مدرسه چیست؟ مدارس علوم دینی در شبه قاره هند
| مدرسه چیست؟ مدارس علوم دینی در شبه قاره هند | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسی، ابراهیم (نویسنده)
متین، آریا (محقق) کریمایی، مهشید (مترجم) |
| ناشر | آرما |
| مکان نشر | اصفهان |
| سال نشر | ۱۴۰۲ش |
| شابک | 5ـ18ـ7863ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
مدرسه چیست؟ مدارس علوم دینی در شبه قاره هند تألیف ابراهیم موسی، مترجمان آریا متین، مهشید کریمایی؛ به طور کلی این کتاب داستان افرادی را روایت می‌کند که با یک سنت فکری و حکیمانۀ کلاسیک از جهان اسلام پیوند دارند.
ساختار
کتاب در چهار بخش به نگارش درآمده است.
بخش اول: تجربۀ زیسته
بخش دوم: تاریخچه و زمینه‌ها
بخش سوم: سیاست معرفت
بخش چهارم: مدرسه‌ها در بستر جهانی
گزارش کتاب
مدرسه از ریشۀ واژۀ عربی درس، به معنای مطالعه مشتق شده است. مدرسه به معنای محل تحصیل است. رایج‌ترین معنای درس، خطابه یا گفتار است. درس همچنین می‌تواند در معنای آموزش، تعلیم و نیز حفظ‌کردن متن با خواندن مکرر آن مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به معنای مختلف واژۀ درس در زبان عربی، مدرسه می‌تواند به مکانی اطلاق شود که در آن خطابه یا گفتاری ارائه می‌گردد؛ از این‌رو برای مدارسی که از روش‌های قدیمی پیروی می‌کنند و بر حافظه و تنبیه تأکید دارند ـ مانند حوزه‌های علوم دینی جنوب آسیا ـ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعلیمات مدرسه‌های علوم دینی در حوزۀ مطالعۀ متون دینی وئ حقوقی قدیمی و همچنین تفاسیری در مورد کتاب مسلمانان یعنی قرآن کریم است. آنها بر مطالعۀ آموزه‌ها و زندگی پیامبر اسلام تأکید ویژه‌ای دارند و به جزئیات پیچیده می‌پردازند؛ مانند اینکه چگونه قانون و اخلاق باید رفتار عمومی و خصوصی را با توجه به هنجارهای مذهبی تنظیم کند؟ و .... .
این کتاب به معنایی داستان زندگی پیچیدۀ نویسنده نیز می‌باشد؛ بنابراین این کتاب برای عموم خوانندگان، مدرسان و دانشجویان نوشته شده است. به یک معنا کتابی مقدماتی پیرامون نقش مدرسه‌ها در تجربیات فرهنگی، فکری و مذهبی و با وجود تفاوت‌های میان آنها، این کتاب مدرسه‌های شبه‌قارۀ هند و پاکستان را با تمرکز بر نهادهای اهل سنت بررسی می‌کند. مدرسه‌های بنگلادش همتای مدارس هند و پاکستان با بافت‌های محلی متفاوت هستند، اما در این کتاب مورد بحث قرار نمی‌گیرند. مدارس جنوب غربی آسیا که در جاهایی مانند انگلستان، آفریقای جنوبی، ایالات متحده، جزایر کارائیب و کانادا پراکنده‌اند و مستقل از نهادهای شبه‌قاره هند و پاکستان هستند نیز در این کتاب مورد مطالعه قرار نمی‌گیرند و تنها در ارجاعاتی گذرا آورده می‌شوند.
در بیشتر بخش‌های کتاب، شبکه‌مدرسه‌های دیوبندی و بازنمودی آنها مورد بررسی می‌گیرد. این شبکه بزرگ‌ترین و پیشروترین نمایندۀ نهاد مدرسه است؛ درحالی‌که این کتاب به واقعیت‌های ژئوپلتیک امروز توجه می‌کند، خواننده را نیز به داخل دیوارهای مدرسه می‌برد. خواننده با نویسنده به کلاس درس سفر می‌کند، درکی از زندگی روزمرۀ آنها به دست می‌آورد، با علما ملاقات می‌کند و برخی از متون درسی دانشجویان مدرسه را می‌خواند.
به طور کلی این کتاب داستان افرادی را روایت می‌کند که با یک سنت فکری و حکیمانۀ کلاسیک از جهان اسلام پیوند دارند. کسانی که با مدرسه‌ها پیوند دارند، احترام فراوانی برای الگوهای گذشته‌های دور خود قائل هستند، متون کهن را تحسین می‌کنند و با اشتیاق از مکان‌هایی که زمانی در گذشته با نیروی معرفتی مسلمانان می‌درخشیدند، یاد می‌کنند. این اشخاص، متون و مکان‌ها، بالاترین آرمان‌ها و عمیق‌ترین نیازهای حسی اهالی مدرسه‌ها را به تصویر می‌کشند.
به عبارت دیگر این کتاب در مورد روایات متعدد رستگاری در سنت دین‌داری مدرسه است. رستگاری به واقع مستلزم طریقت و عمل به تکالیف و با این وجود مباحثی است در باب معرفتی که این طریق و اعمال را تنظیم کند.
خوانندگان این کتاب متوجه خواهند شد که رویدادهای جهانی چند دهۀ اخیر یک جو سیاسی خصومت‌آمیز و سوءظن‌هایی دربارۀ ایالات متحده ایجاد کرده است؛ به‌ویژه در بخش‌های وسیعی از جامعۀ مدرسه، رفتار نظامی آمریکا در کشورهای مسلمان به‌شدت مورد انتقاد قرار می‌گیرد و موجب نارضایتی است. در جملات پایانی کتاب، نویسنده به سیاست‌گذاران ایالات متحده و نیز مدرسان سابقش در مدرسه‌ها، راه‌هایی برای فهم متقابل و کاهش تنش‌ها ارائه می‌کند.[۱]
پانويس