دانستن (به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ میلادی و تلاش‌های خالصانۀ لاهوتی برای نجات جان عینی)؛ مسئولیت‌شناسی عالی نسبت به وظیفه سپرده‌شده به ایشان (مثل تلاش‌ها و کاوش‌های آنها برای دریافتِ شعرِ عینی دربارۀ کانال در «مکتوبِ خلقِ تاجیک به استالین»)؛ یادآوری شخصیّت‌های سیاسی، ادبی، آدم‌های موقّری که محیطِ معنوی و سیاسی و اخلاقی آنها را فرا گرفته بودند؛ رابطه بسیار صمیمیِ انسانی و برادرانه خانوادگی، محبّت به فرزندانِ یکدیگر که در واقع خیلی هم پندآموز است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات