معالم أصول الفقه عند أهل السنة و الجماعة
| معالم أصول الفقه عند أهل السنة و الجماعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جیزانی، محمد بن حسین (نویسنده) |
| ناشر | دار ابن الجوزي |
| مکان نشر | عربستان - رياض |
| سال نشر | 1429ق. |
| چاپ | چاپ هفتم |
| موضوع | اصول فقه اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 6م9ج / 155 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معالم أصول الفقه عند أهل السنة و الجماعة، عنوان کتابی است یک جلدی، به زبان عربی، از محمد بن حسین جیزانی با موضوع اصول فقه. نویسنده در این اثر به‌صورت مختصر به بیان شیوه اهل سنت و جماعت در تحریر اصول فقه پرداخته است.
این اثر، رساله دکتری جیزانی بوده است که در دانشگاه اسلامی مدینه منوره (الجامعة الإسلامية في المدينة المنورة) دفاع شده و پس از برخی ویرایش‌ها و اضافات، توسط انتشارات دار ابن الجوزی، در قالب این کتاب، به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب، حاوی مقدمه مؤلف، محتوای مطالب ضمن دو باب اصلی که هرکدام دارای فصل‌هایی است و یک خاتمه است. برای اطلاع از منابع کتاب میتوانید به صفحات 570 تا 582 آن نگاهی بیندازید.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه متذکر می‌شود: پس از طلب خیر از خدا و مشورت با اساتیدم، نظرم بر این قرار گرفت که موضوع رساله دکترایم، شیوه اهل سنت و جماعت در تحریر اصول فقه باشد. امید است این کتاب مقاصد ذیل را محقق کند:
- معرفی تلاش‌های اهل سنت و جماعت در اصول فقه و جمع کردن مباحث اصولی و ترتیبش برای تسهیل دستیابی به آن؛
- تحریر قواعد اصولی مورد اتفاق نزد اهل سنت و جماعت و بیان قواعد اصولی اختلافی؛
- حمایت از رکن عقیده با تنبیه بر قواعدی اصولی که بر اصول عقدیدتی باطل، بنا شده است[۱].
در مقدمه سه مبحث مطرح شده است؛ ابتدا به معرفی اهل سنت و جماعت پرداخته شده، سپس اصول فقه و موضوع و مصادر و فایده این علم، تعریف شده است و در مبحث سوم تاریخ علم اصول فقه نزد اهل سنت و جماعت ذکر شده است[۲].
جیزانی، در باب اول کتاب، ادله شرعیه نزد اهل سنت و جماعت را ضمن 4 فصل، مطرح می‌نماید. فصل اول، حاوی 3 مبحث است و در آن از ادله شرعی از حیث اصل و مصدرش، ادله شرعی از حیث قطع و ظن و ادله شرعی از حیث نقل و عقل، صحبت می‌شود. دومین فصل درباره ادله متفق‌علیه صحبت می‌نماید. این فصل حاوی 4 مبحث است و در این مباحث، کتاب و سنت و اجماع و قیاس هرکدام به‌صورت جداگانه مطرح می‌شود. فصل سوم این باب، حاوی 5 مبحث است و بحث از هرکدام از استصحاب، قول صحابی، شریعت پیشینیان، استحسان و مصالح مرسله را به‌صورت مجزا مطرح می‌کند. چهارمین و در آخرین فصل باب اول، هریک از نسخ و تعارض و ترجیح و ترتیب ادله در 4 مبحث مطرح می‌شود[۳].
عنوان دومین باب کتاب، قواعد اصولی نزد اهل سنت و جماعت است که در 3 فصل، بیان شده است؛ در فصل اول، حکم شرعی، ضمن 3 مبحث توضیح می‌یابد؛ مبحث اول درباره تعریف حکم شرعی و اقسام آن است که حاوی 3 مطلب تعریف حکم شرعی، حکم تکلیفی و حکم وضعی است. مطلب دوم، لوازم حکم شرعی را ضمن 2 مطلب بیان می‌دارد که عبارت است از: مطلبی درباره حاکم که حاوی 1 مسئله است و حسن و قبح عقلی را بررسی می‌کند و دومین مطلب آن درباره تکلیف است.
سومین مبحث از فصل اول باب دوم کتاب، به بیان قواعد در حکم شرعی می‌پردازد[۴].
فصل دوم باب دوم، درباره دلالات الفاظ و طرق استنباط، صحبت می‌کند. این فصل حاوی 3 مبحث است: در مبحث اولش از مبادی لغویه صحبت می‌شود، در مبحث دوم از نص و ظاهر و مؤول و مجمل و بیان و در مبحث سوم از امر و نهی و عام و خاص و مطلق و مقید و منطوق و مفهوم[۵].
مباحث سومین فصل از باب دوم، به اجتهاد و تقلید و فتوی مرتبط می‌شود. این فصل، حاوی 3 مبحث است و به‌ترتیب از اجتهاد، تقلید و فتوی سخن به میان می‌آید[۶].
پس از بیان دو بخش اصلی کتاب، نویسنده در خاتمه آن، اهم نتایج و توصیه‌ها را بیان می‌کند[۷].
شیوه نویسنده در ارائه مطالب این کتاب، عبارت است از:
- اختصار و عدم تطویل: این به دلیل وسعت موضوع کتاب و تشعب مباحث و فراوانی مسائلش است. بنابراین از باب «ما لا يدرك كله لا يترك كله»، کلیاتی از این مباحث در این کتاب، مطرح شده است؛
- ریشه‌یابی و بیان مسائل اصلی با دلیل: نویسنده در این اثر به بیان مذهب اهل سنت و جماعت و به ذکر ادله آنان اکتفا کرده و متعرض مذاهب مخالف آنان نشده است؛
- اقتصار بر کتاب‌های اهل سنت و جماعت: تمام مباحثی که در این کتاب تقریر و تحریر شده به‌صورت مستقیم از کلام اهل سنت و جماعت در کتاب‌های اصول فقهی که نگاشته‌اند، نقل شده است؛
- استفاده از عین متن و کلام اهل علم تا حد امکان: این امر به جهت توثیق بیشتر انجام گرفته است[۸].
وضعیت کتاب
نویسنده، به جهت تکمیل فایده تحقیقش، ملحقاتی در ذیل کتاب به مطالبش افزوده که ضمن 3 جدول مطرح شده است؛ جدولی درباره تلاش‌های ابن تیمیه در اصول فقه، جدولی درباره تلاش‌های ابن قیم در این علم، و جدولی درباره مباحث اصولی نزد اهل سنت و جماعت[۹].
فهرست مطالب و فهارس فنی کتاب به‌ترتیب شامل فهرست آیات قرآن کریم، احادیث نبوی شریف، اعلام ترجمه‌شده، کتاب‌های معرفی‌شده، مصطلحات اصولی شرح‌داده‌شده، فهرست تفصیلی مسائل اصولی، در انتهای کتاب، ارائه شده است[۱۰].
گاه در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، توضیحات مفیدی درباره محتوای مطالب داده شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.