انوری، محمد بن محمد
| نام | انوری، محمد بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | انوری، اوح‍دال‍دین
انوری، علی بن اس‍ح‍اق انوری، علی بن محمد انوری، محمد بن اس‍ح‍اق انوری ابیوردی خاوری |
| نام پدر | علی |
| متولد | سده ششم ق |
| محل تولد | ابیورد |
| رحلت | احتمالا 547ق یا 575 |
| اساتید | |
| برخی آثار | دیوان انوری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02525AUTHORCODE |
فریدالدین محمد بن علی انوری ابیوردی (متوفای 547-بلخ)، از شاعران سده ششم هجری و از دانشمندان نامدار روزگار خود بشمار می‌رفت. دیوان اشعارش حاوی دانش‌های زمانه اوست. او در سال 547ق، وفات یافت.
زادروز، زادگاه، جایگاه علمی و تبار
در باب زندگی انوری میان فضلای ادب فارسی در نام شاعر، نام پدر، زمان تولد، آثار، استاد، محل تولد و زیست اختلاف است؛ اما مطابق آخرین پژوهش‌ها نام او محمد و نام پدر وی علی بوده است. لقب «انوری» را در دوران کمال شاعری خویش برگزیده است یا به او داده‌اند و قبلاً خاوری تخلص می‌کرده است. وی در یکی از دهات نسبتاً کوچک ناحیه ابیورد تولد یافته است که بخشی از ناحیه وسیعتری است که آن ناحیه را دشت خاوران می‌نامیده‌اند و مجموعه دشت خاوران از اعمال سرخس بشمار می‌آمده است که در دو فرسنگی میهنه - زادگاه ابوسعید ابوالخیر - قرار داشته است و اکنون مجموعه‌این سرزمین در خاک ترکمنستان است. انوری از مجموعه معارفی چون ریاضیات و نجوم و هیئت و منطق برخوردار و دارای تحصیلات بسیار عالی بوده است. از جمله تألیفات وی احتمالاً کتابی در حکمت و نجوم با فصول متعدد است.
همچنین بعضی بر آنند که انوری شرحی بر اشارات ابن سینا نوشته بوده است به نام کتاب «البشارات في شرح الإشارات». انوری بالغ بر سی سال زندگی مرفهی داشته است و در محیط خانواده‌ای بزرگ شده است که پدر وی رئیس میهنه بوده است و ارث پدر را در جوانی صرف عیش و خوشگذرانی کرده و پس از مدتی تهیدست شده است. وی در ربع اول قرن ششم متولد شده و در ربع آخر آن قرن درگذشته است. حکیم انوری سرآمد منجمان زمان بود. وی در آخر عمر زهد و تقوی پیشه کرد و از ملازمت سلطان و ارباب دولت بازآمد و سلطان او را طلب کرده، حکیم نپذیرفت[۱].
دیوان انوری
انوری از طریق شعر و سخن‌سرایی امرار معاش می‌کرد؛ بنابراین شعر وی محل درآمد، عرض هنر، حاجت، تفاخر علمی، ادبی، واگویه، شکواییه و... است. اگر کسی حوصله کند و دیوان انوری را از آغاز تا پایان بخواند، با اشعار زیبا و تأثیرگذار مواجه خواهد شد. لحن محاوره‌ای و صمیمانه انوری به‌گونه‌ای است که گویی در عصر حاضر با ما سخن می‌گوید و اگر از بعضی ابیات سخت و پیچیده وی که خالی از تعقید لفظی و معنوی نیست، بگذریم، انوری ما را به دنیای درون و عواطف خویش دعوت می‌کند[۲].
وفات
سال وفات او مانند سال تولدش مورد اختلاف اهل تاریخ و تذکره‌ها بوده است و به احتمال قوی در سال 547ق، در بلخ درگذشته و در جنب مزار سلطان احمد خضرویه به خاک سپرده شده است[۳].
آثار
از آثار او رساله‌ایست در عروض و قافیه و البشارات فى شرح الاشارات، و نیز زیج شاهى که آن را به سال 525 با شرکت و همکارى عبد الرحمن خازنى و حسام الدّین وضع کرده است.
خازنى صاحب زیج سنجرى است که به نقل کشف الظنون، آن را به سلطان سنجر پسر ملکشاه سلجوقى متوفى به سال 552 هجرى اهدا کرد[۴].
پانویس
- ↑ ر.ک: محسنی‌نیا، ناصر؛ حکیما، فاطمه، ص45
- ↑ ر.ک: همان، ص44
- ↑ ر.ک: همان، ص45
- ↑ نعمه، عبدالله، ص193
منابع مقاله
- . محسنی‌نیا، ناصر؛ حکیما، فاطمه، «تبیین نظریه ادبی انوری ابیوردی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: فنون ادبی، پاییز و زمستان 1394، شماره 13، صفحه 43 تا 70.
- نعمه، عبدالله، فلاسفه شیعه، ترجمه جعفر غضبان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى، جاپ یکم، 1367ش.