مشکوة المسافرین
مشکوة المسافرین تألیف علی اکبر مشکوة السلطان (۱۲۵۰-۱۳۱۱ق)، به کوشش میرهاشم محدث؛ این کتاب سفرنامۀ تبریز ـ عتبات علی اکبر مشکوة السلطان است که دربردارندۀ اطلاعات باارزش و مفیدی از مشهودات مؤلف از ابنیه تاریخی و مستحدثه و کتیبهها و اوقاف مسیر میباشد. مؤلف در این سفرنامه وضعیت شهرها و دهات و احوال سکنه و مردم را حکایت کرده و شرح مفصلی از وضعیت ساختمان و خصوصیات بنا و سایر کیفیات عتبات مقدسه و مشاهد مشرفه و مقابر بزرگان دین ارائه داده است.
| مشکوة المسافرین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مشکوة السلطان، علی اکبر (نویسنده) محدث، میرهاشم (محقق) |
| عنوانهای دیگر | سفرنامه تبریز ـ عتبات |
| ناشر | سفیر اردهال |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1392 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-313-090-6 |
| موضوع | مشکوة السلطان، علی اکبر، ۱۲۵۰-۱۳۱۱ق -- سفرها -- عراق، زیارتگاههای اسلامی -- عراق، سفرنامههای ایرانی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ۵ د ۱۳۹۲ شم |
ساختار
این کتاب در ۱۶۳ صفحه و به صورت سفرنامه تنظیم شده است.
گزارش کتاب
کتاب «مشکوة المسافرین» تألیف علی اکبر مشکوة السلطان، به کوشش میرهاشم محدث، در سال ۱۳۹۲ توسط انتشارات سفیر اردهال در تهران منتشر شده است. این اثر ارزشمند، سفرنامۀ تبریز به عتبات است که اطلاعات جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی ارزشمندی از دورۀ قاجار ارائه میدهد.
علی اکبر مشکوة السلطان، نویسندۀ این سفرنامه، از ادبا، شعرا و خوشنویسان آذربایجان بود که تخلص «هما» و سپس «مشکوة» داشت و دارای دیوان شعری در ده هزار بیت بود. وی در سال ۱۲۵۰ هجری قمری متولد شد و در سال ۱۳۱۱ هجری قمری در تبریز درگذشت. این سفرنامه حاصل سفر او در تاریخ دهم جمادی الاول سال ۱۳۱۷ هجری قمری از تبریز آغاز و در تاریخ ۲۹ ذیقعده همان سال به پایان رسیده است.
این سفرنامه افزون بر ارزش ادبی، از نظر تاریخی و جغرافیایی نیز حائز اهمیت است. مؤلف در این اثر مشهودات خود را از ابنیه تاریخی، مستحدثات، کتیبهها و اوقاف مسیر نقل نموده و وضعیت شهرها و دهات و احوال سکنه و مردم را به دقت توصیف کرده است. یکی از مزایای برجستۀ این کتاب، شرح مفصلی است که از وضعیت ساختمان و خصوصیات بنا و سایر کیفیات عتبات مقدسه و مشاهد مشرفه و مقابر بزرگان دین ارائه داده است.
از جمله نکات قابل توجه در این سفرنامه، اشارات مؤلف به وضعیت ارزاق عمومی در آن روزگار است. به عنوان مثال، در صفحه ۱۷ سفرنامه میخوانیم: «عجیب است که با وجود این همه گندم که همه روزه وارد تبریز میشود، باز عمل نان مغشوش است. حضرت واهب العطایا خود به حال ضعفا و فقرا ترحم فرماید».
نسخۀ خطی این سفرنامه که در کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به شمارۀ ۰۳۰۷۳ نگهداری میشود، شامل ۸۶ برگ نوزده سطری بوده و به خط نستعلیق توسط علی اصغر بنان دفتر ـ برادر مؤلف ـ کتابت شده است. این اثر به راستی یک جغرافیای تاریخی به حساب میآید و منبعی ارزشمند برای پژوهشگران تاریخ و فرهنگ دورۀ قاجار محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات