ملکی میانجی، محمدباقر
| نام | ملکی میانجی، محمدباقر |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آیت‌الله ملکی میانجی |
| نام پدر | عبدالعظیم |
| متولد | 1285ش برابر با 1324ق |
| محل تولد | روستای ترک میانه واقع در آذربایجان شرقی |
| رحلت | 15 خرداد 1377ش برابر با دهم صفر 1419ق |
| اساتید | هاشم قزوینى |
| برخی آثار | بدائع الكلام في تفسیر آیات الأحكام
تفسير فاتحة الکتاب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02763AUTHORCODE |
محمدباقر ملکی میانجی (1285-1377ش)، فقیه، اصولی، مفسر قرآن، از مفاخر علمای آذربایجان، از پژوهشیان مسائل اعتقادى و شناختى و مباحث نظرى مکتب تفکیک بود که در محضر استادان بزرگ آن مکتب، بر این مبانى واقف شد و به آن معتقد گردید و در مجموعۀ آثار مفید و نوشته‌ها و دروس خویش، به ترویج و تثبیت آن مبانى همت گماشت. مناهج البیان في تفسیر القرآن و نفحات من علوم القرآن از آثار اوست.
ولادت
ایشان در سال 1324ق برابر با 1285ش، همزمان با مرگ مظفرالدین شاه قاجار و اوج‌گیرى نهضت مشروطه، در قصبه ترک مرکز بخش کندوان از توابع ناحیۀ گرمرود شهرستان میانه به دنیا آمد.پدرش حاج عبدالعظیم از شخصیتهای خوشنام و متدین منطقه به حساب می‌آمد، ایشان در کنف تربیت چنین پدری پرورش یافت.
تحصیلات
نخست خواندن و نوشتن را از کتب رایج آن زمان، نزد اساتید فن آموخت و خط «مبین الملک گرمرودى» - حاکم فارس - را به عنوان سرمشق براى خود انتخاب کرد و داراى خطى بسیار زیبا شد. بعد در همان روستا از محضر مرحوم آیت‌الله «سید واسع کاظمى تَرکى» (متوفاى؛ 1353ق) که از شاگردان برجسته و اعضاى جلسه استفتاى مرحوم آخوند خراسانى - صاحب کفایة الاصول - بود، ادبیات عرب، منطق، اصول و فقه (قوانین و ریاض) را فراگرفت
وى به سال 1349ق، به مشهد مقدس آمد و سطح عالى را نزد استاد فاضل خویش آیت‌اللّه شیخ هاشم قزوینى(متوفای1380ق) و دروس فلسفه و مباحث اعتقادى و معارفى را نزد عالم نحریر آیت‌اللّه شیخ مجتبى قزوینى (متوفای 1386 ق) تلمّذ کرد.
آنگاه در درس خارج زعیم حوزۀ علمیّۀ مشهد در آن روزگار، آیت‌اللّه میرزا محمد آقازاده خراسانى(متوفای 1356ق) شرکت جست. همچنین بحشى از مباحث فقه و یک دورۀ اصول فقه و یک دورۀ کامل علوم و مباحث معارفى را از محضر استاد علاّمه میرزا مهدى غروى اصفهانى(متوفای 1365ق) استفاده کرد و از ایشان به دریافت اجتهاد و افتا و نقل حدیث مفتخر شد.
وى پس از گذشت سیزده سال در حوزۀ مشهد و استفاده از عالمان بزرگ آن سامان، به زادگاه خود مى‌آید و به ترویج شعائر دین و تربیت مردم و امر به معروف و نهى از منکر مى‌پردازد و پس از جنگ جهانى دوم، هنگام بروز غایلۀ آذربایجان، با آن اوضاع نابسامان، از موضع دینى و کاملا مستقل مبارزه مى‌کند و براى حفظ جان و مال مردم تلاش بسیار مى‌کند.وى شانزده سال در آنجا به اداى وظایف خویش اشتغال مى‌ورزد و از آن پس، به سال 1337ش، به حوزه علمیه قم مى‌آید و در آنجا ساکن مى‌شود و تنها در فصل تابستان و ایام ویژه مذهبى، قم را ترک مى‌کند.
ایشان هنگام ورود به شهر مقدس قم مورد تکریم و احترام رئیس حوزه و مرجع تقلید جهان تشیع، آیت‌الله بروجردی و دیگر مراجع و علمای اعلام قرار گرفت، و در جوار کریمه اهل‌بیت علیه‌السلام به تحقیق و تدریس خارج اصول، تفسیر، کلام و معارف تشیع پرداخت و شاگردانی فاضل، دانا و کوشا تربیت نمود.
استاد محمدرضا حکیمى که به شرح حال و آثار ایشان در کتاب «مکتب تفکیک» پرداخته است، از خصوصیات ایشان مبارزه با مفاسد اجتماعى از راه تقویت بنیۀ اعتقادى و ایمانى مردم، مبارزه با تعدّیها و زورگویى‌هاى قلدران و خانها، توجه به کرامت انسانى و حرمت افراد و تواضع با مردم، توجه به مشکلات مسلمانان و اخبار کشورهاى اسلامى، تعبّد فوق‌العاده به احکام دینى و عمل به عبادات و مداومت بر خواندن دعاها و به خصوص صحیفه سجادیه و رعایت سادگى در مخارج زندگى و احتیاط در برداشت از وجوه شرعیه و تأکید بر زهد و ساده زیستى ایشان مى‌داند.
وی به نظم در امور و پژوهش در موضوعات علمی علاقه‌ای شدید داشت و آن را به همه چیز ترجیح می‌داد. او تا سال ۱۳۷۱ش با اینکه ۸۸ سال سن داشت، روزی دوازده ساعت کار و تحقیق علمی می‌کرد.
وفات
سرانجام این قرآن پژوه و مفسر حوزوی در شب جمعه پانزدهم خرداد 1377ش برابر با دهم صفر 1419ق وفات فرمودند. و پس از تشییع در قبرستان شيخان در جوار حرم حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، به خاک سپرده شد.
آثار علمى
از مرحوم آیت‌اللّه ملکى، آثار علمى فراوانى بر جاى مانده است:
- بدایع الکلام فى تفسیر آیات الاحکام(طهارت و صلات) در یک مجلد.چاپ بیروت،1400 ق؛ چاپ قم،1402 ق.
- تفسیر فاتحة الکتاب، قم، دارالقرآن الکریم،1413 ق.
- مناهج البیان فى تفسیر القرآن، تفسیر چهار جزء اوّل قرآن و تفسیر جزء 29 و 30 در 6 مجلد که تا کنون 5 مجلد آن منتشر شده است.(1414 ق-1418 ق) و جلد ششم یعنى از آغاز آیۀ 92 سورۀ آل عمران تا آخر جزء(آیۀ 24 سورۀ نساء) زیر چاپ است.این مجموعه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، نشر یافته است.
- توحید الامامیه، با تنظیم محمد بیابانى اسکویى، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى،1415 ق1373/ ش.
- نگاهى به علوم قرآن، ترجمۀ على نقى خدایارى، به اهتمام على ملکى میانجى، قم، نشر خرم.این اثر ترجمۀ مقدمه تفسیر و تقریر برخى دروس ایشان در جمع طلاّب است.
- الرشاد فى العماد.
- دورۀ کامل درس اصول آقا میرزا مهدى اصفهانى.
- رساله‌اى در حبط و تکفیر.
- رساله‌اى دربارۀ خمس.
- رساله‌اى دربارۀ احکام میّت.
و دیگر آثار چاپ نشده مؤلف در احکام صلاة، نکاح، طلاق و مواریث.
منابع مقاله
- اباذری، عبدالرحیم؛ «به مناسبت اولین سالگرد ارتحال حضرت آیت‌الله ملکی میانجی: آیت‌الله حاج شیخ محمد باقر ملکی میانجی: مفسر قرآن و استاد معارف اهل‌بیت(ع)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، فرهنگ کوثر خرداد 1378 - شماره 27 (6 صفحه -از 58 تا 63).
- قهرمانی، افضل؛ «زندگی‌نامه آیت‌الله ملکی میانجی(1419 ـ 1324 هجری قمری)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، سفینه زمستان 1382 - شماره 1 ISC (22 صفحه -از 73 تا 94).